Morgunblaðið - 11.11.1959, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 11. nóv. 1959
MORGIJTSBLAÐÍÐ
3
sumri. Vinna hófst þar snemma
í júní og er nú í nóvemberbyrj-
un, að ljúka. Misjafnlega margir
hafa unnið þarna. Mestan hluta
sumarsins var þarna stór vinnu-
flokkur. Verkstjóri er Georg
Karlsson frá Akureyri.
Seð upp i Myvatn, eftir skurðinum þar sem veita á Laxá að vetrinum úr vatninu. Sést vel hvað
eftir er að grafa til að hægt verði að taka hann í notkun.
Mannvirki til oð hindra krap-
/ð v/ð Laxárósa rétt ólokié
í FÁRVEÐRINU, sem geysað
hefur um norðurhluta lands-
ins, varð rafmagnslaust á
orkuveitusvæði Laxárvirkj-
unarinnar eða vestan frá
Dalvík og austur á Húsavík.
Blaðið spurðist fyrir um það
á raf orkumálaskrifstof unni i
hvað hefði valdið þessum
vandræðum. Sigurjón Rist,
vatnamælingamaður, kvaðst
ekki vera búinn að fá full-
nægjandi upplýsingar, en það
væri tvennt, sem ylli truflun-
um við Laxá. Krap og grunn-
stingull hlæðist þar sem
Laxá og Mývatn mætast, og
áin yrði vatnslaus, enda eru
þarna margar kvíslar og
grunnt. Eða þá að ísskrið
væri við inntaksstýfluna nið-
ur við Laxárvirkjunina, svo
inntakslónin yrðu full af
krapi.
Upp við Mývatn er aðallega
um þrenns konar stíflun að
ræða:
1) Þá, sem verður í norðangarði,
þegar neðsti hluti Mývatns er
að frjósa og grunnstingull
hleðst í efstu brotin.
2) Þá, sem verður í SV-átt, heið-
skýru veðri og frosti, vegna
mikillar kælingar og uppguf-
unar. Þá myndast snöggur
grunnstingull á öllum brot-
um og áin þver.
3) Kvísarnar stíflast þegar ís er
Tveir smábrunar
HAFNARFIRÐI: — Slökkviliðið
var tvisvar sinnum kallað út í
fyrradag, í bæði skiptin var um
fremur lítinn eld að ræða. Klukk
an hálftólf í gærmorgun var það
beðið að koma að Hverfisgötu 58,
en þar hafði kviknað í út frá
röri í reykháfi. Var það í kjall-
aranum, sem er óinnréttaður og
xiotaður sem geymsla.
Lagði allmikinn reyk út um
glugga og varð nokkurt tjón af
reyk og loftið mun hafa sviðnað
nokkuð. Gekk liðinu fljótlega að
kæfa eldinn.
Klukkan 15,10 var slökkvi-
liðið svo kallað til að
slökkva eld í viðgerðarverkstæði,
sem er í sandgryfjunum við
Álftanesveg. Urðu þar einnig
nokkrar skemmdir. — G. E.
að bráðna upp af Mývatni í
austanátt, en það er mjög
sjaldgæft.
Ein kvíslin stækkuð, hinum lokað
Til að koma í veg fyrir þetta,
Luxá faiin
renna
HNDAMAÐUR blaðsins
Jfyrir norðan átti tal við Knud
Uttersted rafveitustjóra í gær.
Sagði hann að um kl. 19 hefði \
Laxá verið farin að renna
nokkurn veginn eðlilega
niður hjá Helluvaði í
jMývatnssveit. Ekki bjóst
vrafveitustjóri við að rennsli
$yrði eðlilegt niðri við
'irkjun fyrr en síðari hluta i
lags í dag. Þá er eftir að
treinsa burt krap, sem mynd-
tst hefur við stífluna við
trkuverið. Ekki er hægt að
segja um eins og nú stendur ;
tvenær vélar fara að fram-1
leiða rafmagn.
Aðalorsök þess að rennsli'
árinnar hætti nú er að vind-
itt stóð gegn straumi árinn-
ir við afrennsli vatnsins sam
"ara frosti og myndaði grunn-
sökkul. Hafði þetta gerzt áður ,
■n hríðin skall á. Einnig var 1
lývatn að nokkru lagt. Raf-
'eitustjóri telur að ef aðgerð
_ieirri sem unnið hefur ver-
>3ð að á undanförnum árum
tefði verið lokið, hefði þetta ;
sennilega ekki þurft að koma
’yrir. Fjárskortur hefur haml-
ið þvi að þessari framkvæmd
►væri lokið.
hefur undanfarið verið unnið að
því að koma upp miklum mann-
virkjum við Laxárósa, þar sem
Laxá rennur úr Mývatni, en þeim
mannvirkjum var því miður ekki
lokið í haust.
Jóhannes Sigfússon á Gríms-
stöðum, fréttamaður blaðsins í
Mývatnssveit, brá sér 2. oktöber
þangað til að afla upplýsinga um
hvað búið væri að gera og þar
eð eini ljósmyndarinn í sveitinni
var í Reykjavík, og ekki mynda-
veður fyrir lélegar myndavélar,
teiknaði hann meðfylgjandi
myndir til skýringar. Hann segir:
Þessi mannvirki eiga að
tryggja jafnt og stöðugt rennsli
í Laxá og hindra að krap trufli
rennsli árinnar og valdi raf-
magnsskorti á þeim svæðum,
sem Laxárrafmagn hefur verið
leitt um.
Sú leið, sem valin var til að
hindra slíkar truflanir, var að
breikka og dýpka yztu kvísl
Laxár, Geirastaðakvísl. Þar má
fá þriggja metra fallhæð á um
500 metra vegalengd. Er það tal-
ið nægilegt til að mynda svo
þungan straum, að krapið geti
ekki stöðvazt þar og stíflað ána.
Er gert ráð fyrir að í framtíðinni
verði allt árvatnið látið renna
um þessa kvísl yfir vetrarmánuð-
ina, en yfir sumarið verði áin
látin renna í öllum kvíslunum,
eins og hún hefur gert frá upp-
hafi.
Krapastíflum náð með
sprengiefni
Á undanförnum árum hafa
krapastíflur oft valdið langvar-
andi rafmagnsskorti til mikilla
óþæginda og tjóns fyrir þá, sem
rafmagnið nota. Þegar slíkar
stíflur koma, er reynt að ná þeim
úr ánni með sprengiefni. Er það
erfitt verk og vossamt, oft unnið
við verstu aðstæður í hörkufrost-
um og stórhríðum, enda hentar
það ekki öðrum en hraustmenn-
um, sem vel þola kuldann og
gætni þarf að viðhafa til að forð-
ast slys, því hættulegt getur ver-
ið að fara um illa frosið krapið í
ánni. Á undanförnum vetrum
hafa Mývetningar annazt um
þetta starf. Þykir þeim að von-
um ósanngjarnt að fá ekkert raf-
magn í sveitina, en verða að
leggja á sig erfiði og vosbúð og
fara til þess svo að segja hvernig
sem veður er, til þess að aðrir
fái ljós og þann hita sem raf-
magnið veitir.
Framkvæmdir við Laxárósa
hófust 1953 og hefur verið unnið
þar öðru hverju síðan. Mest hef-
ur verið unnið þar á nýliðnu
Kostnaðarsamar framkvæmdir
Byrjað var að sprengja niður
farveg kvíslarinnar við túnið á
Geirastöðum, um 600 metra frá
ósnum. Þar var sprengt niður í
hraunhöft, allt að 6 m djúpt gil
í hraunkambinn, og steypt öflug
stífla með þrem flóðgáttum, sem
lokað er með feiknamiklum járn-
lokum. Þarf vélarkraft til að
hreyfa lokurnar. Helminginn af
leiðinni þurfti að sprengja gegn
um hraun, en í efri hluta kvísl-
arinnar var botninn gráhvítur
kísilleir, blandaður sandi og möl.
Á þeim kafla var hægt að grafa
úr botninum méð jarðýtum og
kranabíl. Er búið að grafa upp
milli 20 og 30 þús. teningsmetra
af leir og möl. Til að auðvelda
vinnuna var öflug timburstífla
sett þvert yfir ósinn allra efst, og
kvíslin með því þurrkuð að
mestu. Ofurlítið vatn sígur þó
alltaf fram í botninn á skurðin-
um gegn um mölina og hraunið.
Meðan verið var að steypa stífl-
una, þurfti að nota öflugar dæl-
ur til að tæma vatnið úr skurð-
inum. Breidd á skurðinum er 30
m og dýpið á efri hlutanum 2—3
m, en dýpið á neðri hlutanum,
þar sem sprengt var gegn um
hraunið, er allt að 6 m.
Búizt er við að eitthvað þurfi
að laga árbotninn neðan við
vesturopið á skurðinum, til að
nema burt hindranir, sem þar
kunna að vera. Einnig er gert
ráð fyrir að grafa ál í vatnsbotn-
inn ofan við ósinn, austur eftir
vatninu, þar til dýpið fer að auk-
ast. Vatnið er ekki nema 1.60 m
á dýpt, nokkuð austur fyrir ós-
inn. Seinna er áætlað að setja
stíflu á miðkvísl árinnar, Hóls-
kvísl, svo hægt sé að hafa fullt
vald á ánni. Áður var búið að
steypa stífluna á syðstu kvíslina.
Vonandi verður með þessum
framkvæmdum hægt að koma í
veg fyrir þau óþægindi, sem raf-
magnstruflanirnar valda, enda
eru þessar framkvæmdir svo
kostnaðarsamar að eitthvað þarf
þar að koma, segir Jóhannes á
Grímsstöðum að lokum í frétta-
bréfi sínu.
Enn eftir að glíma við
ísdyngjurnar
Morgunblaðið spurði Sigurjón
Rist, hvort hann áliti að vandinn
við Laxá væri þar með leystur.
Hann sagði að með þessu mann-
virki ætti að vera hægt að fá
vatnið út úr Mývatni, en að vísu
þyrfti þar eftirlit. En engu að
síður mundi halda áfram að ber-
ast skrið niður Laxá. Því væri
þrátt fyrir það enn eftir að glíma
við hitt viðfangsefnið, ísdyngj-
urnar. Þegar þannig væri ástatt,
væri Laxá ein iðandi, samfelld
snjóbreiða. Þar sem straumurinn
er mestur hrærist hún saman við
vatnið, en flýtur fram í sam-
felldri breiðu, þar sem straum-
urinn er og þjappast að stíflu-
görðunum og í víkur og voga.
Við þessu virðist ekkert hægt að
gera annað en hafa háa stíflu
garða og djúp inntakslón.

Stíflumannvirki við neðri enda skurðarins. Fremst er bráða-
birgðabrú, sem byggð var yfir skurðinn. Jóhannes Sigfússon,
Grímsstöðum, teiknaði myndirnar.
STAKSTEIWI!
„Við saira
heygarðshornið“
Fyrir kosningar sögðu Her-
mann Jónasson og Eysteinn Jóns
son, að Alþýðubandalagið væri í
rauninni dautt. Moskvukommún-
istar væru þar nú allsráðandi og
þeir hefðu á dögum V-stjórnar-
innar sannað, að þeir væru ósam-
starfshæfir.
Engu að síður skrifaði Fram-
sókn Alþýðubandalaginu strax
eftir kosningar og bauð þvi upp
á samninga um nýja V-stjórn.
Það svaraði játandi og réði Tím-
inn sér þá ekki fyrir fögnuði yfir
þeim greiðu svörum. Gengur
hann þó ekki gruflandi, að enn
ráða Moskvamenn öllu, þvi að í
gær segir í Tímanum:
„Þjóðviljinn hélt mjög mynd-
arlega upp á þjóðhátiðardag So-
vétrikjanna, sem var síðastl.
laugardag. Yfirleitt er það ekki
venja, að blöð skrifi neitt sér-
stakt um þjóðhátiðardag ríkja,
nema um sérstakt afmæli sé að
ræða. Slíku var hins vegar ekki
til dreifa með Sovétríkin að
þessu sinni.
Þetta sýnir, að sá hluti Alþýðu-
bandalagsins, er ræður Þjóðvilj-
anum, er enn við sama heygarðs-
hornið og áður. Þar hefur ekki
orðið breyting, þótt Sósíalista-
flokkurinn sé hafður í felum“.
Af hverju þegir Tíminn?
Á laugardaginn var birtist eftir
farandi frétt í Alþýðublaðinu,
málgagni ríkisstjórnarinnar:
,,-------þeir Helgi Þorsteins-
son , form. stjórna HÍS og Olíu-
félagsins h.f., og Vilhjálmur Jóns
son núverandi framkv.stj. félag-
anna, séu að fara til Bandaríkj-
ann. Þessi olíufélög hafa umboð
fyrir Eesso Corporation í New
York“.
Þjóðviljinn skýrði frá hinu
sama og sagði:
„Helztu ráðamenn olíufélaga
Framsóknarflokksins, Vilhjálm-
ur Jónsson, hinn nýi forstjóri fé-
laganna og Helgi Þorsteinsson
sem hefur verið stjórnarformað-
ur þeirra um langt skeið, eru á
förum til Bandarikjanna. Ekki er
að efa að för þeirra félaganna er
í sambandi við olíuhneykslið, en
eins og kunnugt er tóku yfirboð-
arar þeirra í Bandaríkjunum þátt
i smygli félaganna með því að
falsa faktúrur.
Þjóðviljinn sneri sér þvi i gær
til Guðmundar Ingva Sigurðsson
ar rannsóknardómara í olíumál-
inu og spurðist fyrir um það,
hvort þessum tveimur ráðamönn-
um olíufélaganna yrði heimilað
að fara af landi brott. Guðmund-
ur kvaðst ekkert vita um fyrir-
hugað ferðalag þeirra; kvað hann
Vilhjálm nýjan forstjóra olíufé-
laganna og því ekki liggja«undir
neinni ákæru, en ólíklegt fannst
honum að rannsóknardómararnir
teldu ástæðu til að hefta för
Heiga Þorsteinssonar, enda þótt
hann sé einn helzti sakborning-
urinn í svikamálinu.
Þjóðviljinn spurðist þá fyrir
um það hvort rétt væri að leitað
hefði verið eftir því að Haukur
Hvannberg, fyrrverandi forstjóri
olíufélaganna, fengi að fara til
útlanda einnig, en hann hefur
nú um langt skeið dvalizt á
sjúkrahúsi og ekki verið unnt að
yfirheyra hann formlega nema að
litlu leyti. Guðmundur kvað það
rétt vera að um þetta hefði verið
sótt, en rannsóknardómararnir
hefðu lagt blátt bann við því að
Haukur færi; slíkt kæmi ekki til
mála“.
Morgunblaðið sagði og frá
hinn fyrirhuguðu utanför olíu-
manna SÍS.
Tíminn einn hefur þagað um
hana fram á þennan dag.