Morgunblaðið - 12.11.1959, Blaðsíða 8

8
MOKCTiym AÐltí
Fimmfudagur 12. nðv. 1959
Erlendir viðburðir - vikuyfirlit
82 þjóðir sammála
ISÍÐUSTU viku ákvað stjórn-
málanefnd Sameinuðu þjoð-
anna að vísa tveimur afvopnun-
artillögum til sérstakrar 10 þjóða
afvopnunarnefndar, sem mun
hefja umræður um afvopnunar-
mál í Genf í byrjun næsta árs.
Önnur þessara tillagna er runn
in undan rifjum Vesturveldanna
og var borin fram af Selwyn
Lloyd utanríkisráðherra Breta.
Hin var tillaga sú, sem Krúsjeff
bar fram á mjög svo áberandi
hátt um almenna og algera af-
vopnun um heim allan.
Öll þátttökuríkja Sameinuðu
þjóðanna, 82 að tölu, undirrituðu
ályktunartillögu um að vísa þess-
um málum til 10 þjóða nefndar-
innar og lýsti formaður stjórn-
málanefndarinnar Franz Matsch
frá Austurríki því yfir, að óþarfi
væri að bera hana undir atkvæði,
því að allir fulltrúar styddu hana.
Það var óvenjuleg afgreiðs'a
hjá S. Þ. en með því er þó enginn
dómur lagður á efni afvopnunar-
tillagnanna. Þær hafa mikið ver-
ið ræddar á Allsherjarþinginu og
í stjórnmálanefndinni, einkum þó
tillaga Krúsjeffs. Mönnum kom
saman um að boðskapur Krú-
sjeffs hefði verið fagur, svo langt
sem hann náði.
Thor Thors flutti mjög grein-
argóða ræðu í stjórnmálanefnd-
inni um viðhorf sín í afvopnunar
málunum, þar sem hann túlkaði
efalaust skoðanir mikils meiri-
hluta þátttökuþjóða S.Þ. og birc-
ist hún hér í blaðinu á laugardag-
inn. Mig langar til að vitna hér
í tvo stutta kafla úr henni fyrir
það hve réttilega og sanngjarn-
lega þeir bregða -jósi yfir tii-
lögu Krúsjeffs.
„Tillögum forsætisráðherra Sov-
étríkanna, hr. Krúsjeffs, sem nér
eru til umræðu, ber að fagna sem
yfirlýsingu um stefnu SovétríKj-
að líta, sem friður ríkti á jörðu,
og þó enginn verið öruggur fyrir
þvi, sem hrærðist í hugum og
hjörtum manna, sem enn hefðu á
valdi sínu að stofna til ofbeldis
og árása“.
Toppfundur
og afkáraleg deila
AFVOPNUNARMÁLIN verða
likiega ekki leyst í fundar-
sölum S.Þ. f þeim efnum er allt
undir stórveldunum komið og þau
eru ekki ginkeypt fyrir því að
hleypa smáríkjunum inn í afvopn
unarsamninga, sem búast má við
að verði harðsóttir og umdeilt tii-
finningamál.
Miklu meiri líkur eru til þess
að saman gangi á fyrirhuguðum
fundi æðstu manna stórveldanna,
sem erlendis gengur undir heit-
inu „fundurinn á fjallstindin-
um“ eða „toppfundurinn“.
Eftir Þorstein Ó.
Thorarensen
Það ætti að vera einsýnt að
slíkur „toppfundur“ verður hald-
inn á næstu mánuðum. En meðal
Vesturveldanna er hafin heldur
óskemmtileg og óvirðuleg deila
um það hvenær hann skuli hald-
inn. Eg get ekki séð, að það skipti
miklu máli, hvenær fundartími
er ákveðinn, en Bretar og Frakk-
ar standa nú eins og reiðir fress-
kettir hvor framan í öðrum og
rífast um það, hvort toppfund-
urinn eigi að vera „fyrir áramót“
eða „næsta vor“. Mér virðist að
deilan sé orðin að tómu hlægi-
legu metnaðarmáli, þótt báðir
þykist hafa nóg rök fyrir sínu
máli, enda er farið að henda gam
an að þessu.
Gríndálkahöfundur Herald Tri-
bune, Art Buchwald skrifaði ný-
lega svo um toppfundinn:
„Bretar vilja fara á toppfund-
inn í desember. Veðrið ræður
miklu um þetta. Þeir sakna nefni
lega hins venjulega brezka sum-
ars, það var eyðilagt af sífeldu
I
Frakklands fyrir nokkrum mán-
uðum, en hann fór út um þúfur.
Ekki var það þó vegna tækni-
galla. Vandræðin eru að í hvert
skipti sem Frakkar grafa holu
í Sahara fyrir undirstöðum að
sprengjunni, þá koma þeir niður
á olíu og verða að færa sig um
set.
Krúsjeff hefur mikinn áhuga
fyrir að komst sem fyrst til Genf
ar. Olli það mönnum lengi heila
brotum af hverju sá áhugi staf-
aði. Þangað til menn fóru að lesa
frásagnir af Ameríkuför hans.
Þar gerðist það nefnilega, er Krú
sjeff heimsótti verksmiðju í Pitts
borg, að verkamaður einn gekk
til Krúsjeffs og skenkti honum
vindil. Krúsjeff gaf verkamann-
inum í staðinn armbandsúrið sitt.
Það er álit stjórnmálamanna, að
Krúsjeff sé þess svo fýsandi að
fara til Genf til þess að geta
keypt sér nýtt svissneskt úr“.
Þó er það ekkert gamanmál,
þegar forystumenn lýðræðisríkj-
anna geta ekki komið sér saman
um einföldustu smáatriði, því að
hér er við slægan andstæðing að
etja.
Indverjar kynnast
innræti nágrannanna
7'RAMFERÐI kínverskra komm
í1 únista á landamærunum i
Himalaya-föllum hefur vakið
sára reiði í hugum Indæverja.
Eru nú hafnar alvarlegar landa-
mæradeilur milli tveggja
stærstu Asíu-ríkjanna og væri
synd að segja, að Indverjar hafi
kastað fyrsta steini í þeirri deilu.
Þvert á móti vekur það furðu,
hve langlundargeð þeirra og þá
sérstaklega Nehrus forsætisráð-
herra teygir sig langt í tilraun-
um þeirra til að viðhalda friðsam
legri sambúð við Kínverja.
Það sem er að gerast austur
í Himalaya er einxaldlega það,
að Kinverjar hafa kastað eign
sinni á indverskt landsvæði, sem
er áætlað um 100 þúsund ferkíló
metrar eða næstum því nákvæm
lega eins stórt og ísland. Hluti
þessa svæðis. er vestarlega á
landamærunum, það er héraðiö
Ladak í Kasmír. Mestur hluti
svæðisins, er þó um 1500 km aust
ar, fjallahérað í Assam, sem
Fímm ár eru liðin síðan uppreisn Serkja hófst. Uppdrættir
þessir sýna það landssvæði í Alsír, sem uppreisnarmenn réðu
yfir 1956 og það sem þeir ráða yfir nú.
Landamæri Kína og Indlands. Örvarnar sýna, hvar kínverskt herlið hefur sótt
landssvæði. —
á indverskt
anna, um takmarh og hugsjón,
sem allar þjóðir ættu að geta
fylgt af heilum hug. En áður en
því takmarki verði náð, verður
að gera margar vandhugsaðar ráð
stafanir, og gæta fyllstu varúðar
gegn undanbrögðum eða glöpum.
Umfram allt verður góður til-
gangur að haldast, almennur og
sterkur, unz komið er að leiðar-
lokum“.
Og enn sagði Thor Thors:
„Mörg og mikilvæg vandamál
Verður að leysa áður en samféiag
þjóðanna getur búið við almenna
og algera afvopnun. Og jafnvel
þótt því marki yrði náð, færi
fjarri því, að öllum áhyggj-
um hefði þar með verið létt af
mannkyninu. Ailt kynni svo út
sólskini. Bretar vita, að Genf
verður í desember tilvalinn fund-
arstaður með rigningu, slyddu og
þoku.
Bandaríkamenn vilja toppfund
þegar í stað, vegna þess að Eisen-
hower getur ekki farið í Rúss-
landsferðina fyrr en barnabörnin
hans eru búin í skólanum næsta
vor. Þess vegna hefur hann nú
engan stað að fara á til að létta
sér upp nema Augusta í Georgia-
fylki.
Þá koma Frakkar, sem vilja
ekki toppfund, fyrr en þeir geta
sprengt atómsprengju í Sahara-
eyðimörkinni. Þessi hvellur, sem
þeir bíða með svo mikilli eftir-
væntingu átti að ske í sambandi
við heimsókn Eisenhowers til
horfir yfir hinn gróðursæla dal
Bramapútra fljótsins. I ágúst-
mánuði sl. kom til árekstra á
eystra svæðinu, þegar Kínverjar
tóku herskildi landamæraþorpið
Longju, sem þeir halda enn og
í lok október í Ladak, en þá sló i
brýnu milli kínversks herliðs og
indverskra landamæravarða.
Níu Indverjar féllu og 10 voru
handteknir.
Landssvæði þessi, sem Kínverj
ar hafa ráðizt inn á eru að mestu
torbyggileg öræfi, háfjallahrygg-
ir og hlíðaslakkar í 4000—5000 m
hæð, með örfáum smáþorpum í
dýpstu dölunum, þar sem lítils-
háttar fjallagróður nær að festa
rætur. Indverjum er því í sjálfu
sér engin eftirsjá í verðmætum
eða landgæðum á þessum slóð-
um. En sé það viðurkennt, verð-
ur ekki skilið að ágirnd til jarð-
gæða geti verið rekafl til kin-
verskra ásókna.
Það sem hér er á seyði er miklu
alvarlegra og djúpstæðara. Ind-
verjar eru í fyrsta skipti að kynn
ast af eigin raun heimsvalda-
ásælni hins alþjóðlega kommún-
isma. Þeir hafa nú um langt skeið
sofið dásvefni jógadrauma um að
hernaðarofbeldið muni aldrei
blaka við sælu hinna einföldu
og hlutlausu. Því vakna þeir nú
upp við vondan draum. Háfjalla-
landamærin í norðri eru ekki
lengur sá trausti varnarveggur,
sem þeir ímynduðu sér. Þeir
komast að raun um það, að Kín-
verjar hafa lagt þjóðvegi með
ærnum tilkostnaði norðan í há-
lendinu, — þjóðvegi, sem oft virð
ast litlu öðru hlutverki eiga að
gegna en að flytja herlið áleiðis
til Indlands.
Pólland og stalinisminn
UPPVAKNING stalinistanna i
Póllandi í sambandi við efna
hagskreppuna og kjötskortinn
er athyglisverð. Eru þó ekki öll
kurl komin til grafar. Vestrænir
fréttamenn í Varsjá eru allir sam
mála um það að ástandið í Pól-
landi hafi aldrei verið eins í-
skyggilegt og nú, allt frá því upp
reisnin var gerð gegn hinu rúss-
neska valdi fyrir þremur árum.
Það er talað um það, að til-
raun Gómúlkas til að auka frjáls
ræðið hafi mistekizt. En tilraun-
in var aldrei nema hálfvolg. Það
var aldrei komið á fót neinu í
líkingu við frjálst efnahagskerfi.
Pólska þjóðin líktist áður fanga,
sem var látinn vinna nauðungar-
vinnu fyrir framan byssuhlaup.
Byssan var fjarlægð um sinn til
reynslu, en það stuðlaði ekki að
auknum afköstum. Þess vegna er
fangavörðurinn að taka byssuna
fram að nýju.
Uppreisn í Alsír 5 ára
MÉR hefur geymzl það í minni
allt frá árinu 1947, þegar
ég var að. læra og æfa mig í
frönsku, að stór og áberandi fyr-
irsögn birtist þá í frönsku blaði:
„L’Algerie est dotée d’un statut
nouveau", sem þýðir: „Alsír eru
veitt ný stjórnskipunarlög".
Alla tíð síðan hef ég haft tæki-
færi til að fylgjast nokkuð með
atburðunum í Alsír. Þeir hafa
einkennst af sífelldum loforðum
Frakka til innfæddra, sem aldrei
voru efnd, — réttarbótum, sem
aldrei urðu til nema á pappím-
um.
Nú eru rétt fimm ár síðan lang
lundargeð Serkja þraut og vopn-
uð uppreisn þeirra brauzt út.
Það varð undanfari uppreisn-
arinnar, að sex menn sátu á fund
um í Algeirsborg í lok október
mánaðar 1945. Þar voru menn
bæði af þjóðerni Araba og Berba,
hinna tvegga þjóðarbrota múham
eðstrúarmanna í landinu. Á þess
um fundum ákváðu þeir að timi
væri kominn til að láta vopnin
tala og gerðu með sér samræmda
hernaðaráætlun. Að loknum
fundinum dreifðust þeir til ým-
issa héraða landsins og tóku að
stjórna uppreisnarsveitum hver
á sínu svæði. Þrír þessara manna
eru nú fallnir fyrir frönskum
vopnum, tveir eru fangar Frakka,
en sá sjötti Belkasem Krim, er
varaforsætisráðherra serknesku
útlagastjórnarinnar.
Serkir hafa komið sér upp öfl-
ugu og víðtæku stjórnarkerfi í
Alsir í blóra við Frakka. Þeir
hafa 70 þúsund manna herlið,
sem er einrátt á stórum lands-
svæðum og þeir innheimta skatta
meðal einstaklinga og félaga um
allt Alsír.Útlagastjórn þeirra hef
ur aðsetur í Túnis. Þar hafa þeir
risavaxnar sjórnarráðsbyggingar
með fjölda embættismanna og
annarra starfsmanna. Fjárlög
útlagastjórnarinnar eru stærri
en fjárlög Túnisstjórnar.
Síðan uppreisniní Alsír hófsthafa
viðbrögð Frakka einkennzt af sí-
endurteknum hérferðum og sókn
arlotum, sem hver um sig átti
að ríða uppreisnarmönnum að
fullu og uppræta þá. En þessar
sóknarlotur hafa jafnóðum runn-
ið út í sandinn og skæruliðasveit-
irnar smogið úr greipum Frakka.
Þegar maður íhugar Alsír-
málin, finhst mér það fljótt verða
auðsætt, að Frakkar hafa alltof
lengi setið yfir hlut hinna inn-
fæddu íbúa. Slík framkoma menn
ingarþjóðar er alls ekki sæmileg
á miðri 20. öldinni. Eðlilegasta
lausnin væri að Frakkar kveddu
allt herlið hið bráðasta burt frá
Alsír og stjórn ’Serkja flytti frá
Túnis til Algeirsborgar. En málið
er erfiðara viðfangs. Um það bil
milljón franskra landnema i
Alsír eru reiðubúnir að verja sér
réttindaaðstöðu sína með kjafti
og klóm.
Tillögur de Gaulles í Alsir-
málinu eru merkilegar fyrir það,
að enginn franskur stjórnmála-
maður hefur þorað fyrir land-
nemunum að ganga svo langt til
móts við sjálfstæðikröfur Serkja.
Verða tillögur hans vonandi
Framh. á bls 18.