Morgunblaðið - 17.01.1960, Blaðsíða 8

8
MORCTJHBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. jan. 1959
Pétur Ottesen: Fö'r til landsins helga I.
r
DRANGAJÖKULL — gott sjóskip
FIMMTUDAGINN 10. desember
s. 1. að áliðnum degi lagði
Drangajökull úr höfn í Reykja-
vík á leið til Haifa í ísrael, sem
er fyrir botni Miðjarðarhafsins.
Skipið var fullhlaðið frosnum
fiskflökum, 575 smál. og var
þetta önnur ferð þess í þessari
lotu. Drangajökull er lítið skip,
621 smál., byggður í Svíþjóð og
hefur verið hér í förum í 12 ár.
Drangajökull er talinn vera
vildis-sjóskip miðað við stærð.
Það er harla lítið borð fyrir báru
á miðbiki skipsins, þegar það er
fullfermt. Yfirbygging er í skut-
rúmi. Þar eru íbúðir skipverja,
eldlhús, stjórnpallur, loftskeyta-
klefi og vélarrúm.
■k
Þegar komið var suður fyrir
Reykjanes var tekin bein stefna
yfir hafið á Cape Vincent, sem er
á suð-vesturenda Portúgals-
strandar. Fyrsta landsýn að
þessu sinni voru eyjar tvær, sem
eru í nokkurri fjarlægð frá Portú
galsströnd norðan við höfuðborg
Portugals, Lissabon. Alls er leið
in frá Reykjavík til Haifa 4000
mílur og er vegalengdin tæp-
lega hálfnuð ' Gíbraltar, en þar
eða raunar nokkru vestar hefst
siglingin um Miðjarðarhafið. —
Næstu þrjá sólarhringana eft-
lr að látið var úr höfn má segja,
að verið hafi sæmilegt veður, eft
ix því sem gera má ráð fyrir að
verið geti á Atlantshafinu á þess-
um tíma árs.
Að vísu reyndist mér harla erf
itt að halda jafnvægi í hinum
snöggu og tíðu hreyfingum skips
ins. Það tekur tíma að læra að
stíga ölduna, eins og það er kall-
að á sjómannamáli. Finnst þeim,
sem óvanir eru, furðuleg leikni
þeirra, sem æfinguna hafa. Það
verður ekki annað séð en að
þetta komi umhugsunarlaust, af
sjálfu sér og er það mjög skýrt
dæmi þess, hve ríkum hæfileika
maðurinn er gæddur til þess að
samhæfa sig umhverfinu og
kringumstæðunum. Þetta lagað-
ist nú smám saman fyrir mér,
þótt mikið skorti enn á fulla æf-
ingu í þessum efnum.
★
Að morgni sunnudags, sem var
fjórði dagur ferðari inar tók vind
að þyngja og sjórinn að ýfast.
Var skipið þá statt á hafinu vest
ur af írlandsströnd. Ég bjó hjá
skipstjóranum Jóni Þorvalds-
syni. Hann er Arnfirðingur að
ætt og uppruna. Hefur stundað
sjómennsku frá því nokkru fyr-
ir fermingaraldur. Fyrst á ára-
bátum, þar næst á skútum, og
síðar á togurum, sigldi með fisk
til Englands öll ófriðarárin. Síð-
ustu árin hefur hann verið í för
um á farmskipum í millilanda-
siglingum, fyrst stýrimaður og
síðar skipstjóri. Hann hefur því
á langri ævi, eins og að líkum
lætur, marga hildina háð á sjón-
um og á í því sammerkt við hina
þrautreyndu sægarpa vora fyrr
og síðar, að hafa komið þar
sterkari út úr hverri raun.
Skipstjóri reis árla morguns
úr rekkju þennan sunnudag, svo
sem venja hans er, og gekk til
stjórnpalls. Hann ávarpaði mig
þeim orðum um leið og hann
gekk fram hjá: „Nú hvessir
hann í dag“. En veðurspáin hafði
kvöldið áður ekki gefið það til
kynna. Ég leitaði ekki eftir
neinni skýringu á þessu að því
sinni. En síðar komst ég að því,
að skipstjóri er maður dulrænn
og kemur ekki allt á óvart sem
við ber, dreymir fyrir daglátum
eins og það er kallað.
★
Það stóð ekki á því að þessi
spá skipstjórans rættist. Þegar
leið að hádegi var komið fár-
viðri, rúm 11 vindstig og sjórinn
umhverfðist. Var þess nú ekki
langt að bíða að stórir brotsjóir
sæjust á víð og dreif. Vindurinn
stóð af vestri og lá á stjórnborðis-
kinnung. Enn var þó ferðinni
haldið áfram um skeið, en ávallt
þegar sýnt var að brotsjór mundi
lenda á skipinu, var vélin stöðv-
uð nokkru áður en brotið reið
yfir. Hopaði skipið þá heldur
undan sjónum og dró það
nokkuð úr högginu af því heljar
afli, sem í slíkum brotsjóum
býr. En brátt leið að því að draga
varð varanlega úr ferð skipsins
og hverfa frá settu marki um
siglingastefnuna og leggja til
drifs, eins og það er kallað, það
er að halda skipinu upp í vind
og beint í fang hinna stóru sjóa
með þeim hraða, sem aðeins næg
ir til þess að skipið láti að stjórn.
Er þetta það þrautaúrræði sem
gripið er til meðan slíkar ham-
•farir hafsins standa yfir. Stóð
veðurofsinn upp undir dægur og
þann tíma allan var v&rizt áföll-
um með fyrrgreindum hætti. En
ávallt.þegar til brotsjóa sást, er
lenda mundu á skipinu, var vél-
in sem fyrr stöðvuð, áður en
brotið reið yfir. Vissu þeir sem
neðanþilja voru, og eigi sáu
hverju fram fór, á hverju var
von þegar gangur vélarinnar var
stöðvaður. Mátti þá vel greina,
þegar hinir stóru brotsjóir riðu
yfir skipið og fylltu allt miðbik
þess langt upp fyrir borðstokka,
hversu skipið seig niður undan
þessum ofurþunga en tók svo
brátt að lyftast upp aftur eftir
í D A G á Veðurstofan í
Reykjavík 40 ára afmæli. —
Frú Teresía Guðmundsson,
veðurstofustjóri, bauð frétta-
mönnum til skrafs og kaffi-
drykkju í aðalbækistöðvum
stofnunarinnar, í Sjómanna-
skólanum, í tilefni þessa
merkisdags.
1 fjárlögum fyrir árið 1920 var
fyrst veitt fé til „Veðurathugana
og veðurskeyta“ einst og það var
nefnt, og var Þorkeli Þorkels-
syni, eðlisfræðingi, forstöðu-
manni Löggildingarstofunnar,
falið að sjá um þá starfsemi.
Starfsemi þessarar veðurfræði-
deildar, sem jafnframt var nefnd
Veðurfræðistöðin og síðar Veð-
urstofan, var þegar í upphafi all-
fjölbreytt. Auk skipulagningar á
veðurathugunum hér á Iandi, var
gefin út íslenzk veðurfarsbók
með niðurstöðum athugananna.
Var sú bók gefin út árlega til
1924, er því var hætt af sparn-
aðarástæðum. Kvaðst frú Ther-
esía furða sig á því, að unnt hafi
verið að gefa bókina út, með
því fámenna starfsliði, er stofn-
unin hafði þá á að skipa. En
1924 hófst útgáfa mánaðarritsins
Veðráttan, sem enn kemur út
reglulega. Þegar í upphafi var
farið að teikna veðurkort dag
hvern og fyrsta veðurspá fyrir
ísland var gefin út 17. janúar
1920, eða fyrir nákvæmlega 40
árum. Sú spá var á þessa leið:
Breyting frá í gær: Loftvog
yfirleitt fallin 10 mm, en hitinn
vaxið um 2—3°.
Nú: Loftvog lægst (um 730
mm) fyrir norðan land og fellur
ennþá, nema í Þórshöfn. Hiti
um 2° og suðvestlæg átt.
A suðvesturlandi rosti með
stinningsgolu.
Útlit fyrir suðvestan og vestan-
átt með vaxandi vindi á Norður-
og Austurlandi, svipuðum hita
og heldur hækkandi loftvog.
Hér sést að loftþrýstingur er
enn reiknaður í lengdareining-
unni millimetri, en nú er hann
mældur í þrýstingseiningunni
millibari, og er það ein af þeim
því sem sjóum létti af því. —
Eitt brotið, sem yfir skipið reið,
reis svo hátt að það sprengdi
rúðu í brúarglugga og laskaði
umgerðina. Mikill sjór gekk inn
í stjórnpallinn meðan verst lét
og urðu tveir menn að standa
þar í stöðugum austri, svo sjór
rynni ekki niður í skipið. Þá
svipti veðurofsinn yfirbreiðsl-
um af lífbátum skipsins og raki
komst í rafmagnshraðamælinn
og gerði hann óvirkan, svo grípa
varð um hríð til notkunar frum-
breytingum, sem frú Teresía kom
á hérlendis, en þá hafði verið
gerð um það alþjóðasamþykkt.
Eini erlendi veðurathugunarstað-
urinn 1920 voru Færeyjar.
Gáfu íslendingum frumritin
Eins og áður segir tóku ís-
lendingar veðurathuganir í sín-
ar hendur árið 1920, en áður
höfðu Danir annast þær frá ár-
inu 1873. Frú Teresía sýndi
fréttamönnum skýrslusafn, sem
Danir gáfu íslenzku veðurstof-
unni. eru þar frumrit af öllum
athugunum hérlendis frá byrjun.
Elzta athugun í því safni er frá
árinu 1845. Er hún frá Stykkis-
hólmi, gerð af Árna Thorlacíus.
Hafa síðan varðveitzt athuganir
þaðan, nær óslitið, frá þeim tíma.
Líklegt er, að Ámi Thorlacíus
hafi byrjað athuganir sínar
vegna tilmæla Jónasar Hall-
grímssonar og þeirra Fjölnis-
manna.
5 millj. kr. í erlendum
gjaldeyri
Árið 1926 hófust jarðskjálfta-
mælingar í Reykjavík á vegum
Veðurstofunnar og hefur þeim
verið haldið áfram til þessa dags
og aukizt mjög síðari ár. Eru
nú jarðskjálftamælar á fjórum
stöðum hérlendis, nýlegir og full-
komnir mælar í Reykjavík og
Kirkjubæjarklaustri og gamlir
ófullkomnir mælar á Akureyri
og Vík í Mýrdal.
Árið 1926 voru sett lög um
Veðurstofu íslands og hún að-
skilin að fullu frá Löggilding-
arstofunni, en árið 1958 voru
sett ný lög fyrir stofnunina, enda
gömlu lögin þá löngu úrelt.
Árið 1946 tók Veðurstofan að
sér veðurþjónustu vegna flug-
ferða yfir Atlantshaf og árið
1952 var stofnsett sérstök flug-
veðurstofa á Keflavíkurflugvelli,
til að sjá um þjónustu við milli-
landaflugvélar. Kostnaður af
þeirri þjónustu er endurgreidd-
ur af þeim þjóðum, sem hennar
njóta, samkvæmt samningi við
ríkisstjórnina. Tekjur, sem Veð-
urstofan aflar á þennan hátt í
erlendum gjaldeyri, munu nema
í kringum 5 millj. kr.
stæðari ganghraðamælis. En véla
meistarar skipsins, sem eru þú.i-
und þjala smiður, gerðu brátt
við hraðamælinn, þegar veðr-
inu slotaði.
Mér varð það Ijóst í þessari
ferð að þeim mönnum er mikill
vandi á höndum, sem verja eiga
lítið þrauthlaðið skip áföllum á
ihafi úti. Þegar slíkt fárviðri
geisar sem hér hefur verið lýst.
'En það er ekki skipstjórnin ein,
svo mikilsverð sem hún er, sem
hér veltur á, heldur einnig það
í nýbyggingu rétt við Sjó-
mannaskólann, þar sem Vélskól-
inn hefur nú fengið inni, fær
Veðurstofan viðbótarhúsnæði. —
Þar verður skjalasafn stofnun-
arinnar geymt, en einnig verð-
ur þar verkstæði, þar sem unnt
er að gera ýmiss konar mælitæki,
til veðurathugana víðs vegar um
landið.
Starfslið
Árið 1953 var Veðurstofunni
að fullu skipt í deildir. Er Veð-
urspádeild á Keflavíkurflugvelli,
deildarstjóri Jón Eyþórsson, Flug
veðurstofan á Keflavíkurflug-
velli, deildarstjóri Hlynur Sig-
tryggsson, Loftskeytadeild, deild
arstjóri Flosi H. Sigurðsson, Veð-
urfarsdeild, deildarstjóri Adda
MOSKVU, 15. jan. (Einkaskeyti
til Mbl.) — í dag hófust hér við-
ræður við islenzka sendinefná,
sem kom hingað í gær, um vænt-
anleg viðskipti landanna næstu
þrjú árin, 1960—’62. Viðræðurn-
ar í dag snerust fyrst og fremst
um dagskrá væntanlegra funda,
og varð fulit samkomulag um
skipun hennar. — Formaður ís-
lenzku nefndarinnar er Pétur
Thorsteinsson, sendiherra íslands
í Moskvu.
í frétt frá Tass-fréttastofunni
um viðræður þessar, sagði, að
síðan 1953 hefðu verið mikil og
vaxandi viðskipti milli Sovét-
ríkjanna og íslands, sem verið
hefðu hagkvæm báðum aðilum.
Þá sagði Tass, að á síðustu þrem
árum hefði heildarupphæð þess-
ara viðskipta þrefaldast, miðað
| við árið 1953 — og ísland hefði
■að gott ag öruggt samstarf sé
milli skipstjórnarmanna, vél-
istjóra, loftskeytamanns og há-
seta. Allir þessir aðilar verða að
leggja fram sinn skerf til
þess að vel rætist úr og farsæl-
lega þegar háska ber að hönd-
um. Og það fór engan veginn
’fram hjá oss, sem vel fylgdumst
með hagræðingu skipsins í veð-
•urofsanum, hve sambandið milli
yfirmanna á stjórnpalli og véla-
meistaranna i vélarúmi var náið,
traust og samhæft.
★
Undir miðnætti tók veðrið að
lægja og draga úr sjóunum. Var
■þá ekki beðið boðanna með að
beina skipinu aftur inn á rétta
siglingastefnu og auka hraðann.
En til þess að byrja með var hér
full aðgæzla á höfð. Áihrifa fár-
viðris gætir langt niður í haf-
dýpið og sá órói sem þar er vak
inn er ekki strax til værðar geng
inn, þótt vindinn lægi. Enn gætti
nokkuð stórra brotsjóa og bæri
þá að stafni var enn dregið úr
skriðnum.
Sjóinn lægði nú smám saman
og ferðalagið færðist aftur í eðli
legt horf.
Öllu reiddi þessu vel og far-
sællega af fyrir ráðsnilli og að-
gæzlu hinna hugprúðu og þraut
reyndu sjómanna. Um skipshöfn
ina á Drangajökli má msð
fyllsta sanni segja það að þar
sé valinn maður í hverju rúmi.
Segja má, að fullfermt lítið
skip eins og Drangajökull sé í
vetrarsiglingum um Atlantshaf,
'hvorttveggja í senn ofansjávar-
skip og kafbátur, því þilfarið
milli brúar og stafnskýlis er
miklu meira neðan en ofan sjáv
ar alla leiðina yfir hafið, eða svo
var það að minnsta kosti að
þessu sinni.
Bára Sigfúsdóttir og Jarðeðlis-
fræðideild, deildarstjóri Eysteinn
Tryggvason. Skrifstofustjóri er
Valborg Bentsdóttir.
Fyrstu árin var starfslið stofn-
unarinnar aðeins 3 menn auk
forstjóra, sem einnig var for-
stöðumaður Löggildastofnunar.
Nú er starfslið nærri 60 manns.
Veðurathuganastöðvar voru 19
árið 1920 en eru nú um 80. —
Fysrtu veðurspárnar voru sendar
símleiðis til allmargra símstöðva
en síðan Ríkisútvarpið kom til
sögunnar árið 1930 hefir það séð
um flutning veðurspáa til hlust-
enda, að undanteknum styrjald-
arárunum 1940—1945.
Dr. Þorkell Þorkelsson hafði
á hendi stjórn Veðurstofunnar
frá stofnun til 1. febrúar 1946,
er hann lét af störfum vegna
aldurs. Tók þá við forstjórastörf-
um frú Teresía Guðmundsson, nú
verandi veðurstofustjóri.
nú mest viðskipti við Sovétríkin
allra eriendra ríkja.
Bíll veltur
hjá Straumi
í GÆR vildi það slys til hjá
Straumi fyrir sunnan Hafnarfjörð
að Volvo-station bifreið af ár-
gerðinni 1955 valt út af vegin-
um. Stafaði það af hálku. Þar
sem bíllinn var á mjög hægri ferð
varð ekki slys á fólkinu, sem í
honum var.
Bíllinn var frá Grindavík og
voru hjón í honum. Skemmdist
hann lítið við veltuna enda er
vegarbrúnin ekki nema um 1 m
á hæð þar sem bíllinn valt.
Veðurstofan 40 ára
Viðskipti islands
og Sovétríkjanna
Samningsviðrœður hafnar í Moskvu
um viðskipti landanna nœstu þrjú ár