Morgunblaðið - 27.03.1960, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 27. marz 1960
í fáum orbum sagt
Frafh. af bls. 8
— Onei, oft um það, stundum
annað, t. d. var honum tíðhugsað
til Benedikts gamla Sveinssonar,
föður Einars skálds. Hann átti i
erjum við hann fyrst framan af
eins og þér vitið. f frumvarpi
Benedikts var gert ráð fyrir þvi
að hér skyldi vera landsstjón,
sem væri staðgengill konungs og
hefði sér við hlið ráðgjafa, sem
bæru ábyrgð fyrir Alþingi. Dr.
Valtý fannst mikið koma til
Benedikts Sveinssonar, taldi
hann mesta mælskumann á ís-
landi og sagði að enginn maður
í Danmörku jafnaðist á við hann
í mælskulist:
— Hann talaði allur, sagði dr.
Valtýr, og kvaðst snemma hafa
fundið að í viðureign við Bene-
dikt yrði hann að vera rólegur:
— Ekkert annað var fyrir mig
að gera en vera rólegur, sagði
hann, ,og bætti því þá gjarnan
við, að mælska Benedikts hafi
verið suðræn.
Dr. Valtýr kom aftur
— Þér sögðuð, að dr. Valtýr
hefði verið bitur, þegar á leið.
Hvers vegna helzt?
— Hann bauð sig fram á Seyðis
firði 1908 sem fylgismaður Upp-
kastsins og var kosinn með naum
um meirihluta, en Sjálfstæðis-
menn sem hlutu meirihluta á
þingi ónýttu kosningu hans, og
í aukakosningu skömmu síðar
var 'Sjálístæðismaðurinn séra
Björn í Dvergasteini kosinn. En
þegar umræður stóðu yfir í þing-
inu um það að ónýta bæri kosn-
ingu dr. Valtýs, reis Kristjan
Jónsson, dómsstjóri, sá mikli
júristi og þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, upp til varnar dr. Val-
tý og flutti merkilega ræðu í
þinginu, þar sem hann hélt því
fram, að dr. Valtýr hefði verið
löglega kosinn og á honum yrði
níðzt, ef kosning hans yrði dæmd
ógild. Það var samt gert eins
og ég sagði, og gramdist dr. Valtý
það auðv>*að mjög
— Á hvaða forsendum var
kosningin dæmd ógild?
— Það voru einhverjir form-
gallar á fjórum seðlum, að mig
minnir. En það sagði Kristján
Jónsson að hefði ekkert að segja,
því gallarnir væru óverulegir og
ekki gerðir í því skyni að auð-
kenna seðlana. Samkvæmt öllum
anda laganna hefði dr. Valtýr
verið löglega kosinn, sagði hann.
— Hvernig tók nú dr. Valtýr
þessum ósigri?
— Mjög rólega. Hann gekk út
úr þinginu, en gleymdi stafnum
sínum og fór inn aftur og sagði
um leið og hann tók stafinn:
— Þetta veit á að ég kem hing-
að aftur. Það gerði hann líka
1912, þá þingmaður Seyðfirðinga
— Og svo var gerð tilraun til
að bægja honum frá þingsetu
síðar, var það ekki?
— Jú, þegar það ákvæði var
sett inn í stjórnarskránna að eng
inn gæti orðið þingmaður nema
sá sem búsettur væri hér á landi.
Þá varð dr. Valtýr afarsár og tók
að hallast að Knud Berlin og var
mikill vinur hans upp frá því.
Berlin var andstæðingur okkar
íslendinga, en þó heiðarlegur
andstæðingur má segja. En fyrst
við erum farnir að tala um hann,
langar mig að segja yður dálitla
sögu, sem hann sagði mér sjálf-
ur:
— Þegar núverandi Sjálfstæð-
isflokkur var stofnaður, hitti
hann að máli prófessor Finn
Jónsson á veitingastað einum í
Höfn, en Finnur var mikill and-
stæðingur skilnaðar eins og þér
kannski hafið heyrt. Knud Berlin
segir við prófessor Finn, að nú
séu leifarnar af gamla flokki
Hannesar Hafsteins orðnar skiln-
aðarflokkur, eins og sjá megi á
stefnuskránni. Svo bætir hann
við:
— Skal vi nu ikke være venn-
er?
Þá svarar Finnur Jónsson:
— Skal vi tage det saa vold-
somt?
Annars sagði Kud Berlin við
mig, að ef hann hefði ekki verið
1908, hefðu íslendingar fengið
öllum sínum kröfum framgengt.
Hann þakkaði sér að Danir hefðu
ekki fallizt á sjónarmið íslend-
inga. Sannleikurinn er sá, að
Danir hefðu slegið sér mikið upp
á því að ganga að kröfum íslend-
inga þetta ár, því þá hefðu þeir
haft algera sérstöðu meðal' ríkja
heimsins um frjálslynda pólitík,
en þeir báru ekki gæfu til þess.
Mér hefur alltaf fundizt Knud
Berlin fulltrúi þeirra manna, sem
streitast á móti þeirri þróun, sem
hlýtur að verða.
— En segið mér eitt að lokum,
dr. Björn: Hverjar teljið þér höf-
uðskyssur dr. Valtýs í hans póli-
tísku baráttu?
— Dr. Valtýr gerði tvær skyss-
ur. í fyrsta lagi að snúa ekki við
blaðinu, þegar vinstri menn kom
ust til valda í Danmörku og
segja: — Nú er ný stjórn komin
til valda í Damörku með frjáls-
lyndari stefnu og því skulum við
reyna að fá innlendan ráðherra.
Ef hann hefði gert þetta, hefði
hann orðið fyrsti íslenzki ráðherr
ann, á því er enginn vafi. Sann-
leikurinn er nefnilega sá, að bú-
izt var við því að dr. Valtýr kæmi
heim sem nýskipaður ráðherra
til að semja við aukaþingið 1902.
Það er sagt, að Magnús Stephen-
sen landshöfðingi, sem alltaf
hafði verið andstæðingur Val-
týskunnar hafi þá verið spurður,
hvort hann ætlaði ekki að segja
af sér, ef dr. Valtýr yrði ráð-
herra: — Ég hef ekki fengið
neina skipun um það, svaraði
landshöfðingi.
í öðru lagi gerði dr.
Valtýr þá skyssu að taka
ekki að sér formennsku
Landvarnaflokksins. Ef hann
hefði stigið skrefið til fulls og
andmælt sterklega ríkisráðssetu
íslandsráðgjafans, hefði hann að
líkindum orðið leiðtogi Land-
varnarflokksins. Hann situr á
þingi 1903—07 og er þá mjög
harður andstæðingur Hannesar
Hafsteins, en 1908 snýst hann á
sveif með Uppkastinu og 1909 er
það hans gamli flokkur sem ó-
nýtir kosningu hans. Þetta er ein
kennilegur og að mörgu leyti
EINS og skýrt hefur verið frá
var yngra syni Elisabetar
Bretadrottningar gefin nöfn
sl. þriðjudag, og var þessi
mynd tekin við það tækifæri.
Var hann skírður Andrew Al-
bert Christian Edward, en
verður kallaður Andrew prins,
og er sá fyrsti af brezka kon-
óhappasæll ferill, sem endar með
því að hann gerist andsnúinn ís-
lendingum vegna þess að honum
gremst framkoma þeirra í hans
garð.
Jón Jensson, sem áður hafði
verið skeleggur valtýingur og
fyrstpr þingmanna til að fylgia
valtýskunni að málum, gerðist
f ormaður Landvarnarf lokksins og
lögskírandi, þegar heimastjórnar
frumvarpið kom fram 1902 én
Sigurður í Flatey, bróðir hans,
talaði máli flokksins og greiddi
einn þigmanna atkvæði gegn
stjórnarfrumvarpinu. Landvarn-
armönnum þótti of mikið kaup-
verð fyrir heimastjórnina, að á-
kveðið skyldi vera í stjórnar-
skránni að bera þyrfti upp ís-
landsmál fyrir konungi í ríkis-
ráði Dana. Flokkurinn mótmælti
þessu harðlega og dró að sér
fylgismenn eins og segull stál og
þá einkum æskufólk. Án hans
hefði Uppkastið 1908 ekki venð
fellt.
í ísafold grein undir dulnefninu
Corpus Juris til að verja val-
týskuna: Það gerir ekkert til, þó
íslandsmál séu borin upp í ríkis-
ráði Dana, sagði hann, meira að
segja vafamál, hvort önnur til-
högun sé okkur heppilegri. En
eitt megum við ekki gera, við
megurri aldrei setja það í íslenzk
lög, að fslandsmál séu borin upp
í ríkisráði Dana, því þar með
játum við okkur undir grund-
vallarlög Dana. Á þessum for-
sendum snerist Jón Jensson á
móti heimastjórninni, því hann
taldi að ríkisráðsákvæðin í stjórn
arskrárbreytingunni 1904 væru
sama og játning undir þessi
grudvallarlög, eins og hann sagði
í bæklingi, sem hann gaf út 1902.
— Jón var merkilegur maður og
ATHUCIÐ
að borið saman við útbreiðslu
er langtum ódýrara að augiýsa
^ Morgur'daðinu en í öðrum
blöðum. —

ungakyninu sem ber það nafn 1
síðan árið 1413. Þetta er ein
fyrsta myndin sem birt hefur
verið af hinum unga prinsi,
sem fæddist 19. febr. sl.
Um 200 myndir voru teknar
við þetta tækifæri, og fékkst
leyfi til að birta sex þeirra.
tók stjórnmálin með mjög þungri
alvöru. 1908 var hann formaður
Landvarnarflokksins en gerðist
þá fylgismaður frumvarpsins. Ég
held enginn hafi efazt um, að
sannfæring hans hafi boðið hon-
um *ð taka þessa afstöðu, en
samt hafði framkoma hans engin
áhrif á flokkinn, svo gallharður
stóð hann gegn frumvarpinu. En
þetta var föst og lógisk stefna
hjá Jóni, að mínum dómi, því
með frumvarpinu var ríkisráðs-
málið leyst, því neitaði enginn
maður, og frumvarpsandstæðmg-
ar voru fúsir að viðurkenna að
miklar tilslakanir væru í frum-
varpinu. En þeir töldu böndin
á hinn bóginn svo sterk, að betra
væri að hafa óbreytt ástand um
sinn.
Á þingi áttu landvarnarmenn
aðeins ein þingmann til 1908, en
flokkurinn hélt áfram að vaxa
utan þings og réð öllu á Þing-
vallafundinum 1907, þar sem
sjálfstæðiskröfur voru gerðar
harðari en nokkum tíma fyrr.
Um svipað leyti rann Land-
varnarflokkurinn saman við
flokk Björs Jónssonar og úr því
varð Sjálfstæðisflokkurinn. Á
þinginu 1909 var það harðast:
kjami Landvarnarflokksins, sem
réð kröfunum, en þá var lokið
hlutverki Jóns Jenssonar í is-
lenzkri pólitík, og var það á
ýmsan hátt merkilegra en menn
gera sér almennt grein fyrir. Jón
Jenson var ekki mikill ræðumað-
ur, málstirður nokkuð, og þess
vegna var um hann kvéðið í Ai-
þingisrímunum:
Á hildarvengi höggfimur ....
— Ég er vist áður búinn að
segja „að lokum“, en verð að
endurtaka það, því mig langar að
vita skoðun yðar á einu máli til
viðbótar: Trúði dr. Valtýr nokk-
urn tíma á algeran skilnað Is-
lands og Danmerkur?
— Nei, ég held dr. Valtýr hafi
lifað og dáið með þá sannfær-
ingu, að sambandið við Dan-
mörku væri Islendingum lífs-
nauðsyn. Þessi sannfæring mot-
aði hans pólitíska feril sem var
tvinhaður úr tveimur höfuðþátt-
um, frjálslyndri framfarapólitík
fram að aldamótum. íhaldssemi
þegar á leið æv
ÍRÚÐIR b.s.f. F
—— örfáiim íbúðum enn óráðsfafað í búsi II. byggingarflokks bsf. Frftmtaks.
— 1 húsinu verða tv«r gerðir af íbúðum, herbergja 84 ferm. *g 4ra her-
benrgja 103 ferm., við þetta bætist nál. 20 ferm. í sameign á íbúð.
— Framkvæmdir við húsið hófust síðastliðið mimar, og er búið að vinna
grunn og steypa sökkul og plötu. Verður húsið steypt upp með skrið-
mótum í maí.
— Allt erlent etni setn þarf tK að steypa upp hú«ið hefur verið keypt og er
langt komið að vinna það, þ.e.a.s. tirnbur, skriðmót, steypustyrktarjárn,
rafmagnsrör, gluggar, geislahitunarrör og þ.ul.
— Allar nánari npplýsingar á skrifstofu félagsins að Sólheimum Xt í dag
sunnudag, kl. 14.00—18.00 og næstu kvöld kl. 20,30—22,00. — Sími 35240