Morgunblaðið - 08.05.1960, Blaðsíða 15

Sunnudagur 8. maí 1960
MORGUNBLAÐIÐ
15
ley & Frey Ziirich.
Island
Hér á landi er bókin á
vegum ísafoldarprent-
smiðju h.f.
ISAFOLD
irenti af íslenzku lands
lagi.
tJtgefendur bókannnar
eru hinir heimskunnu
forleggjarar Kiimmer-
Raðstóll! - Gerð S-1
TIL SÖLU HJÁ UMBOÐSMÖNNUM VÍÐA UM LAND OG HJÁ
Hverfisgötu 42.
SINDRASMIÐJUIMNI H.F.
Reykjavík. Sími 2406-
ísland
bók með
litmyndum
*
um Island
ísland
Með ritgerðum eftir
Halldór Kirljan Lax-
ness og Dr. Sigurð
Þórarinsson.
Bókin er prentuð 1 Sviss
★
Bókin er með íslenzkum
*
og enskum texta.
★
ísland
í þessari bók eru ein-
hverjar fallegustu lit-
nyndir, sem sést hafa á
- NÝR -
SINDRA
- STÓLL -
Frelsishugsjónin
Eftir Lynn Poole. f
★
SVO að segja daglega heyrum
við minnzt á „hinn frjálsa
heim“ og öllum er okkur annt
um að varðveita þau lögmál
lýðræðis og frelsis, sem eru
undirstaða stjórnskipuiags
okkar.
Flest lítum við á „lýðræði"
og „frelsi “ sem eitt og hið
sama. Dr. Sidney Painter,
prófessor í sagnfræði við
Johns Hopkins Háskóla ogeinn
af þekktustu sérfræðingum
Bandaríkjanna í miðaldasögu,
hefur vakið athygli á því, að
stjórnskipulag okkar er sam-
bland af tveimur sjálfstæðum
hugsjónum, sem hægt er að
rekja mörg hundruð ár aftur
í tímann.
LÝÐRÆÐI — stjórn að
vila meirihlutans, og FREL’SI
— réttindi, sem allir menn
hafa og engin ríkisstjórn get-
ur skert. Um þetta segir dr.
Painter ennfremur: „Fræði-
lega séð að minnsta kosti er
ekkert því til fyrirstöðu, að
frelsi geti blómgazt við ein-
ræðisstjórn. Og víst er, að því
getur verið mikil’hætta búin
í lýðræðisþjóðfélagi“.
Um uppruna þessara
tveggja hugsjóna er m. a.
það að segja, að við vitum,
að lýðræði var þekkt fyrir-
bæri meðal Forn-Grikkja. —
Sannleikurinn er sá, að ein-
veldi, þ. e. alger undirgefni
einstaklingsins við ríkið, er
tiltölulega ný til komið.
Hugmyndir um einstaklings
frelsi hafa verið raktar til
hinna villtu germönsku stríðs
manna, sem fóru eins og flóð
öldur yfir Vestur-Evrópu á
árunum frá 400 til 900 e. Kr.
í heimalandi sínu höfðu
þessir villimenn verið hirð-
ingjar og veiðimenn, sem
fluttu sig úr stað og höfðu
litla þörf á stjórn. Hvers kon-
ar ófrelsi eða takmörkun á
ferðum þeirra var eitur í
þeirra beinum. Það hvarflaði
aldrei að þeim, að það væri
hlutverfk ríkisstjórna að tak-
marka frelsi manna og koma
í veg fyrir, að þeir gerðu
hver öðrum mein.
Um þetta hefur dr. Painter
m. a. ritað: „Ef einhver gei’ði
þér eða fjölskyldu þinni mein,
þá var að hefna fyrir mis-
gjörðina. Stjórnin gerði ekki
annað en leggja á ráðin um
lausn slíkra mála, ef báðir
aðilar óskuðu þess. Peningar
gátu í stuttu máli komið í
stað hefndar".
Hver og einn, sem gat veitt
sér fullkomin herklæði og út-
búnað — þ. e. hest, hjálm,
skjöld, sverð og spjót — taldi
sér frjálst að gera hvað sem
hann vildi. Þessir riddarar,
eins og við köllum þá, bjuggu
við allt að því algert stjórn-
leysi.
Það kom oft fyrir, að einn
riddari héti öðrum hollustu og
gerðist lénsmaður hans (eða
þjónn). Lénsmaðurinn hafði
vissum skyldum að gegna við
húsbónda sinn — að berjast
fyrir hann, veita honum ráð-
og fjárhagsaðstoð öðru hvoru.
En þegar lénsdrottin og léns-
menn greindi á um eitthvað,
skáru lénsmennirnir úr.
Lénsmaður gat ekki ráðizt á
húsbónda sinn eða skaðað fjöl
skyldu hans, og sömu skyldur
hafði hann við undirménn
sína. En honum var frjálst að
gera það sem hann vildi við
alla aðra. Þetta var hið svo
nefnda lénsskipulag, en af því
fæddist hugmynd okkar.
í Englandi varð sú þróun
frelsishugmyndarinnar, semi
orðið hefur undirstaða að
skipulagi margra lýðræðis-
þjóða. í Magna Carta frá
1215 er sérstaklega getið um
hin frumstæðustu réttindi
manna — rétt allra manna á
lögvernd. Um leið og hinir
ófrjálsu í Englandi urðu
frjálsir, varð lögleg aðstaða
Þegnar Jóhanns landlausa
þröngvuðu honum til þess
að veita sér aukin mann-
réttindi í Magna Carta.
þeirra hin sama og ridd-
aranna í lénsskipulaginu. Ein
staklingsfrelsið var þannig
stór þáttur í landslögunum frá
upphafi.
Hitt er svo augljóst, að
mörg þau réttindi, sem við
höldum nú á loft, voru óþekkt
á miðöldum. Trúfrelsi kom
ekki til, fyrr en eftir siða-
skiptin, og ekki var hægt að
tala um prentfrelsi fyrr en
eftir tilkomu prentlistarinnar
Og þegar tímar liða, verður
sennilega þörf á öðrum og
fleiri tegundum frelsis. En
það er í raun og veru atriði
sem ekki skiptir svo miklu
máli. Það, sem mest er um
vert og allt annað byggist
á er, að menn eiga réttindi,
sem engin stjórn getur skert.
The Johns Hopkins University
Góltslípunln
Barmahlíð á3. — 8imi 13617.
STO W - ví bratorar f y rir stein-
steypu leigðir út.
Þ. ÞORGRÍMSSON & Co.
Borgartúni 7. — Sími 22235.
Sumardvöl barna
að Jaðri |
SUMARDVALARHEIMILIÐ að |
J a ð r i verður starfrækt fyrir
börn í sumar. Verður starfsemi
þessi, er hefst um miðjan næsta
mánuð, með líku sniði og undan
farin ár. Ákveðið hefur verið
að hækka ekki gjaldið, og verð-
ur það því eins og í fyrrasumar.
Til þess að mæta auknum
kostnaði við reksturinn, án þess
að grípa til hækkunar vistgjalds,
hefur stjórn sumarstarfsins á-
kveðið að efna til merkjasölu
á morgun, sunnudag.
Merkin verða afgreidd til sölu
í dag kl. 5—7 e. h. og á morgun
frá kl. 10 f. h. í Góðtemplara-
húsinu.
Þess er vænst, að sem flestir |
unglingar komi til að aðstoða
við söluna, og að foreldrar örvi
börn sín til að taka merki til
sölu. Há sölulaun eru greidd.
Eins og áður segir, hefst starf-
semin að Jaðri um miðjan júní.
Nánari upplýsingar er hægt að
ílá hjá Láru Guðmundsdóttur,
kennara, í síma 15732.
Vöttur í ,,klössun“
ytra
HAFNARFIRÐI — Togarinn
Vöttur, sem Bæjarútgerð Hafn-
arfjarðar keypti fyrir nokkrum
vikum á uppboði í Reykjavík,
hélt áleiðis til Englands í fyrra-
kvöld, en þar fer hann í all-
mikla „klössun.“ Meðal annars
verður skipt um togvindu í hon-
um. Fer viðgerðin fram í bæn-
um Shields á austurströndinni.
Með togaranum fóru nokkrir af
áhöfn Mai, hins nýja togara Bæj_
arú-tgerðarinnar, sem fer í
reynsluferð í næstu viku, en er
væntanlegur hingað í kringum
20. maí. Eru nokkrir af áhöfn
hans þegar farnir utan, svo sem
skipstjórinn, Benedikt Ögmunds
son. —G.E.

t*