Morgunblaðið - 18.05.1960, Blaðsíða 13

Miðvik'udagur 18. maí 1960
Hf on rnx nr -4 ajj)
13
Sigurður A.
IHagnússon:
HÁREISTAR byggingar mynda
stóran ferhyrning og inn í hon-
um standa önnur hús lægri um-
kringd grasblettum og gangstétt-
um. Þar er krökkt af fólki á öll-
um aldri, fólki sem stendur í
stærri eða smærri hópum og ræð
ir saman lágum rómi, fólki sem
eigrar um einmana og bíður þess
að eitthvað gerist. Flestir eru
fremur fátæklega til fara. Við
tvennar dyr standa langar raðir
af konum og körlum sem hleypt
er inn í húsin í smáhópum.
Þetta er flóttamannastöðin í
Marienfelde, einni útborg Ber-
línar, og fólkið sem við höfum
Matvælaúthlutun meðal flóttamanna
spurningaskrá, þar sem spurt er
um æviferil hans og ástæðurnar
til flóttans. Þessar spurningar eru
síðan athugaðar af sérstökum
nefndum, sem eru skipaðar þrem
ur mönnum hver, og eru þeir
allir flóttamenn. í þessum nefnd-
um eru menn úr öllum stéttum
og gera þeir sitt bezta til að
greiða úr vandamálum flótta-
mannanna. Áður en flóttafólkið
fær skilríki sín, er það kallað
fyrir þessar nefndir til nánari
yfirheyrslu.
Það var næsta fróðlegt að vera
viðstaddur slíka yfirheyrslu, þó
ég væri raunar kunnugur svip-
uðum yfirheyrslum úr grískum
flóttamannabúðum frá fyrri tíð.
Hagir flóttamannanria voru mjög
ólíkir og sama var að segja um
orsakimar til flóttans og aðferð-
Meðal flóttamanna í Berlín
fyrir augum er flóttamenn sem
komið hafa yfir markalínuna síð-
ustu 24 klukkustundirnar. Starfs
mennirnir eru önnum kafnir við
að afgreiða bráðabirgðaskilríki
handa flóttafólkinu, áður en því
er flogið til Vestur-Þýzkalands.
í Marienfelde hefur það aðeins
viðdvöl tíu til tólf daga, og þó er
flóttamannastöðin alltaf yfirfull.
Þar rúmast 2700 manns, en þessa
stundina eru þar 3300 flótta-
menn. Nýlega voru teknar í not-
kun tvær nýjar flóttamanna-
stöðvar til að ráða bót á þessu
vandamáli, en auk þessara
þriggja stöðva eru svo 30 flótta-
mannabúðir í Berlín fyrir fólk
sem hefur setzt þar að, en ekki
fundið heimili ennþá.
Einn starfsmannanna skýrir
okkur í stuttu máli frá tilhögun
flóttamannahjálparinnar hér og
leyfir okkur að hlusta á yfir-
heyrslu nokkurra flóttamanna.
Frá stríðslokum 1945 hafa 3,4
milljónir manna flúið Austur-
Þýzkaland og Austur-Berlín og
sezt að í Vestur-Þýzkalandi og
Vestur-Berlín. Þetta er geipihá
tala þegar þess er gætt að íbúa-
tala Austur-Þýzkalands og__ A-
Berlínar er samtals 17,3 milljón-
ir. Auk þessara flóttamanna hef-
ur Vestur- Þýzkaland tekið við
9,6 milljónum flóttamanna frá
svæðunum austan Oder-Neisse-
línunnar, frá Súdetahéruðunum
og frá Suðaustur-Evrópu. Þessi
hópur flóttamanna, samtals 13
milljónir manna er stærri en
heildaríbúatala Noregs og Sví-
þjóðar (um 11 milljónir). í V-
Þýzkalandi og V-Berlín búa nú
rúmlega 55 milljónir manna, og
er nálega fjórði hver maður
flóttamaður.
Kommúnistar halda því fram
að flóttamennirnir séu einkum
gamalt fólk sem ekki geti að-
hæfzt hinu nýja skipulagi. Það
kemur illa heim við staðreyndirn
ar sem eru þessar: Síðan 1952
hefur rúmur helmingur flótta-
mannanna verið innan við 25 ára
aldur og % hlutar þeirra undir
45 ára aldri. Meginpartur flótta-
fólksins er því á bezta aldri, og
hlýtur það að skapa valdhöfun-
um í austri stórkostleg vandamál.
Þýzkur vinur minn sagði mér, að
leyndardómurinn við uppgang
Vestur-Þýzkalands væri kannski
fyrs og fremst flóttamanna-
straumurinn, þó það kunni að
hljóma kynlega. Hann setti dæm
ið upp þannig: Flóttamennirnir
koma í blóma lífsins og hefja
þegar í stað framleiðslu: v-þýzka
ríkið hefur ekki kostað eyri til
uppeldis þeirra eða skólagöngu,
sem er álitlegur gjaldaliður í
öllum löndum.
Hvort sem kenning vinar míns
er rétt eða ekki, þá hefur stjórnin
í Bonn eftir megni reynt að
stemma stigu við flóttanum að
austan og af augljósum ástæðum.
Eftir því sem Þjóðverjum austan
jámtjalds fækkar verða líkurnar
fyrir sameiningu Þýzkalands
minni. Austur-þýzka stjórnin
hefur þegar gripið til þess ör-
þrifaráðs að flytja inn erlent
vinnuafl, t. d. frá Kína. Verði
framhald á því kann svo að fara,
að Austur-Þýzkaland verði ekki
nema að litlu leyti byggt Þjóð-
verjum. Afleiðingar slíkrar þró-
unar eru augljósar.
Flóttamannastraumurinn er tal
inn mjög góð mælistika á við-
brögð íbúanna við þeim ráðstöf-
unum sem valdhafarnir í austri
gera hverju sinni. Síðan í desem-
ber hefur straumurinn t. d. stór-
aukizt vegna nýrra ráðstafana
leppstjórnarinnar til að þvinga
fram aukinn samyrkjubúskap..
Síðustu fjóra mánuðina eru töl-
urnar sem hér segir: janúar 9.900,
febrúar 9.800, marz 13.400, apríl
14.800. Af þessum hópi voru
flóttamenn úr bændastétt sem
hér segir: janúar 196, febrúar 342,
marz 966, apríl 1158. Þannig voru
alls 2662 flóttamenn úr bænda-
stétt fyrsta þriðjung þessa árs,
en á öllu síðastliðnu ári voru þeir
aðeins um 2500 talsins.
Hlutfallslega flestir þeirra
flóttamanna, sem skólagengnir
eru, koma úr kennarastétt. Frá
stríðslokum hafa um 30.000 kenn-
arar æðri og lægri skóla flúið
Austur-Þýzkaland. Þar næst
koma verkfræðingar og aðrir
tæknimenntaðir menn, síðan
stúdentar, þá læknar í öllum
greinum, því næst lögfræðingar
og loks Íyfjafræðingar (um 1700
frá stríðslokum).
Síðan 1957 varðar það við lög
að flýja Austur-Þýzkaland og
Austur-Berlín eða hjálpa flótta-
mönnunum eða láta undir höfuð
leggjast að tilkynna lögreglunni
um fyrirhugaðan flótta, ef mönn-
um er kunnugt um hann. Refs-
ingin er allt upp í þriggja ára
fangelsi. En þessar ráðstafanir
virðast alls ekki hafa dregið
úr flóttamannastraumnum, öðru
nær.
Þegar búið er að yfirheyra
flóttamennina í Marienfelde og
ganga frá skilrikjum þeirra, eru
þeir annað tveggja sendir flug-
leiðis til Vestur-Þýzkalands eða
þeir fá hæli í Vestur-Berlín, ef
þeir vilja heldur vera þar. V-
Berlín og öll sambandsríki V-
þýzkalands hafa ákveðinn
„kvóta“ fyrir flóttamenn, þ.e.a.s.
taka við ákveðnum hundraðs-
hluta flóttamannanna. Óskir
flóttamannanna um dvalarstað
eru að sjálfsögðu teknar til
greina þegar því verður við kom-
ið. Allt viðurværi í Marienfelde
og öðrum flóttamannastöðvum er
ókeypis, og borga vestur-þýzkir
skattgreiðendur brúsann. Fram
til þessa hafa þeir greitt 50
billjón mörk til flóttamanna-
hjálparinnar.
í Marienfelde er starfað allan
sólarhringinn, því flóttamennina
drífur að á öllum tímum dagsins.
Þeir gangast undir læknisskoðun
strax við komuna, og séu þeir
með smitandi sjúkdóma eru þeir
settir í sóttkví. Þar eru 200 rúm
til ráðstöfunar. Næst er mál
þeirra rannsakað af lögreglunni
til að ganga úr skugga um, hvort
þeir hafi refsiverð afbrot á sam-
vizkunni. Að því búnu fyllir hver
flóttamaður út tveggja-síðu
irnar til að komast gegnum járn-
tjaldið. Margir gerðu sér upp er-
indi til Berlínar og keyptu far-
miða fram og til baka. Aðrir
keyptu sér farmiða með hraðlest-
inni frá suðurhluta Austur-
Þýzkalands til norðurhlutans —
eða öfugt — en stíga af lestinni í
Berlín. Sumir höfðu orðið að yfir
gefa allar eigur sínar fyrir aust-
an, en aðrir höfðu með lagni kom
ið nokkru af þeim í verð. Sam-
kvæmt austur-þýzkum lögum
falla eignir flóttama:ma í hlut
ríkisins.
Berlín er að heita má eina
„rifan“ á járntjaldinu. Austur-
Þjóðverjar vildu auðvitað fegnir
geta lokað henni, en meðan Ber-
lín er undir vernd fjórveldanna
er það ekki hægt. Samkvæmt
fjórveldasáttmálanum eru sam-
göngur milli Austur- og Vestur-
Berlínar leyfðar, og gengur neð-
anjarðarlestin milli borgarhlut-
anna eins og ekkert járntjald
væri til.
Þegar við spurðum einn starfs-
mannanna í Marienfelde hvernig
flóttamennirnir færu að því að
finna flóttamannastöðina, svaraði
hann með skrýtlu sem kvað vera
alkunn fyrir austan tjald. Fyrsta
orðið sem kornabörn í Austur-
Þýzkalandi læra er - auðvitað
„mamma". Næst er þeim kennt
að segja langt og erfitt orð:
„Marienfelde“. Svo læra þau að
segja „pabbi“.
Sulturinn er erfiðasta kvöld flóttamannsins. — Dag eftir dag bíður fólkið svangt. ____
Leikfélag Ólafsvíkur
heimsœkir Stykkishólm
SUNNUDAGINN 8. maí sl. kom
Leikfélag Ólafsví’kur í heim-
sókn til Stykkishólms og sýndi
hér sjónleikinn „Ævintýri á
gönguför“, eftir Hostrup við hús-
fylli í tvö skipti og mjög góðar
undirtektir áheyrenda. Það er út
af fyrir sig athyglisvert að leik-
félag í þorpi eins og Ólafsvík
skuli geta á mesta annatíma árs-
ins og í algleymingi mestu ver-
tíðar þar og yfirdrífandi vinnu
geta komið upp leik sem slíkum
og sýnir það lofsverðan áhuga
og samtakamátt sem mörg þorp
bæði í nágrenni og annars staðar
mættu vera stolt af.
Ég bjóst við því, er ég sá sýn-
ingu þessa, að hún myndi bera
merki flýtis og tímaskorts,en svo
var þó ekki. Hún sýndi það glögg
lega hversu góður vilji og ásetn
ingur er megnugur og má af því
margt læra. Ég varð því ekki
fyrir vonbrigðum með sýninguna
heldur þvert á móti og veit að
fólkið skemmti sér ágætlega og
naut vel túlkunar leikenda sem
var mjög jöfn og að mínu viti
góð. Hraði leiksins var eðli-
legur þótt á stöku stað hefði hann
mátt vera meiri. Framsetning
leikenda skýr og greinileg og
misstu áheyrendur ekki orð af
því, sem sagt var. Það var undra
vert hversu greiðlega gekk að
skipta um leiktjöld og var auð-
sýnilegt að þar voru engar fálm-
andi hendur að verki. Yfirleitt
var sýning þessi hlutaðeigendum
til sóma. Leikstjóri var Sigurður
Scheving og má fullyrða að
stjórnin var örugg. Sviðsetnlng
góð og ábyggilega til hennar
vandað.
/firleitt skiluðu leikendur
hlutverfkum sínum vel. Minnis-
stæðastur verður manni Skrifta-
Hans, enda þannig gerður frá
hendi höfundar að hann hrífur
ósjálfrátt hugi manns. Þessi
stranga barátta við örlögin túlk-
uð af næmum skilningi. Nætur-
ævintýri hans til að afla sér fjár
svo hann geti byrjað nýtt og
Framh. á bls. 19
Stúdentarnir (Gunnar Hjartarson og Vigfús Vigfússon) og
Jóhanna (Sigrún Sigurðardóttir) og Lára (Hiefna Bjarnadottir)*