Morgunblaðið - 09.06.1960, Page 13

Fimmtudagur 9. júní 1960
MOvnrnvnr 4Ð1Ð
13
Friðarhorfur
ig friðarvonir
Eftir prófessor Jóhann Hannesson
EF DETERMINISMINN — á-
kvörðunarhyggjan hefði á rétlu
að standa og næg þekking væri
fyrir hendi, þá ætti að vera
auðið að finna fyrirfram hvað
gerast mundi í framtíðinni. En
hvorugur þessarra möguleika er
fyrir hendi. Og þó gera menn
tilraunir. Vonin um frið knýr
ménn til 'þess að reyna að hugsa
fram í tímann.
Samtilvistarkenningin
Krúsjeff hefir á síðustu 3—4
árum verið fulltrúi þessarrar
kenningar, sem felur í sér þá
skoðun að kommúnistaríki, vel-
ferðarríki og auðvaldsríki ættu
að geta lifað saman í friði.
Margir hafa fagnað þessari af-
stöðu hans og látið í ljós sam-
úð sína. — Að vísu hefir hann
látið þá skoðun skína í gegn að
kommúnisminn muni sigra á
friðsamlegan hátt í heiminum.
En hafa verður í huga fjölda
ummæla Lenins og Stalins, sem
sýna að samtilvist er aðeins
díalektiskur möguleiki, þ. e.
möguleiki í ákveðnu samhengi,
við ákveðin skilyrði, á meðan
hugsjónabarátta borgar sig bet-
ur en vopnuð barátta.
Andstaðan heima í Rússlandi
Að flytja samtilvistarkenning-
una um langan tíma og í fullri
alvöru er hættulegt fyrir hem-
aðarviðbúnað heima fyrir og til
þess fallið að gera lítið úr Rauða
hernum. Og þar er óánægjan
mest. Menn gerast ekki herfor-
ingjar til þess að vera taldir
ónauðynlegir, heldur lífsnauð-
synlegir fyrir land sitt. Vinstri
armur kommúnistaflokksins
styður herinn og í heilt ár hafa
báðir aðilar verið andvígir sam-
tilvistarstefnunni. Yngri kyn-
slóðin er hér herskáari en hin
eldri og sterkari en hún í bók-
stafstúlkun Marxismans. Og því
miður — frá samtilvistarsjónar-
miði — þá styðja Kínverjar hina
ströngu stefnu. Vinsældir Krus-
jeffs í Kína eru ^ð mestu yfir-
borðskurteisi.
Andstaða leppríkjanna
Leppríkin hafa snúizt á sveif
með andstæðingum Krúsjeffs.
Yfir þessu hvílir nú engin leynd
og vestrænir menn hafa haft til-
hneigingu til að telja stöðu hans
styrkari en hún hefir raunveru-
lega verið. Telja fróðir menn á
Norðurlöndum að mótspyrna
vinstri arms flokksins hafi knúð
Krúsjeff til undanhalds nokkru
fyrir Parísarviðburðina.
Hann skyldi þó fá að fara til
Parísar til að veikja samstöðu
vestrænna landa með hófunum,
ef mögulegt væri. — Njósnaflug-
vélin gaf honum gott áróðurs-
færi. Ekki staðreyndirnar —
njósnarflugið sjálft, sem Rússar
fengu ekkí stöðvað, heldur til-
efnið sem þessi einstaki við-
burður gaf til hótana.
Samkomulagið í orði fer varla
batnandi nú þegar gervihnöttur
sendir myndir sem í stækkuðu
formi sýnir bíla á bílastæðum í
Rússlandi. Engin alþjóðalög
virðast enn vera um gervihnetli
úti í geimnum og vel má vera
að Rússar eigi álíka hnetti.
Samferðamennirnir í Par,s
gátu með andlitum sínum sýnt
hverjir nú gefa tóninn: Herinn
og hinn harði Stalinismi.
Hvað vissi Eisenhower
fyrirfram?
Sterkar líkur eru fyrir því að
hann hafi vitað að Krúsjeff ætl-
aði að sprengja fundinn. Vitað
er að Eisenhower hætti við að
tala til Bandaríkjamanna í sjón-
varp kvöldið áður en hann flaug
til Parísar. En það hefir verið
viðtekin regla hjá honum og
eins hjá Dulles og Herter að tala
í sjónvarp áður en haldið var
út á róðstefnur um heimsvanda-
mál. Bæði Truman og Eisen-
hower hafa horfið frá stefnu
Roosevelts, að gera ráð fyrir því
að valdamenn Rússlands geri ailt
í góðum tilgangi fyrir mann-
kynið. En Eisenhower var Vn.
búinn því að allt færi út um
þúfur, enda fór svo. Annars sýna
öll njósnarmálin betur en flest
annað hvílíkt vandamál tor-1
tryggnin er fyrir heimsfriðinn.
Þau sýna að skipun heimsmál-
anna er fjarri því að vera full-
nægjandi. Þetta verður æ ljósara.
Hótanir Krúsjeffs og ógnanir
Þess ber að gæta að Krúsjeff
hefir jafnan haft hótanir nær-
tækar og breytir það engu, þótt
hann hafi borið þær fram í gam-
ansömu formi. — Eðlilegt er að
gera ráð fyrir því að hann verði
að nota þær mjög á næstunni,
til þess að gera stjórnarandstöð-
unni til hæfis; að öðrum kosti
má búast við að einhver annar
taki völdin og geri hann að „for-
stjóra“.
Orsakir hótananna er auðvelt
að finna; hinar amerísku bæki-
stöðvar valda því að hernaðar-
leg útþensla Rauða hersins vest-
ur á við er allerfið, án þess að
til tíðinda dragi. Útþenslumögu-
leikar kommúnismans eru hins
vegar miklir í Asíu, bæði í Ind-
landi og víðar, án þess að til
heimsstyrjaldar þurfi að koma.
Hugsjónaleg útþensla er hins
vegar víða mjög greið og á þetta
bæði við um Afríku og velferð-
arríki Evrópu, þar sem menn
láta skemmtanalíf og allsnægtir
svæfa sig og vilja ekki leggja
það erfiði á sig að viðhalda heil-
brigðri hugsun. — Þessi leti vel-
ferðarríkjanna hefir leitt til þess
að ýmsir menntamenn og lista-
menn hafa gerzt kommúnistum
þarfir þjónar, og það jafnvel
þótt þeim finnist Marxisminn
illa þefjaður. Vinnubúðir og
blóðugar hreinsanir hafa valdið
viðbjóði í nösum sumra mennta-
manna; aðrir láta þefinn ekki á
sig fá.
Hvaða von er þá til að
friður haldist?
Líkur fyrir stórstyrjöld hafa
ekki aukizt neitt að ráði. Það
sem áður gat orðið misklíðarefni,
er enn fyrir hendi.
Eftir að pólsku landamærin
höfðu verið ákveðin, göngin gerð
og Austur-Prússland gert að
eyju að fyrri heimsstyjöld lok-
inni, þá benti Foch marskálkur
út yfir pólsku göngin og sagði:
Hér byrjar næsta heimsstyjöld.
Þetta reyndist rétt. Styrjaldir
urðu að vísu áður, en heims-
styrjöldin hófst í pólsku göng-
unum.
Óeðlileg landamæri, eins og í
ísrael og eyjar, eins og Berlín
geta orðið til að hleypa styrjöld
af stað. Þau eru þyrnir í augum
meginlandavelda; mönnum, sem
hugsa í stórvelda-eindum, finnst
að slík landamæri þurfi lagfær-
ingar við.
Of djarflegt væri ef til vill
að spá hinu sama um þessi svæði
og Foch marskálkur spáði um
pólsku göngin, en slík spá gæti,
Komnir á Grímsfjall
eftir 2 sólarhringa
Á LAUGARDAG lagði Jökla-
rannsóknarfélagið af stað í
sína árlegu mælingaferð á
Vatnajökul, og voru nokkrir
ferðamenn með. Sex bílar
voru með í förinni, þar af 3
trukkar með snjóbílum aft-
an á. Gekk ferðin vel inn yfir
Tungnaá og að Jökulheimum,
skála félagsins í Tungnaár-
botnum.
Sunnudagurinn var notaður
til að flytja vistir og olíu 500
m. upp á jökulinn, en þá var
komið í nærri hreinan snjó og
venjulegir bílar komust ekki
lengra. Skildu þá leiðir, bílarn
ir 6 sneru við, en shjóbílarnir
3 héldu á jökulinn með 25
jökulfara. Komið var í skál-
ann á Grímsfjalli eftír 12
tíma ferð í sæmilegu veðri og
færð. Höfðu þá farið tveir sól-
arhringar í að komast úr
Reykjavík á Grímsfjall og
þykir það mjög góður gangur.
Voru mælingamenn farnir
að vinna er af þeim fréttist á
mánudag og póstmaðurinn frá
Pósthúsinu í Reykjavík farinn
að afgreiða póstinn.
Um 11 leytið í gærmorgun
lagði svo Björn Pálsson af stað
í flugvél sinni, og Sigurður
Þórarinsson með honum, til
að freista þess að varpa vara-
hlutum í einn snjóbílinn niður
til mælingarmanna.
Myndin hér að ofan sýnir
nokkra af bílunum, er beir eru
að leggja upp frá jökulrönd.
þó reynzt rétt. Vér vonum að
svo verði ekki.
Stalínistar trúa á úrkynjunar-
hyggjuna, að hin vestrænu þjoð-
félög úrkynjist og hætti að end-
urnýja hugsjónafræði sína og
þeir gera sitt til þess að svo megi
verða. — Vel kann svo að
fara að þeir hafi rétt fyrir sér;
til þess eru góðar og gildar
ástæður þegar litið er á hin vest-
rænu uppeldiskerfi og skemmt-
analíf. Hvort tveggja er á úr-
kynjunarleið og hagstætt skoð-
unum Stalínista. Þess vegna má
búast við ídeologiskri sókn nú
eftir Parísar-viðburðina. Má
benda mönnum á að fréttirnar
af hinum niðurskotna flugmanni
gleymdu ekki að geta um þau
„úrkynjunarmerki“ sem á honum
voru talin finnast. — Því skyldu
menn ekki gleyma.
Ástæða er til að gera ráð fyr-
ir því að Stalínistar vilji ekki
steypa heiminum út í vetnis-
vopnastyrjöld. Þar eru þeir
íhaldssamir, ef að líkum lætur.
Um annan heim en þenrtan
gamla heim er ekki að ræða.,
Von um það, er Völuspá þekkir,
veitir þeim enga huggun:
Sér hon upp koma
öðru sinni
jörð ór ægi
iðjagræna.
Öll von kommúnista er bund-
in við þennan heim; undir
þeirra stjórn á mannkynið að
verða farsælt í þessum gamla
heimi. Þeir telja sig réttkjörna
til valda eftir auðvaldið — og
þess vegna vilja þeir ekki að
nein Ragnarök kjarnorkualdar
dynji yfir, því þar með yrði
daumurinn búinn.
Æskilegast er því frá þeirra
sjónarmiði að vinna sigur með
vopnum pennans og tungunnár
í fyrstu umferð. Veikja samstöðu
vestrænna þjóða, svo auðið verði
að lagfæra landamæri og taka
eitt og eitt land í tölu leppríkja,
án þess að önnur lönd láti þetta
á sig fá. Smástyrjaldir við
smælingja koma ekki að sök, en
allt sem útilokar þann mögu-
leika, er af hinu illa.
Og sigra verður kommúnism-
inn að vinna; sigur í Tíbet er
betri en ekki neitt, en hann
nægir ekki til lengdar. Ef ekki
vinnst sýnilegur sigur út á við,
þá þarf að sigra inn á við með
hreinsunum. Gerist einhverjir
sekir um vinstri-villu — og sú
hætta virðist vera hugsanleg frá
sjónarmiði sumra, þó verður að
hreinsa til, t. d. með því að gera
menn að forstjórum. Má þá bú-
ast við að þeir láti af vinstri-
villunni.
Hægri-villan er hættulegri;
slík villa getur ógnað sjálfri til-
veru kerfisins og gegn henni
duga aðeins róttækar ráðstafanir,
bæði út á við og inn á við. Og
að sama skapi dregur úr líkum
fyrir friði.
Ef kommúnistum verður að
ósk sinni um úrkynjun auðvalds-
og velferðarríkjanna, þá verður
sigurinn auðveldur fyrir þá. Og
talsverðar líkur eru fyrir því að
svo muni fara, fyrst í velferðar-
ríkjunum og síðar e. t. v. í hm-
um hreinu auðvaldsríkjum.
Styrjöld þarf þá ekki að ótt-
ast; frelsið hverfur aðeins hægt
og hægt í úrkynjuðum velferð-
arríkjum, jafn hljóðlega og Heil-
agur Andi hverfur burt í úr-
kynjaðri kirkju.
Jóhann Hannesson.
BrœSrunum dœmdar 25
þús. krónur í bœfur
1 HÆSTARÉTTI hefur fjármála
ráðherra f.h. ríkissjóðs verið
dæmdur til greiðslu auk vaxta.
Er hér um að ræða mál, sem
höfðað var vegna skemmda, er
varð á áætlunarbíl á Kefiavíkur-
fiugvelli,' er bíll frá varnarliðinu
ók aftan á hann.
Það eru bræðurnir Kjartan og
Ingimar Ingimarssynir sem áttu
bílinn og höfðuðu málið. Tildrög
þess eru þau, að í janúarmánuði
1956 ók bílll frá varnarliðinu aft-
an á almenningsvagn fullskipað
farþegum í flughálku, þar
sem hann stóð á einum viðkomu
staðanna á flugvallarsvæðinu.
Var herbíllinn á leið í sjúkrahús
varnarliðsins með slasaðan mann,
er þetta gerðist. Hafði ökumaður
inn hemlað bílnum kippkorn ft&
vagni bræðranna, en vegna hálk-
unnar rann herbíllinn aftan á
vagninn. Nokkrir farþegar í hon-
um slösuðust við áreksturinn, en
vagninn skemmdist allmkiið.
Var endanleg krafa bræðranna
fyrir dómi, að upphæð rúmlega
51,000 krónur. í undirrétti voru
skaðabæturnar til bræðranna
taldar hæfilega metnar nær 18,000
krónur.
Hæstiréttur hækkaði þessa
fjárhæð upp í 25 þús. kr.
Ber stefna að greiða þá fjár-
hæð ásamt vöxtum, eins ok kraf-
izt er, svo og kr. 8,000 í máls-
kostnað fyrir héraðsdomi og,
hæstarétti".