Morgunblaðið - 24.06.1960, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 24. júní 1960
Sk.íalataska Churchills með hernaðarleyndarmálunum.
Endurminningar
brezks hermanns
Koma Churchills.
Churchill kom til Reykjavík-
ur sólbjartan dag í ágúst 1941.
Hann rétt steig á land í Reykja-
vík eftir hinn sögulega fund sinn
með Roosevelt forseta. Ég á ein-
tak af blaðinu „Midnight Sun“.
Á forsíðu þess birtist Ijósmynd
af Churchill, þar sem hann stend
ur við borðstokkinn á tundur-
spilli í Reykjavíkurhöfn og gef-
ur „Victory“ merkið með fingr-
unum. Hann ók til Alþingishúss-
ins og kom út á svalirnar til að
ávarpa mannsöfnuðinn, en mjög
var fjölmennt á götunum. — í
ræðu sinni tók hann skýrt fram,
að brezka herliðið hefði aðeins
komið til íslands til að koma í
veg fyrir þýzka innrás og myndi
það yfirgefa landið strax að stríð
inu loknu.
Skjalataska Churchills, sem
hafði inni að halda mikilvæg-
ustu leyndarmál, bókanir um all
ar viðræður hans við Roosevelt
var afhent okkur í flutningadeild
flughersins og áttum við að sjá
um að fljúga með hana til Lon-
don Þó hermönnum væri bann-
að opinberlega að eiga mynda-
véiar hafði ég eina um þessar
mundir og tók mynd af þessari
mikilvægu skjalatösku.
Loftvarnamerki.
Ég eyddi mörgum stundunum
í hinni prýðilegu yfirbyggðu
sundhöll í Reykjavík. Hún var
svo vinsæl meðal hermanna, að
loks varð að gefa hermönnum
vissan tíma svo að íslending-
inar gætu einnig notið sundhall-
ar sinnar í friði. En einn sunnu
dagsmorgun heyrðist hvinur
mikill sem yfirgnæfði sköliin og
bergmálin í sundhöllinni. Það var
loftvarnarmerki, en við sem vor-
um í sundhöllinni tókujn ekk-
ert tillit til þeirra, hvorki við
Bretarnir né íslendingarnir. Við
héldum áfram að synda eins og
ekkert væri og baðverðirnir
gerðu enga tilraun til að reka
okkur út.
Fyrst eftir hernámið flaug þýzk
Focke-Wulf flugvél um það bil
einu sinni í mánuði í könnun-
arflug yfir ísland, venjulega á
sunnudagsmorgni. Hún fór sér
hægt og flaug yfir allar helztu
bækistöðvar okkar, því að engar
orustuflugvélar höfðu bækistöðv
ar á íslandi fyrr en í ágúst 1941.
Þessar þýzku flugvélar flugu
einnig of hátt fyrir loftvarnar-
byssur okkar Einstaka sinnum
köstuðu þeir sprengjum, aðallega
að brúarstöðum, ein þýzka flug-
vélin flaug lágt yfir herbúðir
og hóf vélbyssuskothríð á her-
menn sem voru á hlaupum að
leita skjóls. Sorglegast fannst
mér hvað mörgum óvopnuðum
íslenzkum togurum var sökkt.
Það var og hryggileg sjón að sjá
fjölmenna hópa syrgjenda safn-
ast saman á hafnarbakkanum til
að taka við líkum eiginmanna og
sona, sem höfðu verið á skipum,
er Þjóðverjar réðust á.
Á fögrum slóðum.
f ágúst 1942 fór Brown í enn
einn könnunarleiðangur til að
leita að lendingarstöðum og tók
hann annan flugmann og mig
D---------------------q
SÍÐARI HLIiTI
□---------------------□
með sér. Við fórum fyrst með
Humber liðsforingjabílnum hans
til Akureyrar og þessa viku átti
ég eftir að kynnast hinni miklu
náttúrufegurð íslands. Eftir að
við ókum út úr Reykjavík fórum
við lengi um frjósama dali. Við
sáum sauðkindur á beit uppi í
bröttum fjalishlíðum, kvikar á
fæti eins og fjallageitur.
Eftir að við yfirgáfum Akur-
eyri ókum við upp brattan fjall-
veg og brátt blasti við augum
fallegur birkiskógur, sem okkur
skildist að væri eini skógur ís-
lands. Leiðin lá nálægt ýmsum
fegurstu stöðum landsins og
Brown taldi að þetta væri of gott
tækifæri til að láta það ónotað.
Okkur kom saman um, að hmn
risastóri foss, Dettifoss myndi 1
vera áhrifamesta náttúruundrið.
Við klöngruðumst yfir klettana,
þar til við vorum aðeins fáa
metra frá fossinum og horfðum
með óttablandinni lotningu á
þetta ferlíki þar sem það féll
þrumandi niður. Þetta var fyrsta
skipti sem ég hafði séð stóran
foss. Annað náttúruundrið er
Ásbyrgi, sem við nefndum „Höll
fjallakonunganna". í bakaleiðinni
skoðuðum við Mývatn, það var
fyrsta stóra stöðuvatnið, sem ég
hafði séð á íslandi. Við komum
að vatninu um miðjan dag 26.
ágúst, en urðum ekkert varir
við mýflugurnar, sem vatnið er
heitið eftir. Þá skoðuðum við
Goðafoss og fengum okkur að
borða í nálægu veitingahúsi. Ég
gat ekki annað en hugsað um
hve lífið væri undarlegt. Ef styrj
öldin hefði ekki brotizt út, hefði
ég líklega aldrei augum litið
þessa dásamlega föðru staði.
Kafbátsleit við heimskautsbaug.
Við vorum samt ekki á neinni
skemmtiferð og allt i einu vor-
um við minntir á það, þegar við
ókum í rykskýi inn í þorpið Rauf
arhöfn. Við höfðum þá ekið í
fjórar klukkustundir og vorum
þreyttir og svangir, en áður en
okkur tækist að fá okkur mat-
arbita urðum við fara um borð
í lítinn fiskibát og sigldum á hon-
um yfir heiinskautsbauginn í leit
að þýzkum kafbáti.
Þetta gerðist þannig, að er við
stigum út úr bifreiðinni mætti
okkur liðþjálfi úr flughernum,
sem hafði bækistöð í Raufarhöfn
og sagði okkur að fiskimaður
nokkur segðist hafa séð flugvél
á floti nokkrar mílur úti í hafi.
Höfðu íslenzkir fiskimenn verið
beðnir að gera hernum aðvart
um allt pvenjulegt sem þeir
kæmu auga á. Brown símaði hrað
samtal til bækistöðva flughers-
ins í Reykjavík og voru honum
gefin fyrirmæli um að hefja leit
að flugvélinni Þorpsbúar fylgd-
ust með agerðum okkar af at-
hygli og stóðu jafnvel í þeirri
meiningu að við hefðum verið
fengnir sérstaklega í sambandi
við frásögn fiskimannsins.
Brown gekk nú í að fá leigðan
lítinn fiskibát og leitarflokkur-
inn steig um borð í hann. í leit-
arflokknum voru Brown, fjórir
flugliðsmenn vopnaðir rifflum,
hjúkrunarmaður, íslenzkur túlk-
ur, strandgæzlumaður úr land-
hernum og ég auk hins íslenzka
skipstjóra. Það var vafasamt
hvort ég ætti að fá að koma
með, en þá benti ég á, að ég
kynni dálítið í þýzku og það gæti
komið sér ef við fyndum flug-
vélarflakið, en við ímynduðum
okkur að það gæti verið þyzk
flugvél sem hefði farizt.
En rétt í þann mund, er við
vorum að leggja frá landi kom
annar íslenzkur fiskimaður úr
róðri og hafði séð sama fyrir-
bærið, en þóttist viss um að það
hefði verið þýzkur kafbátur, sem
hefði marað í hálfu kafi. Þegar
þessar fréttist bárust hópuðust
þorpsbúar saman niðri við
bryggju og það var greinilegt að
þeir óttuðust að kafbáturinn
myndi hefja skothríð á Raufar-
höfn. Fiskimaðurinn stóð á því
fastar en fótunum, að þetta hefði
verið kafbátur. Hann lýsti því,
hvernig hann var ávalur og
bungulaga og upp úr miðju hans
stóð tum með einhverjum tækj-
um á. Hann teiknaði meira að
segja mynd af honum á sígar-
ettubakka.
Nú vorum við allir sammála
um að bezta lausnin á málinu
væri að fara upp á hótelið, baða
okkur og fá okkur rækilega að
borða. En liðþjálfinn hafði á-
hyggjur af því, hvaða áhrif slík
framkoma myndi hafa á íslend-
ingana. Hann benti á að þorps-
búar væru áhyggjufullir yfir tíð
indunum og ef við. gerðum ekk-
ert, þá myndi Bretland verða fyr-
ir álitshnekki í augum þessa
fólks. „Það er ekki hægt að vera
aðgerðalaus", sagði hann. „Við
verðum að sýna, að við erum
reiðubúnir að vernda íslend-
inga“.
Brown neri saman höndunum
og kýmdi við. „Við verðum þá
að halda áfram leitinni eftir fyr
irhugaðri áætlun“, sagði hann.
Við stigum aftur um borð í bát-
inn og nú bættist við í hópinn
fiskimaðurinn, sem hafði séð kaf
bátinn.
Þetta var kyrrlátt skemmtilegt
kvöld og sólin var ekki sezt.
Við sigldum í ^eina og hálfa
klukkustund norður á bóginn og
skipstjórinn fylgdi stefnunni sem
fiskimaðurinn gaf honum upp.
Við sáum nokkra rekaviðar-
drumba á floti í sjónum og skoð-
uðum þá með athygli. Brown
rýndi í kíki í allar áttir. Það tók
að rökkva og loks taldi Brown
að við hefðum lokið skylduverki
okkar, við snerum aftur til Rauf
arhafnar. Við höfðum siglt yfir
heimskautsbauginn og ég var að
eins klæddur í hermannaföt,
hafði ekki einu sinni frakka með
mér.
Þegar við komum til Raufar-
hafnar fór Brown upp á hótelið,
en mér var boðið í hús strand-
gæzlumannanna. Þar borðaði
ég tvær ágætar steiktar síldir,
sem ég hafði sjálfur tekið úr
stóru geymsluþrónni við hliðina
á síldarverksmiðjunni.
Þegar við komum aftur til
Reykjavíkur nokkrum dögum
síðar, urðum við þess varir, að
sagan af kafbátaleitinni hafði
borizt á undan okkur suður og
Brown flugsveitarforingi var í
gamni hækkaður í tign og út-
nefndur heiðursflotaforingi.
Margar minningar.
Þetta ævintýri á Raufarhöfn
er ein af mörgum skemmtilegum
minningum mínum frá íslandi.
Ég á margar aðrar minningar.
Ég man eftir upplýstu götunum_
í Reykjavik, ég man eftir þvi,
þegar „Messías“ var sunginn í
kaþólsku kirkjunni, eða skemmti
ferðin til Þingvalla með hópi
ungra í$lendinga, sem sungu
þjóðlög sín á leiðinni í bæinn.
Ég man eftir þykku rjómatert-
unum og kaffinu, sem við feng-
um okkur á veitingahúsum á
kvöldin, þegar við komum af
kvikmyndahúsunum eða skauta-
ferðum á Tjörninni. Ég man eftir
litlum börnum sem sleiktu rjóma.
ís um miðjan vetur og margri
stundinni, sem ég eyddi við tafl
heima hjá vingjarnlegum íslend-
ingum og margt fleira. — Ég er
ánægður ýfir því, að ég var send-
ur til íslands.
Sjómannadagur-
inn á Bíldudal
BÍLDUDAL, 14. júní. — Sjó-
mannadagurinn var hátíðlegur
haldinn hér í góðu veðri, sólskini
og logni. Hófust hátíðahöldin
með skrúðgöngu kl. 11. Var geng
ið til kirkju og hlýtt messu hjá
presti staðarins, sr. Jóni Kr. ís-
feld.
Útiskemmtanir hófust svo kL
2. Var kappróður og kepptu sex
sveitir, þar af fjórar áhafnir af
færeyskum skútum. Fengu Fær-
eyingar beztan tíma í keppninni,
en vélbáturinn Jörundur sigraði
togskipið Pétur Thorsteinsson.
Þá kepptu Færeyingar og Bíld-
dælingar í reiptogi, naglaboð-
hlaupi og knattspyrnu. Unnu
Bílddælingar tvær fyrstnefndu
keppnisgreinarnar, en Færey-
ingar unnu knattspyrnuna með
3:1. Um kvöldið var almennur
dansleikur í félagsheimilinu.
Nú er verið að landa úr Pétri
Thorsteinssyni. Er hann með 80
til 90 tonn fiskjar eftir tíu daga
útivist. Tíu bátar róa héðan á
handfæri og hafa þeir aflað sæmi
lega.
Kvikmynd um
Eichmann
Hin ævintýralega leit ísra-
elskra njósnara að Adolf Eich-
mann — nazistanum, sem tal-
inn er bera ábyrgð á dauða
sex milljóna Gyðinga — og
hin sögulega handtaka hans í
Argentínu, þykir gott viðfangs
efni fyrir kvikmyndir. Þegar
hefur einn framleiðandi, auð-
vitað amerískur, Bryan Foy,
tilkynnt, að hann hafi í hyggju
að búa til kvikmynd um þenn
an atburð, og muni myndin
heita: „Á veiðum eftir Eich-
mann“.
Myndin fjallar fyrst
fremst um hiná áralöngu
skipulögðu leit, sem fanga-
búðamaðurinn Tuuvia Fried-
mann stjórnaði, að miklu
leyti fyrir sitt eigið fé, til
að finna Eichmann, og þar
til það heppnaðist að grafa
u'pp felustað hans í Argen-
tínu.
Leikur enn....
Það er ótrúlegt, hve Maur-
ice Chevalier hefur tollað
lengi við kvikmyndirnar. Og
hann ber ekki mér sér að ald-
urinn sé farinn að færast yfir
hann, heldur þýtur úr einni
kvikmyndatökunni í aðra. Nú
er hann í Hollywood að leika
í kvikmynd, sem gerð er eftir
hinu frægu leikriti Frenec
Molnars, Olympia, en kvik-
myndinni var gefið heitið „A
Brath of Scandal". Meðal ann
arra leikur Sophia Loren í
myndinni og leikur hún dótt-
ir Ohevalier. Þau atriði kvik-
myndarinnar eru tekin í Ev-
rópu, flest í Vínarborg.