Morgunblaðið - 12.10.1960, Blaðsíða 16

16
moncvynr. aðib
Mi?lv'Vii<7-,eiir 12. nkt. 1960
tÍTGEFANDI: SAMBAND' UNGRA SJÁLFSTÆÐISMANNA RITSTJÓRI: JAKOB MÖLLER
lengstu og _ströngustu fundar.
höld, sem ég hef fram til þessa
tekið þátt í. Ráðstefnan hafði
ekki staðið nema örfáa daga, þeg
ar Ijóst varð, að tíminn mundi
verða mjög naumur' og tvísýnt
að lokið yrði afgreiðslu jafnvel
nauðsynlegustu mála — nema
því betur yrði að verið. Var þá
gripið til þess óyndisúrræðis að
lóta fundina standa fram. eftir
nóttu og jafnvel fram undir
morgun, sjaldnast skem.ur en 12
til 14 tíma í sólarhring. Þrátt
fyrir þetta — og framlengingu
ráðstefnunnar um 2 daga, voru
allmörg mál enn óafgreidd, þeg-
ar slíta varð ráðstefnunni um
5-leytið að morgni 2. sept. Það
leynir sér því ekki, að mörgum
þátttakenda var mikið niðri
fyrir.
stúde
I Svíss
1 SUMAR var haldið í Klost-
ers í Sviss þing ISC—COSEC
og sóttu það þing tveir ís-
lenzkir stúdentar, þeir Ólaf-
ur Egilsson, stud. jur., fyrr-
verandi formaður Stúdenta-
ráðs Háskóla íslands og Þór-
arinn Ólafsson, stud. med.
| f tilefni af þessu átti tíðinda-
maður síðunnar viðtal við Ólaf
og fer það hér á eftir.
— Hvað er að segja um alþjóð
legt samstarf stúdenta almennt?
— í heiminum eru nú tvenn
alþjóðleg stúdentasamtök. Ann-
arsvegar Alþjóðlega stúdentaráð-
Stefnan (International Student
Conference — ISC), sem kemur
saman á um 18 mánaða fresti, en
á vegum hennar er starfrækt
skrifstofa (Coordinating Secre-
tariat — COSEC) í Leiden í Hol-
landi, sem vinnur að framkvæmd
stefnuskrárinnar á milli þinga;
hins vegar er svo Alþjóðasam-
band stúdenta (International
Union of Students — IUS), sem
hefur aðsetur í Prag.
Tvenn alþjóðasamtök stúdenta
Alþjóðasamband stúdenta var
stofnað upp úr heimsstyrjöldinni
síðari og skyldi það vera só vett-
vangur, sem stúdentar í öllum
löndum kæmu saman á, til efl-
ingar samstarfi sin í milli með
það fyrir augum að fá framgengt
sameiginlegum hagsmunamálum.
Strax í upphafi tókst kommún-
istum að söísa undir sig óeðlilega
mikil völd í sambandinu, sem
þeir síðan notuðu í æ ríkara mæli
pólitískum áhugamálum sínum
til framdráttar — í nær algjörri
þjónkun við Sovétríkin. Var það
jafnt gert, þó að hagsmunir stúd
enta væru með þessu móti gjör-
samlega fyrir borð bornir. Nægir
í því sambandi að minna á, að
þegar Tító féll í ónáð, var júgó-
slavneska stúdentasambandið um
svifalaust rekið úr samtökunum.
Þessi misnotkun varð til þess,
að stúdentasambönd ýmissa
ianda sögðu skilið við samtökin,
og þegar stúdentar i lýðfrjáls-
um löndum voru orðnir úrkula
vonar um að IUS gæti nokkurn
tíma orðið sá alþjóðlegi vettvang
ur stúdenta, sem upphaflega var
stefnt að, tóku þeir sig saman ár-
ið 1950 og stofnuðu ný samtök
með breyttu skipulagi, ISC-
COSEC. Þeim samtökum hefur
eru
en
Þátttakendur Stúdentaráðs
hverju árinu og starfa nú
innan vébanda þeirra stúd
entasambö.'id 70 landa —
eða fleiri en nokkur dæmi
til — og eru lítið fleiri
kommúnistaríkin ein utan
þeirra, en nokkur ríki eru aðilar
að báðum samtökunum,
SHÍ gengur í — og segir sig úr
IUS
— Voru ekki islenzkir stúd-
entar aðilar að IUS, áður em
keyrði um þverbak með pólitík-.
ina?
— Þegar stúdentum i flestum'
löndum var orðið ljóst hið póli-
tíska eðli IUS, bar það til tíðinda
veturinn 1954—55, að vinstrisinn-
aður meirihluti stúdentaráðs
ákvað að bregða á sprett upp í:
strauminn og gerðist aðili að sam
tökunum. Það stóð þó ekki lengi
á því, að hinir kommúnistisku ■
yfirboðarar samtakanna, sem i
stöðugt héldu áfram á sömu
braut, gerðu slík axarsköft, að
íslenzkir stúdentar gátu ekki
með neinu móti við unað. En það
var þegar uppreisnin í Ungverja
landi brauzt út með stúdenta og
aðra menntamenn í broddi fylk-
ingar.
Stúdentaráð Háskóla íslands
bar þá upp í framkvæmdanefnd
IUS tillögu um, að lýst yrði yfir
stuðningi við ungverska stúdenta
í baráttu þeirra fyrir frelsi og
sjálfstæði þjóðar sinnar og um
leið fordæmd sú kúgun, sem þeir
höfðu orðið að þola af erlendu
herveldi. En sú meðferð, sem
þessi sjálfsagða og sanngjarna til
laga fékk, sýndi betur en flest
annað í hvers þágu samtökin
raunverulega störfuðu. Málið var
i fyrstu dregið á langinn mánuð-
um saman og reglulegum fund-
um frestað, til þess að geta beð-
ið með að taka afstöðu til máls-
ins. Svo að lokum, þegar auðséð
var, að stúdentaráð mundi halda
fast við tillögu sína, sáu komm-
únistar sér ekki annars úrkostar
en að fella hana. Þar með var
mælir þeirra troðinn, skekinn og
fleytifullur og Stúdentaráð sagði
sig úr sambandinu. Þess má geta
til ofurlítils samanburðar, að IUS
gerði aftur á móti viðstöðulaust
mjög harðorða tillögu gegn þvi
atferli Bretá og Frakka að ráð-
ast inn í Egyptaland hjá Suez.
Eining stúdenta í heiminum
— Hvað getur þú sagt okkur
um þessa nýafstöðnu utanför
ykkar?
— Fyrsti áfangi ferðarinnar
var í Kaupmannahöfn, en þar
komu saman stúdentar frá Norð-
siðan vaxið fiskur um hrygg með urlöndunum til þess að ræða þau
Samtal við
Ólaf Egilsson
stud juris
— Um hvað snérust umræður
á ráðstefnunni?
í ráðstefnunni, Ólafur Egilsson (fjær) og Þórarinn Ólafsson.
mál, sem vitað var að tekin
■ mundu verða fyrir á ráðstefn-
unni. Þaðan héldum við svo til
Basel, en, þar var að tilhlutan
ISC-COSEC haldinn umræðu-
fundur (Round Table Confer-
ence); af svissneska stúdentasam
bandinu, sem boðið var til stúd-
entasamböndum hvaðanæva að
Úr heiminum. Þar var aðeins eitt
mál, til umræðu „Eining í stúd-
entaheiminum". Það ástand, sem
ég gat um, að í heiminum skuli
vera starfandi tvenrt alþjóðleg
stúdentasamtök, hefur þótt óæski
legt — ög síðustu árin hafa því
Orðið æ háværari þær raddir,
sem hvatt hafa til þess, að gerð-
ar yrðu tilraunir til að leysa það
vándamál, sem klofningurinn er.
Á fundinum voru samankomn-
ir stúdentar frá langflestum þjóð-
um, nema þeim er kommúnistar
ráða, sem ekki síður en öðrum
hafði verið boðin þáttlaka. Þær
takenda, að þeir teldu ekki, að
eining stúdenta á yfirborðinu
væri svo mikils virði, að hana
bæri að kaupa hvaða verð sem
væri. •
—- Hvaðá afstöðu hefur stúd-
entaráð tekið í þessu máli?
—- Það hefur viljað stuðla af
fremsta megni að því að ryðja ur
vegi því ósamikomulagi, sem riki
hefur — én þó án þess að varpað
yrði fyrir borð vissum grundvall-
arskilyrðum, sem við teljum, að
uppfylla þurfi, til Þess að alþjóð-
légt samstarf stúdenta sé æski-
legt og geti horft til heilla; þar
á meðal er að sjálfsögðu ekki við
það unandi, að hagsmúnir stúd-
enta séu í slíkum samtökum látn
ir vikja fyrir öðrum sjónarmið-
um, af hvaða toga sem þau
kunna að vera spunnin.
Ráðstefnan í Klosters —.
löng og ströng fundarhöld
— I upphafi gáfu starfsmenn
samtakanna skýrslur um fram-
kvæmd þeirra verkefna, sem. síð-
asta ráðstefna, sem haldin var i
Lim,a í febrúar 1959, fól þeim að
vinna að, en sú framkvæmd hafði
í flestum atriðum tekizt mjög
vel. Þá var einnig framan af
skeggrætt mjög um fundarsköp
og gerðar á þeim allmiklar breyt
ingar frá því sem verið hefur,
en þau hafa þótt fullflókin. Enn-
fremur urðu svo strax, ög reynd-
ar lengst af meðan þingið sat,
drjúgar umræður um aðild stúd-
entásambanda að Sam.tökunum,
en strangléga er gengið eftir því,
að þau séu í raun réttu fulltrúi
meirihluta stúdenta í landi sínu
og standi opin ölium þarlendum
stúdentum.
Það var annars megin verkefni
ráðstefnunnar að leggja drögin
að samstarfi stúdenta í aðildar-
ríkjunum næstu 18 mánuðina,
eða þar til komið verður saman
að nýju. í fyrstu var gengið frá
vissum grundvallaratriðum, sem
samstarfið skyldi byggjast á, en
síðan voru teknar ákvarðanir um
Séð
töldu sér ekki'fært að þekkjast
boðið, einkum þar sem fundurinn
væri haldinn á vegum ISC-
COSEC og því ekki verið fullt
jafnrétti með þeim samtökum og
IUS í sambandi við undirbúning.
Með þessari afstöðu komu um-
rædd ríki að sjálfsögðu í veg fyr-
ir að fundurinn næði tilgangi sín
um að fullu. Engu að síður áttu
sér þar stað mjög gagnlegar um-
ræður um alþjóðlegt samstarf og
var fundurinn tvímælalaust spor
í rétta átt. Það kom hins vegar
glöggt fram í máli ýmissa þátt-
yfir fundarsalinn við atkvæðagreiðslu.
— Hvenær hófst svo ISC í
Klosters?
— Við komum að kvöldi þess
20. ágúst til Klosters, sem er
mjög viðkunnanlegur, lítill ferða
mannabær suð-austarlega í land-
inu; hann stendur um 1250 m
yfir sjávarmáli en er engu að
síður umlukinn háum fjöllum,
skógivöxnum upp í miðjar hlíðar.
Það var í leikfimishúsi barna-
skólans í bænum, sem ráðstefn-
an var að mestu leyti haldin. Þar
var sezt á rökstóla strax næsta
morgun ■— og byrjuðu þar með
einstök atriði samstarfsins svo
sem stúdentaskipti, námskeið og
mót, útgáfgustarfserm, stuðning
við þá stúdenta, sem njálparþurfi
eru, ferðamál, menningarstarf.
semi, íþróttir og margvísleg önn
ur efni, sém stúdenta varða
Misjöfn viðfangsefni
Burtséð frá þessu var svo mÍK-
ið rætt um þann mikilsverða
þátt, sem stúdentar í ýmsum
löndum, einkum Suður-Ameríku,
Afríku og Asíu, hafa átt í baráttu
þjóða sinna fyrir frelsi og sjálf-