Morgunblaðið - 09.11.1960, Blaðsíða 11

Miðvik'udagur 9. nóv. 1960
MORCUNBLAÐIÐ
11

Bjarni ívarssnn:
Að haustnóíium
„1 þúsund ár hrísið og heyið
úr haganum reiddu menn inn.
Og naktara og nærskafnar flegið
gat nærsetuiVaður enn hinn“.
MEÐ þessum orðum túlkar Step-
han G. raunsæ'ja mynd af rán-
Ný ævi-
saga
SÓKN Á SÆ OG STORÐ nefn-
ast æviminningar Þórarins Ol-
geirssonar, skipstjóra og ræðis-
manns, sem skráðar eru af
Sveini Sigurðssyni eftir frásögn
Þórarins. Útgefandi er Bókastöð
Eimreiðarinnar (1960). Bókin er
308 bls. mjög vönduð útgáfa,
pappír ágætur (myndapappír).
Fjöldi mynda er í bókinni og eyk
ur það mjög gildi hennar.
Okkar öld er meðal annars,
öld ævisagna, bæði sjálfsævi-
sagna og þeirra er aðrir hafa
ritað, oftast eftir heimildum frá
þeim, er um er fjallað. Mjög eru
þessar ævisögur misjafnar að
stíl og sannindum. Hættir þeim,
er skrá, oft til þess að gera mikla
sögu úr litlu efni, jafnvel mörg
bindi. En út í þá sálma skal ekki
farið hér.
Þessi bók fjallar um einn
hinna mörgu brautryðjenda í út-
gerðarmálum okkar um síðustu
aldamót. Þá kornu hin stórvirku
tæki, togararnir, í hendur dug-
andi íslenzkra sjómanna, áður
höfðu þeir, að vísu ekki dáðlaus-
ir, „dorgað upp við sand“, og
seglskúturnar voru hættulegar
fleytur á vetrarvertíðum. Að
sönnu er sjósókn aldrei áhættu-
yrkjunni í hinu stórmerka kvæði
sínu: „Bræðrabýti“.
Bóndinn og skáldið dregur þar
upp mynd af hinum andstæðu
stefnumiðum bræðranna, sem
eru manngerðir fulltrúar í átök-
um aldarfarsins.
í þúsund ár hafa ísl. þurft að
berjast fyrir brauði sínu með
harðri lífsbaráttu, eftir lögmáii
rányrkjunnar, en með raunsæj-
um sjálfsákvörðunarrétti, þekk-
ingu og þjóðarvitund hefur rækt
unarmenning, góða heilli tekið
völdin. Og frá þeirri þjóðræktar-
öldu er runninn sá einlægi skóg-
ræktaráhugi, sem fylkir fólki úr
öllum áttum saman til til að
„klæða landið".
26. júní síðastliðinn var Reyk-
víkingum gefinn kostur á að
dvelja í faðmi gróandans á 10
ára afmæli ,,Heiðmerkur“, hins
víðlenda skógarsvæðis Reykvík-
inga.
Eins og að líkum lætur, voru
þar fluttar snjallar ræður, magn-
aðar kalli samtíðarinnar um að:
„Koma grænum skógi að skrýða
skriður berar sendna strönd“.
Lúðrasveit Reykjavíkur lék á
milli ræðuhalda, og karlakórinn
,,Fóstbræður“ lét „gróðrarskúrir
söngsins sitra“ í nánu samspi'i
við hina hljóðu vaxtarstrauma
trjástofnanna í Heiðmörk.
Heiðmörk er nú þegar orðin
lifandi vottur þess gróanda, er
um aldir fram mun gegna þvi
forystuhlutverki, sem skógrækt-
armenning þjóðarinnar krefst.
Er gleðilegt að heyra, að um-
gengni fólks um „Mörkina" beri
með sér menningarblæ, fólkið
kemur þangað til þess að njóta
unaðssemda „móður náttúru“
með lotningu fyrir lifinu".
Slík er hin sálræna mennmg
er lyftir manninum í hærra veldi
og hleður hann orku í sóknar-
baráttunni til æðra lífs.
Reykjavik er óðfluga að „fséra
út kvíarnar". Og frú Auður
Auðuns þáverandi borgarstjón
komst réttilega að orði er hún
mælti:
„Sá nýgræðingur sem hér vex
af rót, mun færa niðjum okkar
boð frá kynslóð landsmanna, sem
í þessu verki miðaði ekki nema
að takmörkuðu leyti starf sitt
við það að njóta ávaxtanna sjálf,
heldur bjuggu í haginn fyrir
þá sem á eftir koma. Mætti það
jákvæða og þjóðholla hugarfar,
sem að baki býr slíku starfi,
gjarna ráða gerðum okkar á
fleiri sviðum".
Full ástæða er til að festa þessi
orð frú Auðar sér í minni á leið-
inni um „vandratað Féþúfugii
samtíðarinnar.
Þess er ekki að dylgjast, að
ennþá heyrast raddir, sem draga
í efa gildi skógræktarinnar og
þykir sá hlutur rýr, er menn fá
ekki að njóta sjálfir, en verða
að eiga ,,á vöxtum hjá komandi
öldum“.
En við skulum trúa því, að sú
ræktunaralda, sem nú er risin
muni deyfa þá skammsýnu hugs
un, því að æskan í landinu er
að taka við landnámsandanum,
og þá er þessu ræktunarstarfi
borgið.
Frá vígsludegi Heiðmerkur.
fyrir 10 árum, hefur hið friðaða
land tekið undraverðum fram-
förum, lággróðurinn fengið frið
til að vaxa ásamt hinum ungu
trástofnum, sem í framtiðinni
verður gagnviður í okkar trja-
snauða landi.
í Heiðmörk
Við erum nú að kveðja eitt hið
gróðurríkasta sumar, sem nú er
að renna í „aldanna skaut“. Sól-
arorka og gróandi hefur umvafið
fólk og fénað, og fært þjóðinm
björg í bú.
Reykjavík á því láni að fagna,
að eiga í nágrenni við sig óska-
barn, þar sem fólkið getur geng-
ið á vit gróandans, og kennt hm
um ungu að umgangast gróður
jarða.
„Hvar sem lítið lautarblóm
langar til að gróa“.
Ég hygg að allir sem heim-
sækja Heiðmörk fari þaðan,
bjartsýnni á gróður landsins og
þroska þjóðarinnar, og minnisf
þess með skáldinu að:
„í þúsund ár bjó þjóð
við nyrstu voga,
mót þrautum sínum gekk húa
djörf og sterk.
1 hennar kirkju helgar
stjörnur loga,
og hennar líf er eilíft
kraftaverk“.
Einn lífræni þátturinn í þvi
kraftaverki, er að hjálpa guði að
skapa og klæða landið skógi.
Einar Guðmundsson skipsstj.
æskilegt nábýli er, það að
hér er um tvær stofnanir að
Sjómannaheimili í
laus, fjarri fer þvi, en hinir vönd
uðu togarar og vel byggðu mót-
orbátar eru þó ólíkt áhættuminni
veiðartæki en opin skip og skút-
ur voru áður. Þórarinn Olgeirs-
son var einn af þeim fyrstu er á
ísl. togara fóru, hann fór á Marz
gamla með Hjalta Jónssyni, og
var það sá togari er. kom næstur
eftir Jóni forseta er Halldór Þor-
steinsson stjórnaði. Fljótt varð
Þórarinn skipstj. á Marz og svo
tók hann við hverjum togaran-
um eftir annan, ætíð stærri og
stærri skipum og var bæði eig-
andi (með öðrum), útgerðarmað-
ur og skipstjóri um langa hríð.
Hann varð ræðismaður íslands í
Grimsby og umboðsmaður isl.
togaraeigenda á hættulegum tím-
um. Ævisagan segir skilmerki-
lega frá merkilegu tímabili í út-
gerðarsögu vorri og kemur víða
við, auk þess að vera einkalífs-
saga mikils dugnaðarmanns og
góðs drengs. Þórarinn lét ekki
xnargt fyrir brjósti brenna og má
kannski segja, að hann hafi
stundum siglt fulldjarflega frá
sjónarmiði þeirra séð, sem aldrei
hafa á sjó komið nema í sumar-
blíðu uppi í landsteinum eða á
farþegaskipum. En eflaust hefur
Þórarinn Olgeirsson vel vitað
hvað mátti bjóða skipi og áhöfn
og sér sjálfum sem stjórn-
anda, og því fór allt vel jafnan.
Með þessum fáu orðum vi'-Ji
ég aðeins benda mönnum á góða
bók. Höfuðkostir ævisögunnar
eru þeir að frásögnin virðist ó-
tvírætt bera það með sér, að
hér er farið með rétt mál, engar
tilraunir gerðar til þess að ýkja,
frásögnin lifandi og stíllinn létt-
ur. Það er gott að kynnast hin-
um duglega, merka manni, Þór-
arni Olgeirssyni og tímabili því,
er hann ásamt öðrum afreks-
mönnum setti svip á.
Þorsteinn Jónsson.
f UMRÆÐUM um það sem mið-
ur fer í þjóðlífinu leita menn or-
sakanna og hvað gera megi til
úrbóta.
Renna menn þá gjarna augum
til heimilanna sem eðlilegast er,
því nokkuð munu menn á eitt
sáttir um að þaðan sé helzt hjálp
ar að vænta til lagfæringar á því
sem úrskeiðis gengur.
Þótt þetta eigi fyrst og fremst
við um börn og unglinga þá fer
ekki á milli mála að þótt ungl-
ingsárin séu að baki minkar ekki
þörf einstaklingsins fyrir félags-
byggju og heimilislífi.
Einstaklingsins og þá jafn-
framt þjóðfélagsins sem heildar,
sem byggir tilveru sína á gagn-
kvæmu traústi til hans.
Þetta eru engin ný sannindi
sem hér er drepið á enda hafa
forustumenn heilbrigðra þjóð-
félaga fyrir löngu skilið nauð-
syn þessa og breytt samkvæmt
því. Er þar átt við stofnun tóm-
stunda, hvíldar og uppeldisheim
ila. Allar bera þessar stofnanir,
nafn heimilis og kemur þá að því
sem áður er minnzt á. Þjóðfélag-
inu er ljóst hvaðan einstakling-
arnir fá siðferðisþrek sitt og
manndóm til þess að gegna hlut-
verki sínu sem nýtur og góður
borgari í þjóðfélagi sem virðir
rétt borgaranna og krefst þess
sama af þegnum sínum.
Nú hefir verið vikið að viður-
kenningu þjóðfélagsins á heimil-
unum, Vaknar þá sú spurning
hvað er hægt að gera fyrir þá
þegna þess, sem sökum starfa
síns verða ekki aðnjótandi heim
ilislífs í eins ríkum mæli og æski
legt getur talizt.
Er þá átt við þá stétt manna
sem óumdeilanlega renna einna
styrkustu stoðum undir efnahags
líf okkar íslendinga, þ.e.a.s. fiski
og farmanna okkar.
Vitað er og þarf eigi að minna
á hversu mjög þessir menn fara
á mis við eiginlegt heimilislif
þar sem þeir dvelja langdvölum
við störf sín á sjónum fjarri
heimilum og ástvinum. Þegar að
landi kemur býður borgin upp á
öngstræti sín ein og ýmsa greiða
sölustaði, verður það > art talið
nægjanlegt.
Það sem vantar hér í Reykja-
vík er sjómannaheimili sem gæti
bpðið innlendum og erlendum
fiski- og farmönnum upp á þægi-
lega dvöl þá stund sem þeir
standa við í landi og hæfir
pyngju þeirra .Liggur ljóst fyrir
hvílikur menningar og þæginda
auki það væri sjómönnum að
eiga þess kost að dvelja innan
veggja slíks heimilis, þegar ekki
er verið að starfi og mönnum
sökum atvinnu sinnar ekki
kleift að njóta innra fjölskyldu-
lífs.
Hingað til Reykjavikur koma
árlega nokkur þúsunda erlendra
far- og fiskimanna. Þessir menn
ferðast um öll heimsins höf og
lönd.
Orðstír lands okkar berst með
þessum mönnum eftir því í
hverju viðkynningin er fólgin
við landsmenn. Það er okkar að
sjá svo um að hann verði á þann
hátt að okkur sé sómi að.
Árlega dvelja hér í Reykjavík
mörg hundruð innlendra sjó-
manna utan af landi meðan skip
þeirra bíða eftir viðgerð og öðru
því um líku. Þessir menn njóta
gistivináttu Reykjavíkur. Oft
Reykjavík
eru þau samskipti þannig að bet-
ur mætti fara fyrir báða aðilja.
Mestur hluti starfsorku stétt-
arfélaga og sérsambanda fer í
þátttöku í almennum hlutarskipt
um ,á þjóðartekjunum. Hjá þess-
um aðiljum fer því oftast for-
görðum að vinna að því sem
auka mætti menningarþroska og
almenn þægindi meðlima sinna.
Hins vegar er þarna um mikla
starfsorku að ræða ef beizlUð
yrði til sameiginlegra átaka einr-
mitt um málefni eins og að reisa
sjómannaheimili. Samtök þau er
hér er átt við eru Sjómannasam-
band íslands og Farmanna og
fiskimannasambandið.
Víst er um það að hér er oft
of mikils krafizt af ríki og
bæjarfélögum, veldur því sjálf-
sagt að einhverju leyti smæð
einstaklinga og fæð félagsmanna
í einstökum félögum en vafa-
laust kemur fleira til. En bæjar-
félag, sem gerir eins mikið fyrir
bæjarbúa og Reykjavík gerir,
getur réttilega og með stolti bent
á hvaða lífskjör og menningar-
þægindi það býður íbúum sínum
og gestum þeirra.
Reykjavíkurbær hefir nú haf-
izt handa um byggingu Sjó-
mannaheimilis og er það vel,
enda þótt nábýli þess við aðra
stofnun verði að teljast óheppi-
legt. Ekki má skilja þetta svo
að hér sé á einhv. hátt verið að
veitast að stofnun þessari. Bygg-
ing verkamannaskýlisins er eitt
af því sem Reykjavíkurbær get-
ur verið stoltur af að bjóða þeim
sem þar eiga skjóls að leita og
mættu þeir meta það að verðleik
um. Þar sem átt er við með ó-
ræða, sem hljóta að hlýða ólík-
um rekstrarformum, þar sem
annarri stofnuninni er ætlað það
hlutverk að taka gust af verka-
mönnum, sem koma frá heimil-
um sínum að morgni vinnudags
og hverfa aftur til þeirra að
kvöldi. Verkamannaskýlið verð-
ur því aðeins áningarstaðurhluta
úr degi eða daglangt eftir ástæð-
um.
Sjómannaheimilið hlýtur hins
vegar að verða griðastaður og
heimili sjómanna um langan eða
skamman tíma eftir atvikum. þar
sem þeim verður gert kieift að
njóta hvíldar og friðar, sem mjög
oft er þörf að loknum og a milti
starfstímabila.
Ekki er ástæða til að telja
hér upp hvað á að vera innan
veggja sjómannaheimilis enda
slíkt framkvæmdaatriði í rekstri.
Þó skal bent á að þar þarf tölu-
vert húsrými fyrir dægradvöl og
tómstundir gesta. Bókasatn, les-
stofu ,aðsetur til bréfaskrifta,
smá samkomusal þar sem hægt
væri að sýna stuttar kvikmynd-
ir, veitingasal þar sem sjómenn
gætu notið léttra veitinga í ró
og næði, lausir við kaffihúsa-
skvaldur stórra sala. Lausafjár-
vörzlu fyrir gesti auk ýmsra ann
arra smáþæginda. Áður hefir
verið minnzt á þau sarntök sjó-
manna sem ekki ættu að láta
byggingu sjómannaheimilis með
öllu afskiptalausa. Þá er rétt að
minnast á þá aðila sem ættu að
láta rekstur sliks fyrirtækis sig
einhverju varða, en það er Stór-
stúka Islands og e. t. v. Sjó-
mannadags'ráð. Rétt er að hafa
í huga að hér eru starfandi þrótt
mikil kvenfélög eiginkvenna sjó-
manna, kvenfélagið Aldan, kven-
félagið Keðjan, kvenfélagið
Hrönn og kvenfélagið Bylgjan,
svo einhver séu nefnd. Vel mætti
leita hófanna hjá þessum aðil-
Fiamh. á ois. 13.