Morgunblaðið - 15.02.1961, Blaðsíða 10

10
MORCUNVLAÐ1Ð
Miðvik'udagur 15. febr. 1961
JMrogstttMiifrifr
Utg.: H.f Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðaistræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
SPARNAÐUR
"VTúverandi ríkisstjórn hefur^
1 þann stutta tíma, sem
hún hefur verið við völd,
komið á ýmislegum sparnaði
í rekstri ríkisins og stofnana
þess. Nokkur dæmi um ráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar í
þessum efnum sýna að stefnt
er í rétta átt. Innflutnings-
skrifstofan og skriffinnsku-
bákn hennar var lagt niður á
fyrsta valdaári stjórnarinnar.
Mun það spara um 3 millj.
kr. útgjöld á ári. Lagt hefur
verið fram frumvarp um
sameiningu Áfengisverzlun-
ar ríkisins og Tóbakseinka-
sölu ríkisins. Verða þessar
tvær ríkiseinkasölur fram-
vegis reknar undir einni
stjórn. Er gert ráð fyrir að
það muni spara á 3. millj. kr.
á ári.
Þá hefur nýlega verið
ákveðin skipulagsbreyting á
rekstri Keflavíkurflugvallar,
sem hafa mun í för með sér
verulegan sparnað. Tvær
deildir á flugvellinum, flug-
umsjón og flugafgreiðsla,
hafa verið sameinaðar í eina.
Við það fækkar starfsmönn-
um um 9. Með þessari skipu-
lagsbreytingu sparast ís-
lenzka ríkinu samtals 1,2
millj. kr. á ári.
Þá hefur verið unnið að
því að gera framkvæmd og
skipulag strandferðanna á
vegum Skipaútgerðar ríkisins
hagkvæmari og ódýrari. Spar
ast við það allmikið fé En
eins og kunnugt er hefur
Skipatgerðin undanfarið ver-
ið rekin með stórkostlegum
halla.
Þá hefur eitt sendiráð ís-
lands erlendis verið lagt nið-
ur í sparnaðarskyni og athug
un fer fram á möguleikum
til þess að draga frekar úr
útgjöldum vegna utanríkis-
þjónustunnar.
Ríkisstjórnin mun halda
áfram að undirbúa frekari
sparnað og samfærslu í ríkis-
rekstrinum. Ber vissulega til
þess brýna þörf. Þessi litla
þjóð getur ekki til lengdar
haldið áfram að þenja út
ríkisbákn sitt og hækka yfir-
byggingu þjóðfélagsins. Hún
verður að sníða sér stakk
eftir vexti og hafa hóf á
eyðslu sinni'. í því ber hinu
opinber ekki sízt að ganga á
undan með góðu eftirdæmi.
VANTAR FISK Á
BEZTU MARKADI
OKKAR
¥jað vantar íslenzkan fisk á
* bezta markað íslendinga
ur í Ameríku er eftirspurn
eftir íslenzkum fiski nú
meiri en hægt er að full-
nægja.
En hér heima er stefnt út
í framleiðslustöðvun. —
Bátaflotinn í þróttmestu
verstöðvum landsins er
bundinn við bryggjur. Hin
afkastamiklu nýju fiskiðju-
ver og hraðfrystihús standa
auð og yfirgefin. Við borð
lá að Brúarfoss, nýjasta kæli
skip íslenzka verzlunarflot-
ans, yrði að kaupa grjót eða
sand í kjölfestu í næstu ferð
sinni til Ameríku, vegna þess
að enginn freðfiskur fékkst
til flutnings. En úr þessu
hefur þó rætzt. Hið nýja og
glæsilega 4 þúsund smálesta
skip fær 500 tonn af freðfiski
og 200 tonn af öðrum vör-
um, sem það flytur á Amer-
íkumarkað. En þangað vant-
ar samt sem áður fisk.
Hér heima logar þjóðfélag-
ið í verkföllum. Kommúnist-
ar og Framsóknarmenn
reyna að telja fólkinu trú
um, að eina leiðin til kjara-
bóta sé að krefjast kaup-
hækkana, sem margsannað
er að framleiðslan getur ekki
risið undir.
Svona er ástandið á ís-
landr í dag. Eiga kommúnist-
ar að ná því takmarki sínu
að stöðva framfarir og upp-
byggingu hins íslenzka þjóð-
félags?
MÓÐGA
KENNEDY
TMrikið hefur víða um heim
verið rætt um hinn ný-
kjörna forseta Bandaríkj-
anna, bæði gott og illt. Mál-
gagn Framsóknarmanna hér
á íslandi ræðir helzt ekki
um hann öðru vísi en í
sambandi við samstöðu Fram
sóknarmanna og kommún-
ista hérlendis. Þótt það sé
ekki sagt berum orðum, þá
má lesa það milli línanna, að
Tíminn telur Kennedy vera
Framsóknarmann. Freklegri
móðgun hefur þessi heiðurs-
maður varla orðið fyrir, þeg-
ar hliðsjón er höfð af því,
að Tíminn styður dag hvern
beint og óbeint heimskomm-
únismann.
Minnir þetta háttarlag
Tímamanna nokkuð á það,
þegar kommúnistar eru að
nota nöfn látinna ágætis-
manna sér til framdráttar
og reyna að koma á þá
kommúnistaorði, þótt allir
viti að þeir hafi verið eins
andvígir ofbeldisstefnum og
fyrir hraðfrystan fisk. Vest-hugsazt getur.
UTAN UR HEIMI
Salazar
bækistöðvar, enga lista má gera
yfir félagatal og fundir þeirra eru
bannaðir.
★
En sjöunda hvert ár fá stjórn-
arandstöðuflokkarnir örlítinn
pólitískan tilverurétt og stjórn
Salazars lætur þá ekki undir höf
uð leggjast að básúna það út um
allan heim, — það er í hinni svo-
kölluðu kosningabaráttu, en jafn-
vel á því tímabili eru margar
hömlur á starfsemi þeirra.
Þegar ég háði kosningabaráttu
í síðustu forsetakosningum í
Portugal, þá leyfði ritskoðunin að
eins að þriðja hver yfirlýsing
flokks míns væri birt opinberlega
í blöðum. Þegar ég kom til borg
arinnar Oporto í norðurhluta
landsins var tekin af mér mynd,
Delgado
f 33 ár hefur sami maðurinn
verið við völd í Portugal, dr.
Oliveira Salazar. Hann tók að
sér stjórn landsins, þegar allt
efnahagskerfi landsins var á
heljarþröm, svo að næst virtist
liggja að lýsa Portugal gjald-
þrota og biðja Þjóðabandalag-
ið að taka að sér fjárreiður
ríkisins. Fyrst í stað kom Sal-
azar fjárhag ríkisins á réttan
kjöl og festa komst á í stjórn-
arstörfum. Margir halda því
hins vegar fram að einræðis-
stjórn hans hafi verið of lengi
við völd og er víst um það, að
nú á síðustu árum fer and-
spyrna gegn stjórn hans vax-
andi í Iandinu.
Helzti stjórnmálaandstæð-
ingur Salazars um þessar
mundir er Humberto Delgado,
sem var fyrir tíu árum flug-
málaráðherra í ‘stjórn hans.
Delgado bauð sig fram til for-
seta í síðustu forsetakosning-
um í Portugal, gegn einum
stuðningsmanni Salazars. —
Xelja margir að hann hafi ver
ið rændur sigrinum með ólög-
legum hætti. Fór hann síðan í
útlegð til Brasilíu, þar sem
Galvao, uppreisnarforingi á
Santa Maria hafði sambana
við hann.
Um það leyti sem Delgado
fór í útlegð til Brasilíu skrifaði
hann grein þá, er hér birtist
um stjórnmálaástandið í Portú
gal. Telur Mbl. rétt að sjónar-
mið hans fái að koma fram hér
þótt á það skuli bent, að í
greininni er aðeins sagt frá
annarri hliðinni á harðvítug-
um pólitiskum deilum.
ÁSTANDINU í Portúgal má
lýsa með þremur neikvæðum hug
tökum: Ekkert frelsi, ekkert sið-
gæði, ekkert brauð.
Hvað viðvíkur fyrsta atriðinu,
— frelsisskortinum, — þá hefur
8. grein stjórnarskrárinnar, sem
á að tryggja málfrelsið, í raun-
inni verið numin úr gildi. í land-
inu ríkir mjög ströng ritskoðun,
og blöðin verða að afhenda henni
afrit af öllum greinum, áður en
þær «ru birtar. Mál hefur verið
höfðað gegn einum bezta rithöf-
undi okkar, Aquilino Ribeiro,
vegna þess, að hann skrifaði raun
sæja skáldsögu um líf almennings
í norðurhluta Portugal. Það er
líklegt að hann verði dæmdur í
8 mánaða fangelsi, auk þess sem
hann verður að greiða háa sekt.
Stjórnarandstöðuflokkar eiga
engan lagalegan tilverurétt. Það
er bannað með lögum að skipu-
leggja flokksstarf þeirra. Þeir fá
ekki skráningu eða viðurkenn-
ingu sem lagalegur aðili. Af því
leiðir svo, að þeim er ekki fært
að leigja skrifstofur fyrir flokks-
sem sýndi. þann mikla mannsöfn-
uð sem kom til að taka á móti
mér í borginni. Þessi mynd hefur
síðan orðið fræg. Hún var birt í
mörgum útlendum blöðum, en
hún fékkst ekki birt í portúgölsk
um blöðum.
Kosningahneykslið náði þó
hámarki, þegar einkaritari minn
var handtekinn morgun einn, er
hún var að fara að heiman frá
mér. Var hún flutt fil bækistöðva
leynilögreglunnar. Þeir tóku frá
henni bréf þau sem ég var að
senda í póstinn og héldu þeim
fyrir henni í 3 klst. Það gerðu
þeir ekki til þess eins að skrifa
niður heimilisfang þeirra sem
bréfin áttu að fara til!
★
Hvað viðvíkur öðru atriðinu,
siðgæðinu og heiðarleikanum, —
þá er það almennt vitað í Portú-
gal hversu erfitt er fyrir fólk,
jafnvel menntamenn og ýmiskon-
ar fagmenn að fá lífvænlega at-
vinnu, ef stjórnarvöldin gruna þá
um pólitíska ótryggð. Læknir,
sem gagnrýnir stjórnarstefnu rík
isstjórnarinnar fær ekki stöðu á
sjúkrahúsi og enginn fær skipun
í ríkisembætti nema hann undir-
riti fyrst hollustuyfirlýsingu við
ríkisstjórnina.
Dæmi um stjórnmálaspillingu
eru svo mörg, — óteljandi, að
þegar við komumst til valda í
Portugal, munum við láta fram-
kvæma allsherjarrannsókn á öllu
Keking, 7. jan. (Reuter)
KOMMÚNISXASTJÓRNIN í
Kína hefur gert strangar ráð-
stafanir til þess að koma í veg
fyrir kaup og sölu á frjálsum
marköðum, sem risið hafa upp
á nokkrum stöðum í Pekong,
þar sem bændur selja ýmsar
torfengnar vörutegundir við
háu verði.
Markaðir þessir stungu sér
fyrst niður í Peking fyrir
tveim vikum eða svo og sl.
laugardag náði hinn stærsti
yfir kílómeters vegalengd á
stærsta stræti borgarinnar.
Þúsundir manna keyptu þar
I ávexti, grænmeti, kjöt og fisk
án skömmtunarseðla. Menn
þráttuðu fram og aftur um
verð, en allt seldist mun
hærra verði en gerist í sölu-
búðum. Yfirvöldin hafa nú ger
samlega tekið fyrir þennan
kaupskap og hóta handtöku og
fangelsisvist þeim, er út af
boði hennar bregði.
ozors
því auðmagni, sem menn hafa
komizt yfir á ólöglegan hátt.
★
Það er gamall brandari í hern-
um, að segja að liðsforingjarnir
þjáist af „coronelite", það er sjúk
dómur, sem leiðir til þess að
menn séu gerðir höfuðsmenn. En
einkenni þessa sjúkdóms eru að
liðsforingj arnir eru hamslausir
fylgismenn ríkisstjórnarinnar.
Út um allt land hefur verið
dreift í þúsundatali leyniritum,
þar sem landvarnarráðherra Port
úgals er sakaður um að hafa gert
samninga við vini sína um ýmis-
konar framkvæmdir á vegum
hersins. Ríkisstjórnin hefur aldrei
borið slíkar ásakanir til baka.
Henrique Galvao eftirlitsmaður
nýlendnanna skýrði frá því í op-
inberri skýrslu, að embættismenn
irnir í nýlendunum notuðu meira
en eigin laun. Þessu hefur ríkis-
stjórnin heldur ekki svarað.
★
Þriðja atriðið varðar efnahags-
málin, það svið sem Salazar hef ur
getið sér mestrar frægðar fyrir á
erlendum vettvangi. Við skulum
líta á nokkrar tölur.
Það hefur verið sagt í gamni
í Portúgal að meðalneyzla Portú-
gala sé eitt glas af mjólk á dag,
lítil ketsneið á viku, þrjú egg á
mánuði og einn kjúklingur á ári.
Kjötneyzla á mann í Vestur-
Þýzkalandi er 50 kg. á ári, en i
Portúgal er hún 13,5 kg. í Evrópu
löndum notar fólk milli 40 og 60
af launum sínum í mat, en í Portú
gal um 75%.
í stuttu máli: — Meðaltekjur i
Portúgal eru um 9 þúsund íslenzk
ar krónur á ári, en meðaltekjur í
Bandaríkjunum um 80 þúsund ís-
lenzkar krónur.
Portúgalski verkamaðurinn
verður að vinna í 4 klukkustund-
ir fyrir einu pundi af keti, meðan
Bandaríkjamaðurinn þarf að
vinna í hálftíma og Frakki í tvo
tíma fyrir þessu sama magni.
Það er því engin furða þótt 58
af hverjum 1000 íbúum deyi úr
berklum, meðan samsvarandi
tala í Hollandi er 5 af þúsundi.
í Portúgal fara 30% ríkisút-
gjalda til hersins, en minna en
6% til heilbrigðismála og minna
en 10% til menntamála. Afleið-
ingin er sú, að í Portúgal er að-
eins einn læknir fyrir hverja 1400
íbúa, en meðaltalið í öðrum
Evrópulöndum er einn læknir á
hverja 600 íbúa. Meðan við höf-
um eina hjúkrunarkonu á hverja
3000 íbúa er ein hjúkrunarkona
á hverja 400 íbúa í öðrum Evrópu
löndum. Afleiðingin af því verð-
ur svo enn, að tvær af hverjum
þremur konum fá enga læknis-
hjálp við fæðingu.
Framhald á bls. 18.