Morgunblaðið - 22.02.1961, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 22. febr. 1961
11
w
MOnCUlSBLAÐlÐ
Leikfélag Hafnarfjarðar
T engdamamma
eftir Kristinu Sigfúsdóttur
Leikstjóri: Eirikur Jóhannesson
Jón Stefánsson: Stóð á f.jalli. (Eig. Kjartan Thors).
LEIKFÉLAG Hafnarfjarðar
frumsýndi s.l. sunnudagskvöld í
iTemplarahúsinu þar í bæ leik-
iritið >,Tengdamömmu“, eftir
skáldkonuna Kristínu Sigfús-
dóttur. Höfund leiksins þarf ekki
að kynna því að á henni vita
allir, sem komnir eru til vits og
iára, nokkur deili, enda hefur
ihún um áratugi verið vinsæll rit
höfundur og leikrit það sem hér
ræðir um verið sýnt mörgum
sinnum víða um land. En
„Tengdamamma" kemur sérstak-
lega við sögu Leikfélags Hafnar
fjarðar því það var sýnt í Hafn-
afrirði undir stjórn Soffíu Guð-
fiaugsdóttur árið 1933 af leik-
flokki Páls Sveinssonar og segir
Eagnar Magnússon í leikskránni
toú að telja megi þá leikstarfsemi
undanfara stofnunar Leikfélags
Hafnarfjarðar en það var stofnað
■ 19. apríl 1936 og verður þvi
ituttugu of fimm ára innan
iskamms. Síðan félagið var stofn-
að, hefur það haldið uppi leik-
starfsemi í Hafnarfirði fram á
(þennan dag, oftast við erfið kjör
og ástæður, en þó með ótrúlega
igóðum árangri, enda hefur félag-
ið átt marga góða og dugandi
forystumenn á þessum tíma og
aðra starfsmenn, sem innt hafa
mikið starf í þágu félagsins af
sérstakri ósérplægni. Hefur Leik-j
félag Hafnarfjarðar haldiðj
íþannig uppi merku menningar-
starfi í Hafnarfirði og mætti bæj I
arfélagið vissulega meta það
imeira en gert hefur verið hingað
til.
„Leikritið „Tengdamamma"
Ikom fyrst út árið 1923. Vakti það
þegar athygli en einkum þótti
[það tíðindum sæta að íslenzk
sveitakona skyldi gefa sér tíma
itil þess í önnum og erli daglegs
lífs, að setjast við ritstörf, og þá
ekki hvað síst, að hún skyldi
velja sér það skáldskaparform,
leikritið, — sem einna vand-
farnast er með og líklegt þótti
að hún hefði minni kynni af en
öðrum skáldskapargreinum. En
íhöfundurinn leysti vandann bet-
iur en búast hefði mátt við. Leik
ritið hefur að vísu ýmsa galla,
svo sem hversu deil.a milli'
gömlu húsfreyjunnar og hinnar
ungu, — milli gamla og nýja tím
ans, hefst og hversu síðasti þátt.
urinn er úr garði gerður. En leik
ri ið er mannlegt og hefur því
vissulega sín áhrif og margt er
H»ar val og gáfulega sagt og at-
hugað.
1 Hinn gamalkunni leikari Hafn
firðinga hefur haft á hendi leik-
stjórn og sviðsetningu og tekizt
hvort tveggja allvel, þrátt fyrir
það, að margir leikenda eru ný-
liðar á leiksviði.
‘ ■ Aðalhlutverkið Björgu, ekkju
Og húsfreyju á Heiði leikur Inga
Bíandon. Inga hefur leikið tölu-
vert áður enda er margt gott um
ieik hennar að segja, en þó að
'Björg sér í túlkun hennar þrótt-
í imikil og hörð, gætir í leik Ingu
l of mikillar tilfinningasemi
VJ>egar sonurinn á hlut að máli,
ibæði í rödd og látbragði.
- • Ara, son Bjargar, og hina ungu
reykvísku tengdadóttur hennar
Seika þau Harry Einarsson og
Svandís Jónsdóttir. Ari er að
1 ýmsu leyti erfitt leikhlutverk,
enda gerði Harry því ekkí fylli-
leg skil, var of þunglamalegur og
daufgerður. Hins vegar var leik.
ur Svandísar rösklegur og skap-
mikill, svo að hún var verðugur
andstæðingur Bjargar húsfreyju.
i Hrönn Kjartansdóttir leikur
fftósu fósturdóttur Bjargar. Fer
fiiún laglega með hlutverkið þó
að ekki gæti verulegra tilþrifa í
leik hennar. — Þuru gömlu
vinnukonu á Heiði leikur Katrín
Þorláksdóttir. Hlutverkið er all
veigamikið og gerir verulegar
kröfur til leikandans. Þura er
vonsvikin gömul kona og því
hryssingsleg í framkomu. Kat.
rínu tókst furðuvel að sýna
þessa hlið gömlu konunnar,
bæði með svipbrigðum og lát-
bragði, — en það sem innra með
henni bjó, tókst henni ekki að
túlka og rödd hennar var alltof
ung^ miðað við aldur í>uru og
gervi.
Jón gamla ráðsmann á Heiði
leikur Eiríkur Jóharmsson.
Gervi hans er prýðilegt og leik-
ur hans góður. Var og auðheyrt
að hann átti mest ítök í áhorf-
endum, svo mjög klöppuðu þeir
honum lof í lófa. Ragnar Magn-
ússon leikur Svein vinnumann,
nokkuð viðvaningslega, en þó
með dágóðum tilþrifum á milli.
— Séra Guðmundur í Dal er í
túlkun Valgeirs Óla Gíslasonar
ærið svipmikil persóna að útliti,
mundi hafa sómt sér vel sem
hákarlaformaður, — en léikur
Valgeirs er áferðargóður og tal
hans svo sem hæfir hinum hóg-
láta sálusorgara. Signý er ná-
frænka Gróu í Leiti og tókst
ágætlega með svip- og radd-
brigðum að túlka þau einkenni
þessarar sígildu manngerðar.
Leiktjöldin hefur Bjarni Jóns
son gert. Ekki þurfti unga frúin
að kvarta undan baðstofunni
eða öðrum vistarverum á Heiði,
því að þar hló allt á móti manni,
nýsmíðað og tandurhreint.
Leiknum var afbragðsvel tek-
ið og leikendur hylltir að leiks-
leikum með blómum og miklu
lófataki.
SiS'urður Grímsson.
23 Ijúka háskóla-
prófi hér
f JANÚAR og febrúar hafa 23
stúdentar tekið lokapróf frá Há-
skóla íslands í sex greinum.
Embættispróf í læknisfræði:
Ásgeir B. Ellertsson
Brynjar Valdimarsson
Einar V. Bjarnason
Halla Þorbjörnsdóttir
Haukur S. Magnússon
ísleifur Halldórsson
Jóhann G. Þorbergsson
Konráð Magnússon
Sigurður Sigurðsson
Valgarð Þ. Björnsson
Valur Júlíusson
Vigfús Magnússon
Kandidatspróf í tannlækningum:
Hafsteinn Ingvarsson
Sigfús Thorarensen
Embættispróf í lögfræði:
Ásmundur S. Jóhannsson
Pétur Gautur Kristjánsson
Kandídatspróf í viðskiptafræðum
Árni Björnsson
Guðrún S. Magnúsdóttir
B. A. próf:
Heimir Þorleifsson V
Helgi Guðmundsson
Kjartan Ólafsson
Svava Pétursdóttir
Fréttabréfið
endurvakið
FRÉTTABRÉF um heilbrigðis-
mál, sem Krabbameinsfélag ís.
lands tók að gefa út fyrir 9 ár-
um, hefur nú hafið göngu sína
á ný. Prófessor Niels P. Dungal
hefur verið ritstjóri Fréttabréfs
ins, en vegna anna lætur hann
nú af ritstjórn þess en við tekur
Baldur Johnsen læknir.
MÖRGUM íslendingum mun svo
farið, að þeim sé listaskáldið
góða, Jónas Hallgrímsson, kær-
ara flestum mönnum, og í hug
þeirra og hjarta höfundur
margs hins fegursta og tígin-
bornasta í íslenzkri list fyrr og
síðar. Og þó gott sé að geta
glaðzt með honum yfir því að
hæztu tindar sköpunar hjá
hans kæru þjóð, beri ekki síður
hátt við himinn nú, mun nafn
eins manns oft verða nefnt, sem
óumdeilanlegs afkomanda hans
í list Islands — Jóns Stefáns-
sonar.
Jón Stefánsson er ekki aðeins
nákominn ættingi Jónasar, sam-
kvæmt kirkjubókum, en hefir
fengið af sjáifum Guði að gjöf
þá sömu göfugu eiginleika er
gerðu listaskáldið svo nafn-
kunnugt og ástsælt í landi sínu.
Eitt sinn er ég að loknum
tónleikum eins mesta listamanns
er gist hefir þetta land, Adolfs
Busch, gekk til hans og gaf
nokkuð lausan taum hrifningu
minni yfir því hve vel hann
hafði leikið, brá fyrir í andliti
hans svip nokkurra vonbrigða,
í því hann svaraði: Ég hefi þá
ekki spilað nógu vel, fyrst þér
er ofar í hug mín veika þátt-
taka í þessum tónleikum, en
verk þau er ég af heilum hug
valdi að kynna hér.
Kannske var það nú einmitt
þetta, sem ég ætlaði að segja,
en athugasemd hins hógværa
þjóns listarinnar festist í hug
mér, og rifjast þá skýrast upp
er ég les Ijóð Jónasar og and-
spænis listaverkum Jóns Stef-
ánssonar, frænda hans.
Hæfileikar manna til list-
sköpunar, eins og annarra verka,
eru margvíslegir, og það þarf
mikinn og margþættan efnivið
í persónuleika er rétt fái turna
verka sinna svo hátt til himins,
að engan skugga beri á þá frá
öðrum, og það þó engum gervi-
kastljósum sé beitt, eins og ljóð
Jónasar skína út af síðum
Fjölnis og boða himneska vor-
komu í landi hans.
Afkomandi listaskládsins góða,
Jón Stefánsson, situr nú eins og
frændi hans í kyrrlátri stofu í
Höfn og reynir að fela sig fyrir
heiminum, og ef hann hefði lif-
að fyrir 100 árum hefði það
áreiðanlega tekizt, enda er hon-
um það sízt í hug hvort verk
hans séu metin að verðleikuin, I
heldur hitt hvort verðleikar
þeirra séu nógu miklir, hvort
honum hafi tekizt að opinbera
ótvírætt lífssannleikann í sam-
tíð sinni, leikið svo sannfær-
andi á strengi listarinnar að
hann fengi sjálfur dulizt að
baki meðan forsjónin leyfir
honum að lifa og starfa — lofar
honum nýju sumri heima á ætt-
jörðinni.
R. J.
— ★ —
EINN af fremstu og virðuleg-
ustu listamönnum Islands er átt-
ræður í dag. Jón Stefánsson mál-
ari er einn af brautryðjendum
hérlendis í málaralist, og jafn-
fr&mt því að leggja hornstein
hér heima, hefur hann komizt
í fremstu röð listamanna í Dan-
mörku. Hann hefur dvalið lang-
dvölum erlendis, en jafnan stað.
ið föstum rótum í íslenzkum jarð
veg og hlúð að listmenningu þjóð
ar sinnar.
Það er ógerningur á þessu
stigi málsins að gera því nokkur
skil, hver er raunverulegur þátt-
ur Jóns Stefánssonar i íslenzkri
myndlist. Hann er enn vinnandi
að list sinni, og árlega verða
til verk frá hans hendi er hafa
bein og óbein áhrif á þróun mál.
aralistarinnar hérlendis. En eitt
má fullyrða, að list Jóns Stefáns-
sonar hefur þegar gríðar mikil
áhrif. Jón Stefánsson hefur
manna strangast dæmt sín eigin
verk, og hann hefur á stundum
gert svo miklar kröfur til vinnu.
bragða sinna, að margan undrar.
Það er fyrst með Jóni Stefáns-
syni, sem myndlist hérlendis fær
þann aga, sem nauðsynlegur er,
ef bygging listaverks á að geta
staðist tímans tönn. Hlutur Jóns
Stefánssonar er mikill í þeirri
þróun, er átt heíur sér stað frá
aldamótum til pessa dags í mynd
list okkar.
Hmn aldni listamaður getur
vel við unað, er hann lítur nú
um öxl á þessum merkisdegi.
Áréngur nars er me:ri en hann
sjálfan grunar, og vprla verðar
nokkur du*;andi má^arí islenziíur
svo nefndur að ekki megi finna
áhrif frá ..óni Stefánssyni í verk
um hans. Með persónuleika cg
þekkingu sinni hefur Jón Stefáns
son örvað og mótað marga sam-
tímamálara. Alltaf verið vakandi
og oþinn, en skoðunarfastur og
haldið sínar leiðir með hægð og
íestu. í beztu listaverkum Jóns
Stefánssonar kemur þetta greini-
lega fram. Þetta er ekkert skjall,
þetta eru óhaggandi sannindi.
Þessar fáu línur, sem hér eru
ritaðar, eru ekki ætlaðar sem
kynning á list Jóns Stefánssonar.
Enda tel ég óþarft að kynna Jón
Stefánsson fyrir lesendum. Hann
er löngu orðinn einn ástsælasti
málari íslands, og er hann vel
að því kominn.
Nýlega kom Ragnar Jónsson
að máli við mig og var þá að
brjóta heilann um, hvernig hann
gæti bezt heiðrað Jón Stefánsson
áttræðan. Eg sló þá þeirri hug-
mynd fram, að hann beitti sér
fyrir stofnun sjóðs, er bæri nafn
Jóns Stefánssonar, og að árlega
yrði einhver myndlistarmaður
heiðraður með verðlaunum úr
sjóði þessum. Þessi uppástunga
mín var borin fram í þeirri trú,
að Jón Stefánsson mundi verða
henni hlynntur. Eg veit, að Jón
Stefánsson skilur manna bezt, að
slíkur sjóður gæti komið að
miklu gagni og að það væri heið-
ur fyrir hann, _að fyrsti sjóður aí
slíku tagi á íslandi bæri nafn
hans. Sagan er nú einu sinni sú,
að annars staðar meðal menn-
ingarþjóða er mikill urmull af
þannig verðlaunum, er oft hafa
komið miklu góðu til leiðar og
orðið ágæt stoð mörgum mynd-
listarmanni. En hjá okkur hér á
fslandi hafa slíkir sjóðir ekki enn
verið stofnaðir. Eg nota þetta
tækifæri til að koma þessari hug
mynd á framfæri, og færi hana
Jóni Stefánssyni í tilefni dagsins
með ósk um, að Ragnari Jóns-
syni og öðrum aðdáendum Jóns
Stefánssonar auðnist að heiðra
hinn aldna meistara á svo veg-
legan hátt, og yrði það öllum til
sóma.
Að lokum vil ég óska hinum
mikla höfðingja Jóni Stefánssyni
til hamingju með það starf, er
hann hefur þegar innt af hendi,
og jafnframt óska ég þess, að
hann eigi enn eftir að auðga
nienningu okkar með list sinni.
Það er mikil hamingja fyrir ís-
land, að Jón Stefánsson hefur
átt langan og athafnaríkan starfs
dag. Þær þakkir, er Jóni Stefáns-
syni berast í dag, verða hvergi
nægilegar fyrir allt það, er hann
hefur fært íslenzku þjóðinni.
Valtýr Pétursson.