Morgunblaðið - 29.03.1961, Qupperneq 12

12
' MORGUNBLZÐIÐ
Miðvik'udagur 29. marz 1961

Utg.: H.f Arvakur Reykiavik.
Franikvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalotræti 6.
Auglýsingar og afgveiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
LAUNAJÖFNUÐUR
KARLA OG KVENNA LÖGFESTUR
Drengurinn hvarf
- njósnarinn fœddist
¥Tndanfarna daga hafa stað-'
^ ið yfir miklar umræður
á Alþingi um launajöfnuð
karla og kvenna. Þótt ótrú-
legt sé stóðu aðalátökin um
þetta réttlætismál milli
þeirra tveggja kvenna, sem
sæti eiga á Alþingi, þeirrar
frú Auður Auðuns og frú
Ragnhildar Helgadóttur ann-
arsvegar og lei6toga komm-
únista og Framsóknarmanna
hinsvegar. Höfðu stjórnarand
stöðuflokkarnir allt á horn-
um sér gagnvart málinu en
konurnar fluttu rök þess af
festu og stillingu.
Aðalatriði hinna nýju laga,
sem samþykkt hafa verið
um þessi efni eru þau, að
laun kvenna skulu hækka til
jafns við laun karla fyrir
sömu störf í almennri verka-
kvennavinnu, verksmiðju-
vinnu og verzlunar- og
skrifstofuvinnu. Skal fullum
launajöfnuði náð í áföngum
á 6 árum. Greiða skal sömu
laun fyrir sömu störf, en
ekki miða við mat á hvað
séu jafnverðmæt störf.
★
Aðdragandi þess máls er
sá, að árið 1953 báru 7 þing-
menn Sjálfstæðisflokksins,
þeir Sigurður Bjarnason,
Magnús Jónsson, Jóhann
Hafstein, Gunnar Thorodd-
sen, Jónas G. Rafnar, Einar
Ingimundarson og Kjartan
J. Jóhannsson fram tillögu
til þingsályktunar til stað-
festingu samþykktar alþjóða-
vinnumálastofnunarinnar um
jöfn laun karla og kvenna.
Á Alþingi því sem nú er
að ljúka störfum fluttu síð-
an þrír þingmenn Alþýðu-
flokksins frumvarp um launa-
jöfnuð kvenna og karla, sem
nú hefur verið lögfest.
í ræðu sem Ragnhildur
Helgadóttir flutti á Alþingi
um mál þetta sl. laugardag
komst hún m.a. að orði á
þessa leið:
„Það getur vitanlega eng-
um sanngjörnum mönnum
blandazt hugur um réttmæti
þess, að konum og körlum
séu greidd sömu laun fyrir
sömu vinnu. Deilan á und-
anförnum árum hefur aðeins
staðið um það, hvernig fram-
kvæma mætti þetta með
skynsamlegum hætti. Ég tel
hiklaust að með þessu frum-
varpi sé fengin hagkvæm og
sanngjörn lausn á þessu
mikilvæga réttlætismáli“.
Fyllsta ástæða er til þess
að taka undir þessi ummæli.
Hinsvegar er það furðulegt,
að málsvarar stjórnarand-
stöðunnar á þingi skuli hafa
gert allt sem í þeirra valdi
stóð til þess að hindra fram-
gang málsins. Jafnvel forseti
Alþýðusambandsins, Hanni-
bal Valdimarsson, hefur flutt
hverja ræðuna á fætur ann-
arri gegn því. Á það má
einnig minna, að á valda-
tímabili vinstri stjórnarinn-
ar, þegar þessi maður var
sjálfur félagsmálaráðherra
hreyfði hann ekki hönd né
fót til þess að koma launa-
jafnrétti á.
ÞRENGSLIN í
MENNTASKÓL-
ANUM
Fvrengslin eru nú orðin svo
mikil í hinu 115 ára
gamla menntaskólahúsi í
Reykjavík, að til stórra vand
ræða horfir. í vetur stunda
nær 700 nemendur í 28
deildum nám í skólanum. —
Eru 17 deildir fyrir hádegi
og 11 deildir (þ.e. þriðji
bekkur) eftir hádegi.
Næsta vetur verður hluti
af 4. bekk að vera eftir há-
degi og er þó óvíst að hægt
verði að koma öllum deild-
unum fyrir. Haustið 1962
verður það með öllu útilok-
a&' og verður þá að vísa
fjölda nemendá frá skólan-
um, sem þar hafa rétt til
setu, nema nýtt húsnæði
verði þá fullbúið. Það er því
að skapast stóralvarlegt
ástand, ef ekkert verður að
gert nú alveg á næstunni,
þar sem reiknað er með að
nemendurnir, með eðlilegri
fjölgun, verði allt að 1000,
að þremur áíum liðnum.
Á sínum tíma var um það
deilt hvort skipta ætti
menntaskólanum, eða reisa
eitt mjög stórt skólahús. Nú
mun ekki deilt um þetta
lengur. Gera þarf hvoru
tveggja, að bæta starfsskil-
yrði á hinni gömlu lóð
menntaskólans, jafnframt því
sem nýr menntaskóli verði
reistur, og þá væntanlega á
áður ákveðnum stað.
Nauðsynlegt er að hefja
framkvæmdir alveg á næst-
unni við að reisa hús á bak
við gamla menntaskólahúsið.
Þar yrðu nokkrar almennar
kennslustofur, auk sér-
kennslustofu í eðlis- og efna-
fræði, sem mjög skortir nú.
Sumarið 1962 þyrfti svo að
taka til við byggingu nýs
menntaskólahúss.
ENN ER RÆTT
UM AFVOPNUN
A llsherjarþing Sameinuðu
^ þjóðanna og • stórvelda-
ráðstefnan í Genf um bann
við atómvopnatilraunum er
nú í þann mund að hefja að
nýju umræður um afvopnun
og bann við kjarnorkutilraun
um. Allsherjarþingið ræddi
það mál allt sl. haust, bæði
á þinginu sjálfu og í nefnd-
um, án þess að komast að
nokkurri niðurstöðu, og jafn-
vel án þess að nálgast
minnsta árangur. Stórvelda-
ráðstefnan í Genf hefur set-
ið hálft þriðja ár og haldið
nærri 300 fundi, einnig án
þess að komizt yrði að nokk-
urri niðurstöðu.
Leiðtogar allra stórveld-
anna í austri og vestri hafa
marglýst því yfir, að þeir
hafi einlægan áhuga á af-
vopnun, og telji hana í raun
og veru lífsnauðsynlega. En
allar tilraunir til þess að ná
samkomulagi um fram-
kvæmd afvopnunarinnar
hafa strandað á því, að Rúss
ar hafa ekki viljað fallazt á
raunhæft eftirlit með tak-
mörkun vopnabúnaðar eða
afvopnun. Hinsvegar hafa
þeir flutt róttækar tillögur
um að heimurinn skuli hafa
afvopnazt á næstu fjórum ár
um.
Margt bendir til þess, að á
meðan Rússar neita að fall-
ast á eftirlit í sjálfum Sovét-
ríkjunum með vopnabúnaði
en krefjast þess hinsvegar
að fá að halda uppi slíku
eftirliti í Bretlandi og
Bandaríkjunum, þá sé lítils
árangurs að vænta af hinum
orðmörgu ræðum á alþjóð-
legum ráðstefnum um nauð-
syn afvopnunar.
Þ A Ð var ekki sá rétti
Gordon Arnold Lonsdale,
sem tók brosandi á móti
25 ára fangelsisdómi í
London fyrir njósnir í
þágu Sovétríkjanna.
Um örlög Gordons Lons
dales vita engir nema
Rússar. En hver er þá
maðurinn, sem situr nú í
brezku fangelsi með félög
lærði fljótt að meta konur
og vín. Peningaskort þekkti
hann ekki. Á bankareikningi
hans í Sviss voru gildir sjóð-
ir.
HRINGURINN
Og svo — í marz 1955 stóð
Lonsdale ,,nemandi“ allt í
einu á götu í London. Hann
kom sér fyrir sem verzlunar-
manni, aðaliega með „Juke-
box“, sem eru plötuspilara-
sjálfsalar fyrir veitingahús, og
varð brátt vel þekktur, ekki
Gordon Lonsdale, sem dæmdur var í 25 ára fangelsi.
um sínum fjórum? — Það
veit enginn nema hann
sjálfur, og Moskva.
Brezka leyniþjónustan
er sannfærð um að fangí
hennar er rússneskur borg
ari. Leyniþjónustan telur
einnig að hann eigi konu
í Moskvu, Galyusha, sem
hann hefur skrifazt á við
á mikrofilmum.
Þetta er saga Gordons, eftir
því sem vitað er nú:
Hinn rétti Gordon Lonsdale
fæddist 27. ágúst 1924 í
Ontario í Kanada, þar sem
faðir hans var námuverka-
maður. Móðirin var finnsk og
hét Olga. Foreldrar Gordons
skildu 1931 og hann fór heim
til Finnlands með móður sinni.
Þar bjuggu þau á svæði, sem
Rússar fengu eftir heimsstyrj-
öldina síðari. Síðan er ekkert
um þau vitað.
YFIRSJÓN RÚSSA
í nóvember 1954 kom rúss-
neskt flutningaskip til Van-
couver í Kanada og þar laum-
aðist maður nokkur í land. í
vasanum hafði hann fæðing-
arvottorð Gordons Lonsdales.
Hann þóttist vera nemandi,
fékk ökuskírteini og seinna
kanadis'kt vegabréf er hann
hugðist fara til Evrópu „til
að læra kínversku."
Vitað er með vissu að mað-
urinn er ekki hin.. rétti
Gordon Lonsdale, því við
fæðingu hlaut Gordon skurð-
aðgerð, sem njósnarinn
Gordon sýnir engin merki.
Þetta virðist eina yfirsjón
rússnesku leyniþjónustunnar.
Á öllum öðrum sviðum gerði
hún hann að ,,hinum rétta
Gordon Lonsdale". Hann fékk
æfingu í því að vera „maður
frá hinum vestræna heimi“.
að venjast lifnaðarháttum
kapitaliskra landa — og hann
sízt hjá stúlkum.
Hann var að verða reiðu-
búinn að taka til starfa við
sína réttu iðju. Hann komst
í samband við Peter og Helen
Kroger, ,,hringurinn“ var
myndaður. Kroger hjónin voru
bandarískir njósnarar, sem
flúið höfðu land vegna ótta
við handtöku fyrir njósnir.
Þar gengu þau undir nöfn-
unum Lorna og Maurice Coh-
en. Þau komu til London árið
1955, settu þar upp bókaverzl-
un og náðu sambandi við
Lonsdale.
SVIKARI MEÐ LEYNISKJÖL
Svo voru það brezku með-
limir njósnahringsins, Henry
Houghton skritfstofumaður hjá
flotanum og unnusta hans
Ethel Gee, sem bæði höfðu
aðgang að leyniskjölum. Brátt
var fyrirskipununum frá
Moskvu hlýtt, njósnahringur-
inn fekinn til starfa.
Houghton var áður undir-
foringi í brezka flotanum og
hafði startfað þar í 27 ár. En
hann var löngu orðinn svik-
ari við föðurlandið. Hann
hafði um tíma gegnt þjónustu
í sendiráði Breta í Varsjá og
komst þar í samband við
rússnesku leyniþjónustuna.
Hann var sendur heim fyrir
drykkjuskap og ó'heppilegt
kunningjaval.
» * *
Fréttirnar tóku að streyma
frá heimili Krogers hjónanna
til Moskvu. Voru þær ýmist
sendar á senditaeki, sem falið
var í kjallara hússins, eða að
fréttimar voru faldar í bók-
um, sem Kroger sendi „við-
s(kiptavinum“ á meginlxand-
inu.
Mikil ánægja ríkti í Moskvu
en í Bretlandi voru allt * of
margir sem töldu að „svona
hlutir geta ekki komið fyrir
hér“.
(Johs. Aakard í Ekstrabladet)