Morgunblaðið - 18.04.1961, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 18. aprQ 1961
MORGVNBLÁÐIÐ
15
%
— Landkönnuður
FFramh. af bls. 10.
sandur niður í þá og maður
verður fljótt sárfættur. í rign
ingum höfðum við eðlilega
olíuföt og suðvesti. Við bjugg
um jafna í noraku hróktjaldi.
Tjald þetta reyndist mjög vel
og var vel vatnshelt. Það
hafði það líka til síns ágætis,
að það tók lítið rúm, varla
meira en þriðjung úr kofforti
og þó gat það auk farangurs
vel nægt fyrir þrjá menn.
Það bar ekki sjaldan við, að
stormar ætluðu að slíta tjald
ið af okkur á nóttu og urðum
við þá að fara út og bjarga því,
með því að bera á það grjót
eða festa það á annan hátt.
Um matföngin segir Þorvald
ur: Á öræfum höfðum við
helzt til matar niðursoðið kjöt
af ýmsu tagi, og ýmsan vana-
legan mat. Við suðum við vín
anda. Hann var miklu drýgn
og þrifalegri í flutningum en
steinolían, þó hann væri dýr
ari. Við drukkum mikið kaffi
þó það væri mjólkurlaust.
Kjötsúpu úr Liebigsekstrakt
notuðum við alloft.
Þegar snæða skyldi, lögðum
við eitt koffortið á hliðina í
miðju tjaldi og höfðum það
fyrir matborð, svo var hitað
kaffi, soðin súpa og kjöt og
brauð og ostur etinn á eftir og
svo fékk maður sér tóbskspípu
í ofanálag. Niðursoðinn matur
er flestum leiðigjarn, nema
hann sé margbreyttur. Seinni
hluta sumars, þegar dinm\a
tók á kvöldin, kvexktuin við
á kertisstubb.
Þegar veðrið var got.t var
tjaldlífið yndislegt, náttúran
stórkostleg og tilkomumikxl í
kring og alltaf nóg að skoðu
nýtt og fróðlegt. En svo vei'ð
ur lífið líka allt annað, þegar
ótíð er. Reynir þá oft á þolin-
mæðina að vera aðgerðarlaus
dag eftir dag vegna þoku og
rigninga og fúlviðr'S og svo
bætist kuldinn, lekinn og hroll
urinn ofan á ólundina yfir að
gerðaleysinu. Svo fer að drepa
í gegnum tjaldið á ondanum,
allt útsullast og blotnar, vatn
ið fer að renna undir mann, og
þá er nú fyrst góði gállinn á.
Mikil frásagnargleði.
Þannig hljóða fáeinar svip
myndir úr Ferðabók Þorvald-
ar og sýna nokkuð þá erfið-
leika sem við var að striða.
Alla þessa miklu fyrirhöfn
lagði hann á sig til þess að
kynnast landinu af eigin sjón
og reynd og um landið og hina
margháttuðu náttúru þ-:ss
skrifar hann sína miklu ferða
bók. En hún er ein alira
skemmtilegasta og alþýðleg
asta fræðibók sem samin hef
ur verið. Þó hálf öld sé liðin
frá því hún var samin, hrífur
hún lesendann með sér'i ferða
lag út um allt land og það er
ekki amalegt að vera í komp-
aníi með Þorvaldi. Hann gefur
okkur sláandi heildarlýsingar
á hverju þvi svæði sem hann
er að skoða í það og það skipt
ið, bregður upp myndurn af
því hvernig náttúruöflin hafa
verið að verki við að skapa
landið, lýsir örnefnum og
hvernig þau hafa orðið til,
víkur að dýralífinu, fuglum
og skordýrum, plöntum sem
hann sér. Svo hverfur hann
við og við með okkur inn í
sögu þjóðarinnar á liðnum öld
um og þjóðsagnir og lýsir at
vinnuháttum. Dæmi um slíka
skemmtilega frásagnarkafla
eru óteljandi í öllum landslýs
ingum hans og má rétt nefna
sem dæmi, lýsingar hans á trjá
rekanum á Ströndum, fugla-
björgunum á Hornströndum,
eldgosunum á Reykjanesi, frá
sögn af mislingasumrinu, af
tófunum í Selvogi, saga Gríms
eyjar, brennisteinsnám við Mý
vatn, frásögn af þjófnum, sem
ætlaði að gerast útilegumajur
á Arnarvatnsheiði, en varð svo
hræddur við að mæta útilegu
möni.um þjóðsagnanna að
hann varð því fegnastur er
hann var handtekinn og send
ur á Brimarhólm, eða lýsing á
Hengifossi á Héraði.
V A. óþekktum slóðum.
Allar þessar frásagnir og
óteljandi aðrar eru glampandi
af frásagnargleði og sýna
glöggt auga Þorvaldar og yfir
gripsmikla þe' iu.
Á uppdrætti Björns Gunn-
laugssonar voru öll stórfljótin
Tungnaá, Skaftá og Hverfis
fljót látin spretta upp á sama
stað undan Skaftárjökli, enda
var til þjóðsaga um að smala-
maður hefði villzt inn á þessar
útilegumannastöðvar og séð
fljótin þrjú skiptast um stóran
stein!
Þorvaldur komst auðvitað
að því að langt var á milli upp
taka þessara fljóta og auk þess
fann hann á þeim slóðum, eitt
af stærstu stöðuvötnum lands-
ins, sem enginn hafði haft hug
mynd um að væri til og gaf
því nafnið Langasjó. Er Þor-
valdur þá í essinu sínu, þegar
hann er að lýsa þessu leyndar
dómsfulla gróðurlausa svæði,
það er eins og við séum kom
in til tunglsins. Hann varð
fyrstur til að kanna að nokkru
ráði Kerlingarfjöll, Veiðivötn,
Torfajökul, heiðarnar og
hraunin vestur af Langjökli,
Ódáðahraun og mörg annes og
útkjálka landsins og ótal mörg
svæði önnur.
V Sérfræði og almenn
yfirsýn.
Þótt Þorvaldur eyddi
næstum 20 sumrum til þessara
ferða sinna, fór hann tiltölu-
lega hratt yfir. Hann hafði
glöggt auga og góða þekkingu
og var fljótur að draga skarp
legar ályktanir um jarðmynd-
unarsöguna. Hins vegar gafst
honum ekki tækifæii til tíma
frekra rannsókna svo sem að
taka nákvæma jarðvegspró-
fíla. Það hefur verið verkefni
síðari tíma að hefja sérfræði
lega rannsókn á ýmsum ein-
stökum fyrirbrigðum, svo
nokkuð það þýðingarmesta sé
t.d. nefnt, rannsókn á surtar
brandslögum, vikurlög og
rannsókn móbergsins.
Af þessum sökum er því
ekki að neita að Þorvaldur
hefur stundum komizt að
rangri niðurstöðu um ýmis
jarðfræðileg atriði og nú sann
að með síðari rannsóknum að
þar ber að líta nokkuð öðru-
vísi á málið.
Samt verður þetta Þorvaldi
ekki til mikils álitshnekkis,
þegar þess er gætt á hinn bóg
inn hve risavaxið rannsókna-
og fræðistarf hans var, og hve
mikið hann vann að því að
kynna þetta almenningi.
Nú á þjóðin marga hina hæf
ustu náttúrufræðinga, sem um
langt skeið hafa lagt stund 4
sérfræðirannsóknir og leyst 6-
tal leyndardóma um náttúm
landsins. i
Þó situr við það sama, að
enn í dag eru bækur Þorvald
ar eina heildarverkið um
landafræði og náttúru íslands.
Þær eru og búnar þeim kosti
að samræma fræðilegar upp-
lýsingar og skemmtilegt les-
efni fyrir almenning.
Liðnir eru tveir áratugir
mestu bókaútgáfu og bóka-
kaupa í sögu þjóðarinnar. Á-
ætlanir um útgáfu landlýsing
ar íslands hafa allar farið út
um þúfur. Svo enn um sinn
virðast hinar sérfræðilegu
rannsóknir margra vísinda-
manna lítið eiga að koma fyrir
augu almennings. Hann ver6
ur enn um sinn að sækja sína
vizku til Þorvaldar Thorodd-
sen. —Þ.Th.
Nýtt tannL.em með munnskol-
unarefni í hverju rauðu striki
Signal er fremra öllu öðru tannkremi.
bví aðeins það gerir tennur vðar skínandi hvítar
og gefur vður hressandi munnbragð.
Sérhvert gott tannkrem hreinsar
tennurnar, en hið nýja SIGNAL
gerir miklu meira!
Hvert og eitt hinna rauðu strika
SIGNALS inniheldur Hexa-
Chlorophene. Samtímis því,
sem hreinsunarefni SIGNALS
gætir og verndar tennur yðar,
blandast þetta kröftuga rotvarn-
arefni munnvatninu og drepur
sóttkveikjur um Ieið og það
hreinsar munninn.
lega með SIGNAL og njótið
Burstið því tennur yðar reglulega
þar með bezta fáanlega tann-
kremsins, sem inniheldur hvort-
tveggja í senn, ríkulegt maga
hreinsunar- og rotvarnarefna.
Látið alla fjölskyldu yðar nota
þetta nýja undra-tannkrem, með
munnskolunarefni í hverju rauðu
striki. Byrjið að nota SIGNAL
strax í dag.
Þetta er ástæðan fyrlr þvl, að SIGNAL
I íniheldur munnskolunarefni í hver.í”
rauðu striki.
X—biG 1/IC 9658