Morgunblaðið - 27.05.1961, Blaðsíða 8

ð
MORCVNBLAÐIÐ
Laugardagur 27. maí 1961
Christine von Widmann í hlutverki Saffi.
eru einkum tveir: Zsupan svína-
bóndi, fégírugur og heimskur
æringi, og Carnero barón, upp-
blásinn siðapostuli og höfðingja-
sleikja. Skopið er góðlátlegt og
hvergi beinlínis yddað.
Ég held þessi sýning sé sú
skrautlegasta sem ég hef séð á
Islandi. Leiktjöldin, sem máluð
voru af Lárusi Ingólfssyni og
Gunnari Bjarnasyni eftir teikn-
inkum Jan Brazda, eru litauðug
og létt, og búningarnir (líka
teiknaðir af Brazda) eru í stíl
við þau. I>ó komu mér hattkúf-
ar sígaunanna skrýtilega fyrir
sjónir, og búningur sígauna-
stúlkunnar Saffi stakk mjög í
stúf við heildarsvipinn. Þó er
óneitanlega stíll yfir sýningunni
í heild. Sérstaka athygli mína
vöktu hin mörgu hópatriði
vegna frábærrar sviðsetningar,
einkanlega smiðjuatriðið fram-
arlega í öðrum þætti. Ég hef
ekki í annan tíma séð á íslenzku
leiksviði jafnstóran hóp leik-
enda jafnsamstilltan og hreyf-
anlegan. Leikstjórarnir gera sér
ljósa grein fyrir því, að hér er
fyrst og fremst um að ræða
skrautsýningu, spektakel, og
haga sviðsetningunni í samræmi
við það.
í „Sigaunabaróninum" er tæp
lega hægt að tala um sérstakt
aðalhlutverk. Þar mæðir mest á
þremur eða fjórum söngvurum.
„Hetjan“ í leiknum er Sandor
Barinkay herragarðseigandi og
sígáunabarón. Hann er í hönd-
um Guðmundar Guðjónssonar.
Guðmundur hefur bjarta og
SÍGAUNABARONINN
Eftir Jóhann Strauss yngra
Þýðandi Egill Bjarnason
Leikstjóri Soini Wallenius
SENNILEGA getur fátt fjar-
stæðara veruleikanum en hóp
af fólki sem heldur uppi sam-
ræðum með dillandi söng og
digurbarkalegum rokum. Eigi
að síður hefur þessi samtals-
máti rutt sér svo til rúnjs á
leiksviðinu, að óperur og óper-
ettur (einkanlega bandaríska af-
brigðið) eru meðal vinsælustu
verkefna leikhúsa víða um
heim, m.a. á Islandi. Sýnir það
með öðru, hve ríkan þátt tízka
og hefð eiga í að móta smekk
almennings, en hitt kemur
manni kynlega fyrir sjónir, hve
smekkurinn er einatt sjálfum
sér ósamkvæmur. Sé um leikrit
að ræða, lítur allur þorri manna
hér á landi helzt ekki við öðru
en svokölluðu raunsæi og nat-
úralisma, en þegar um söng-
leiki ræðir eru þeir þeim mun
vinsælli því fjær sem þeir eru
daglegum veruleik.
Óperettur eru ein helzta
tekjulind Þjóðleikhússins á
seinni árum, þrátt fyrir ærinn
tilkostnað við sviðsetningu
þeirra, og er ekkert nema gott
um það að segja. Létt og yfir-
borðsleg kímni, fjörugir og ljúf-
ir söngvar, skrautleg leiktjöld
og litríkir búningar, dans, sprell
og kátína, allt er þetta vel til
þess fallið að dreifa áhyggjum,
þreytu og gráma daglega lífs-
ins. Kannski má kalla það
flótta frá lífinu, en slíkur flótti
tekur annars á sig sundurleitar
myndir og er sennilega ekki
með öllu tilefnislaus hér uppi
á íslandi.
Hvað sem um það er, þá
vakti óperettan „Sigaunabarón-
inn“ eftir Jóhann Strauss yngra
óblandna ánægju frumsýningar-
gesta í Þjóðleikhúsinu á fimmtu
dagskvöldið, enda er þar mikið
um hjartnæma tóna og græzku-
laust grín ásamt mátulegum
skammti af tilfinningasemi og
ástabralli.
Leikurinn gerist í Ungverja-
landi um miðja 18. öld, og
koma þar við sögu ýmsir kynd-
ugir fuglar, greifar, barónar,
bændalýður og sígaunar auk
dansara, hermanna og trumbu-
slagara. Skotspænir höfundar
tæra tenórrödd frá náttúrunnar
hendi og beitir henni eftir atvik
um vel, en skortir þá þjálfun
sem geri gæfumuninn, það
vantar fyllingu og hljóm í rödd
ina. Leikur hans er í molum,
innlífunin slöpp eins og allir
hans kraftar einbeinist að söngn
um, og er varla við öðru að
búast af nýliða á leiksviði.
Ástmey hans, Saffi, er leikin
af austurrísku söngkonunni
Christine von Widmann, og var
þar vissulega um ójafnan sam-
leik að ræða. Frú Widmanrt er
bæði afburða söngkona og skap-
rík leikkona, svipbrigði hennar
og hreyfingar allar öruggar og
meitlaðar. Virtist það ekki há
henni að ráði, að hún söng hlut-
verk sitt á þýzku, þó það hljóti
að torvelda náinn eða intíman
leik.
Guðmundur Jónsson lék Kal-
man Zsupan svínabónda og
skapaði skringilega og hjart-
fólgna persónu. Ýkti hann þenn-
an gamla nirfil og lygalaup
með skemmtilegum hætti og
kom leikhúsgestum hvað eftir
annað til að veltast um af
hlátri. Guðmundur var lítils-
háttar kvefaður og beitti sinni
miklu rödd ekki að venju, en
leikur hans bætti fyrir það.
Dóttur svínabóndans, Arsenu,
lék Þuríður Pálsdóttir. Naut
hin glitrandi sópranrödd henn-
ar sín vel í þessu hlutverki.
Látbragð hennar á sviðinu var
viðfelldið, hún var full af
gáska og glettni, en kannski
heldur hlédræg og ekki fylli-
lega örugg.
Af minni hlutverkum kvað
mest að Carnero baróni og
Czipru sígaunakonu. Þorsteinn
Hannesson lék Carnero af
myndugleik og talsverðri kímni.
Gervið var ágætt. Þorsteinn er
greinilega enginn viðvaningur
á sviði og gerði hlutverkinu góð
skil. Sigurveig Hjaltested lék
Czipru með miklum tilþrifum,
en minni forsjá. Fannst mér hún
víða gera helzti mikið úr spá-
konulegum tilburðum sígauna-
mömmu. Altrödd Sigurveigar
er hljómmikil og blæfögur, en
framsögninni mjög ábótavant.
Úr því verið er að syngja texta,
er jafngott að eitthvað af hon-
um komi til skila.
Erlingur Vigfússon lék Otto-
kar, ástmann Arsenu. Var það
laglega gert, enda hefur Erling-
ur fallega tenórrödd, en er
sama marki brenndur og Guð-
mundur Guðjónsson: hann skort
ir þjálfun í leik og söng.
Móðir Ottokars, Mirabella
ráðskona svínabóndans, var
leikin af Guðrúnu Þorsteins-
dóttur. Hún var aðsópsmikil á
sviðinu, en dálítið viðvanings-
leg. Ævar Kvaran lék Homonay
greifa af röggsemi, og Jón Sig-
urbjörnsson lék Pali, einhvers
konar verkstjóra í liði sígauna.
Gerði hann hlutverkinu radd-
mikil skil.
Eru þá upp talin helztu hlut-
verk óperettunnar, en þar við
bætast ýmis minni hlutverk og
svo hið merkilega hlutverk
Þjóðleikhúskórsins sem var I
rauninni burðarás sýningarinn-
ar. —
Þá er eftir að geta dansanna
við tónlist eftir Zoltan Kodaly,
sem ofnir voru inn í óperettuna.
Hefur dansmeistarinn Veit
Bethke samið og stjórnað þess-
um dönsum auk þess sem hann
stjórnaði öllum hópatriðum sýn-
ingarinnar. 1 dansatriðunum
kom fram Bryndís Schram
ásamt átta dansmeyjum öðrum.
Ekki skal því neitað að dans-
inn var til yndisauka á sýning-
unni og margt vel um hann, en
þó var eins og hann yrði hálf-
partinn utangarna, einkum I
öðrum þætti. Veit Bethke hefur
sýnilega unnið gott starf, þetta
er a.m.k. bezta íslenzka dans-
sýrtingin sem ég hef séð. En á
það vantar samt mikið að við
höfum eignazt neitt sem kallazt
geti ballett eða listdans. Þetta
stafar auðvitað fyrst og fremst
af ónógri þjálfun, en kannski
vantar okkur líka eitthvað
meira. Það er einhver stífni og
þunglami í hreyfingum stúlkn-
anna, vöntun á þokka og létt-
leik, þó þær hafi ákveðna fóta-
lipurð. Bryndís Schram sýndi
með köflum góðan dans, en var
ekki nægilega örugg eða ein-
beitt. Meðan dansfólkið nýtur
ekki nema sex mánaða þjálfun-
ar árlega má víst telja vonlaust
að ballett hér verði annað eu
kák.
Pólski hljómsveitarstjórinn
Bohdan Wodiczko stjórnaði
hljómsveitinni með mikluru
ágætum, enda orðlagður stjórn-
andi.
Þýðinguna á „Sígaunabarónin-
um“ gerði Egill Bjarnason og
hefur tekizt það vel, einkanlega
þegar haft er í huga hvílíkt
vandaverk er að þýða texta við
tónlist. Fer ekki hjá því að
stundum komi áherzlurnar á
röng orð eða atkvæði í orðum,
en í heild er þýðingin hnyttin
og lipur.
Leikstjórn óperettunnar hafði
á hendi sænski leikstjórinn So-
ini Wallenius og mun hann hafa
mótað heildarsvip sýningarinn-
ar, en Veit Bethke skipulagt
hópatriðin sem áður var
minnzt á. Verður ekki hér lagð-
ur dómur á hvor þeirra á meiri
heiður skilinn fyrir sýninguna,
en hitt var fyrir neðan allar
hellur að víkja Veit Bethke úr
Framh. á bls. 21.