Morgunblaðið - 28.06.1961, Side 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 28. júní 1961
Asdíztækin
fæia ekki síldina
f FRÉTTASKEYTI til Morgun-
blaðsins frá Sigilufirði s. 1. sunnu
dag, segir fréttaritarinn það
fleetra álit á Sigliufirði að asdic-
tæki síldarbátanna fældu síldina
þainnig, að hún dýpki á sér og
jkfnvel hverfi alveg af þeim
svæðum þar sem veiðisikipin eru
hverju sinni. Máli sínu til stuðn
iings vitnar hann í viðtöl við
tvo menn, annan reyndan síldar
m/ann e hinn verkstjóra. Skip-
stjórinn tekur svo djúpt í árina
að segja „að bylgjurnar hrein-
lega drepi átuna og því sé síldin
•vo horuð á haustin".
Já, margt dettur mönnum í
hiug, þótt ekki sé meira sagt, eÆ
þá rétt er hermt eftir þessum
mönnum. Ég hefi að vísu áður
heyrt þessu eða svipuðu fleygt
fram áður þó ekki álitinu um
átuna, og stafar það oftast af
ófcunnugleika eða brostnum von
um manna um auðfenginn síldar
afla eða vonbrigðum vegna síid
arleysins undanfarinna ára. Ein
hverju verður um að kenna, og
því þá ekki þessum undra-asdic-
tækjum, því þau þekkja þessir
menn minnst til.
Ég er eindregið þeirrar skoð-
unar að það séu ekki asdictækin
sem fæli síldina, heldur eingöngu
mótorhljóð og skrúfudynikir skip
anna, eins og réttilega er álit >ór
ods Guðmundssonar, sem frétta
ritarinn hefur einnig rætt við á
Siglufirði.
Þar sem enn bunea að vera
síldveiðimenn, sem ekki hafa
gert sér grein fyrir byggingu og
starfssemi asdictækjanna, halda
að þau fæli síld og drepi átu,
þá vil ég leitast við að leiðrétta
þennan misskilning með nokkr-
um orðum.
Sendigeislar asdictæikjarma eru
örstuttar ultra-hljóðbylgju send-
ingar (púls-sending), sem fara
með um 1500 mtr./sek. hraða i
Sjó. Hver sending, senditíminn,
er aðenis um 1 til 3/1000 úr
sekúndu, — fer eftir því hvaða
tegundar tækið er eða hvemig
það er stillt. Asdictæki með
2/1000 sek. senditíma og 20 send-
ingum á mínútu, hefur því eftir
1 sólarhrings stöðuga notkun
sent samtals í um 1 mínútu, all-
an hinn tímann er það í viðtöku-
stillingu. (Asdic er ekiki neðan-
sjávar ljóskastari).
Sendití ðn in (by Igj ulengdin ),
sem asdictækin senda er skammit
ofan við heyranlega tíðni, eða í
sviðinu 20 til 50 kílorið/sek., en
hæsta heyranleg tíðni er um 16
fcrð/sek.
Af þessu má sjá, að senditím-
inn er svo stuttur að ekiki kernur
til greina að hann fæli síldina,
miðað við stöðugt mótor og
sfcrúfu'hljóð, og senditíðnin er
engin dauða-tíðni því hún er rétt
ofan við heyranlega tíðni manns
eyrans.
Hér má minna á hagnýta notk
un skrúfuvatnstruflana (þegar
notaðir voru tveir nótabátar), ’en
það var þegar skipinu var siglt
að opi hálf-snuirpaðrar nótarinn
ar og þar bakkað, til þess eins
að fæla síldina frá opinu og þann
ig reka hana inn í nótina. Þ-essi
aðferð gafst oft ágætlega, og það
eru einmitt svipaðar tmflanir
sem fæla núna síldina niður á
óveiðanlegt dýpi.
Við höfum nú búið við síldar-
tregðu norðanlands síðan 1945. 9
fyrstu árin, eða frá 1945—1954
vom engin asdictæki í skipunum,
en 1954 vom fyrstu tækin sett í
síldveiðiskíp, og asdicbúnum
skipum hefur síðan fjölgað á
hverju ári og á s. 1. sumri var
ekkert síldveiðiskip án asdic. En
það þarf þjálfun og skilning til
að hagnýta þessi taeki sem bezt,
og komið hefur fyrir að reyndir
síldveiðiskipstjórar hafi gefist
upp og hætt að nota tækið vegna
misheppnaðra veiðitilrauna með
asdic.
Síðla sumars 1953 eg vorið
1954 hófust hérlendis í fyrsta
sinn kerf is bundnar síldarrann-
sóknir og síldarleit með því að
asdictæki og aðstaða til síidar og
’hafrannsókna var sett í varðskip
ið ÆGIR. Fyrir þann tíma var til
tölulega lítið vitað um síldar-
göngur o. fl. og enginn saman-
burður fyrir hendi á ástándi sjáv
arins, átuskilyrðum og síldar-
magni borið saman við sí'ldarár-
in fyrir 1945. Sí|San 1954 hafa
þessar rannsóknir m. a. sýnt að
síldin heldur sig stundum utan
við eða í jaðri rauðáturíkra
svæða en ekki þar sem átan er
rnest. Bleki er að furða þótt þessi
síld sé mögur að hausti, sem virð-
ist vanta einhver fleiri og e. t. v.
ókiunn skilyrði önnur tiJl fæðu-
öflunar.
Vegna tilkomu asdictækjanna
stundum við enn síldveiðar norð
anlands er álit margra, þ. á m.
flestra hinna reyndari og afla-
sælustu sí'ldarmanna, — og eng-
um þeirra dytti í hug að hætta
Frh. á bls. 23

Dr phil. Lis Jacobsen
FYRIR nokkrum dögum harst
hingað til lands sú fregn, að
dr. phil. Lis Jacoobsen hefði
látizt 18. þ.m. Bar andlát henn-
ar að óvænt og snögglega, enda
þótt hún væri 79 ára gömul.
Með henni er horfin ein merk-
asta kona Dana á þessari öld.
En með verkum sínum hefur
hún skapað sér þann sess, að
hennar mun lengi verða minnzt.
Hún var dóttir Marcusar Rub-
ins, er síðast var þjóðbanka-
stjóri, og ólst upp í Kaupmanna
höfn, en einkenni þeirrar borg-
ar hafði hún til að bera í rík-
um mæli. Glaðværð og skarp-
skyggni, hvortveggja rótfest í
þeirri grónu menningu, er ein-
kennir þá fögru borg. Tilfinn-
ingarík og stórbrotin var hún í
lund, en rökræn í hugsun. Sam-
bland lyndiseinkunna hennar
gerði hana oft og tíðum mjög
umdeilda, en hjá því verður
vart komizt, er óvenjulega mik-
ilhæfur persónuleiki á hlut að
máli. Þetta undarlega sambland
birtist í lífsverki hennar út á
við annars vegar og í hinu,
hversu hjónaband hennar var
farsælt og hversu mikilhæf móð
ir hún reyndist dætrum sínum.
Eiginmaður hennar, dr. phil.
Jens Peter Jacobsen andaðist
fyrir aldur fram og stóð hún
þá ein eftir með dætumar tvær
á unga aldri. Var henni þessi
missir mikill harmur og þar við
bættist missir annarrar dóttur-
innar fyrir ekki allmörgum ár-
um, en við hana hafði hún tengt
miklar vonir. En hún var ekki
sú manneskja að láta persónu-
legt mótlæti buga sig. Þróttur
hennar magnaðist út á við og
hún beindi öllum kröftum sín-
um að áhugamálum sínum.
Að menntun var hún málfræð
ingur og lauk doktorsprófi 1910,
en 1907 hafði hún hlotið verð-
launapening Hafnarháskóla úr
gulli. Faðir hennar var hag-
fræðingur og sagnfræðingur;
virðist það að nokkru hafa mót-
að afstöðu hennar til fræðistarf-
anna. Doktorsritgerð hennar
fjallar um sögu danska ríkis-
málsins á miðöldum. Þar við
bætist, að eiginmaður hennar
var einnig sagnfræðingur, sem
sennilega hefur orðið til að gera
viðhorf hennar enn ákveðnara.
Það er mikið og þarft verk,
sem eftir hana liggur. Fyrir
forgöngu hennar var Det danske
sprog- og litteraturselskab stofn
að 1912. Starf þess hefur leitt
af sér útgáfu hinnar miklu
dönsku orðabókar, förnbréfa-
safns og hinna gömlu laga auk
* Ginntu þeir sjómenn
í^dauðann?
í einu dagblaðiniu var á
sunnudaginn sagt frá Indíafar
inu, sem Bergur Lárusson frá
Klaustri er nú að leita að aust
ur á Sólheimasandi og ryfjað
upp ýmislegt í sambandi við
þetta strand og strand íleiri
skipa, þar aiustur frá. Þar seg-
ir m. a. að sögusagnir hermi
að bændur -þar eystra hafi
ekki vílað það fyrir sér að
hirða það, sem sjórinn færði
til iands — með hvaða hætti
sem það annars kom. Og síðan
stendur orðrétt eftirfarandi
'klausa: „Sumir sögðu að karl-
arnir hefðu gert það „að
gamni sínu“ að leiða hest með
lukit fram og aftur um sand-
ana og villt þannig fyrir skip
unum úti fyrir. Skipin sigldu
upp á sandinn — en skips-
góssið lenti í höndum bænda
— af s'kipsbrotemönnum sagði
fátt.“
Þetta finnst a. m. k. þeim
fyrir austan skrýtin latína.
Þeir segjast aldrei hafa heyrt
því haldið fram að karlamir
hafi reynt að villa skipin með
ljósum, til að vaílda sjóslys-
um. í enskum rómönum sé
gripið til slíkra æsifrásagna
Og eitthvað hefur heyrzt um
að Danir beri það á Jóta að
hafa gert slíkt fyrr á öldum,
en hér hefur enginn gerzt svo
djarfur, fullyrða Austanmenn.
Að vísiu er getið um í annál
um að misjafnar heimtir hafi
orðið á sitrandgóssi og ymprað
á að stöku maður gerzt fingra
langur í góssið. En það er
nokfcur miunur á að stinga und
FERDIIM AIMO
W
margs annars. — Verk, sem eru
hin mikilvægustu.
Hún var meðútgefandi að hinu
stóra verki um danskar rúna-
minjar. Hún skrifaði merkar
greinar um menn, sem hún hafði
kynnzt, og lýsti lífirtu eins og
það var í Kaupmannahöfn um
aldamótin.
Eitthvert síðasta verk, sem
hún stuðlaði að að koma í kring,
var stofnun Udgiverselskab for
Danmarks nyeste historie árið
1959.
Fyrir Norðurlöndin öll hefur
forganga hennar um útgáfu
Kulturhistorisk Leksikon for
nordisk middelalder haft óhemju
þýðingu; verk það hefði senni-
lega aldrei orðið til, hefði henn-
ar ekkj notið við.
Þessi lauslega upptalning sýn-
ir, hversu mikið starf hennar
hefur verið og mikilvægt. En
til þess að koma öllu þessu í
kring hefur hún aldrei haft
augun af málefninu sjálfu og
takmarkinu, sem þurfti að ná.
Hæfileiki hennar til að finna
leiðir til fjáröflunar var ótrú-
legur og til að knýja opinbera
aðila til átaka á því sviði. Hún
var sístarfandi til að sjá út
leiðir til að bæta kjör fræði-
manna.
1 rökræðum í mæltu og rituðu
máli við andstæðinga sína hef-
ur hún efalaust sært margan,
en oftast, hygg ég, óviljandi,
því fyrir henni var málefnið
allt, sem mennirnir urðu að
vikja fyrir án nokkurs tillits.
Um langan starfsaldur sinn
hafði Lis kynni af mörgum Is-
lendingum og ég hygg, að hún
hafi með mörgum hætti stutt
marga þeirra.
1 enda lífsdægurs síns gekk
hún ótrauð til bardaga fyrir
málstað íslendinga og skorti þar
hvorki djörf högg né vopnfimi
mikla. Þar áttu enn við orð
eins ritstjóra Politikens endur
fyrir löngu, er hann mælti eitt-
hvað á þessa leið, að er Lis
stingur niður penna, þá skelfur
allt umhverfið. Eru þessar á-
deilugreinar hennar þær síðustu,
er komu frá hendi hennar og
bera vott um, hversu mikinn
þrótt hún hafði að bera til hins
hinnzta og hversu síung hún var
í anda.
Það er eitt af ævintýrum lífs-
ins að hafa kynnzt þessarri mik-
ilhæfu og stórbrotnu konu.
Magnús Már Lárusson.
an einhverju af góssinu, sem
komið var upp í fjörumar, eða
ginna sjómenn í dauðann, til
að geta rænt þá. Nokkrir
Sfeaftfellingar hafa beðið mig
um að gera athugasemd við
þessa furðulegu staðhæfingu,
sem þeir segja algerlega
byggða á sandi.
^Mikni^hug^fyrir
JóniSigitirðss^n^
Mikið og margt eir búið að
segja um Jón Sigurðsson,
„ástmög þjóðarinnar", ,,sóma
íslandis sverð og skjöld“. Á-
hugi almennings fyrir honum
og því sem honium viðkemur
virðist samt e'kki hafa dofnað
nei'tt við það. Sýning sú, sem
kornið var upp á Þjóðminja-
safninu í tilefni af því að 150
ár eru liðin frá fæðingu hans^
befur verið svo vel sótt, að
hún hefur verið framlengd.
Um síðustu helgi sóttu sýn-
inguna um 1000 manns. End'a
er þarna ýmislegt að sjó, sem
almennimgur hefur alla jafna
eklkl aðgang að, eins og t. d.
handrit Hallgríms Péturssonar
af passíusá'lmunum, sem var i
eigu Jóns. Sýningin er fram-
lengd fram á næstu helgi, en
þá dreifast munir Jóns í hin
ýmsu söfn, landsbókasafnið,
þ j óðsk j alasafnið, þj óðmin j a-
safnið, niður i Alþingishús og
víðar, og eftir það getur orðið
langt þangað til jo.fn greiður
aðgangur verður að þekn.