Morgunblaðið - 02.08.1961, Side 11

Miðvik'udagur 2. ágúst 1961
MORGXJNBL 4 Ð1Ð
11
Jóhann Hjálmarsscn
Málfar Jónasar
Hallgrímssonar
SUM skáld eru þannig gerð, að
l>au vildu helst faðma allar jurt-
ir heimsins í einu lagi fylla verk
eln niði hverrar ár, eldgosum
íjalla og tannagnístran allra kyn
flokka. Þau eru eins og risa-
etór hakkavél. .sem aldrei fær
nóg.
öðrum skáldum er það helgara
feð staðnæmast gagnvart litlum
ibletti, njóta sérkenna hans í ró
og næði. Þannig var Jónas Hall-
grímsson þegar hann kvað Efst
á Arnarvatnshæðum. Þetta lát-
lausa kvæði sem ber nafnið
Réttarvatn, er skýrt dæmi um
einfaldleik vandaðs ljóðs:
Efst á Arnarvatnsliæðum
oft hef eg fáki beitt;
>ar er allt þakið í vötnum,
þar heitir Réttarvatn eitt.
Dg undir nerðurásnum
er ofurlítil té,
og lækur líður þar niður
um lágan Hvannamó.
Á engum stað eg uni
eins vel og þessum mér;
ískaldur Eiríksjökull
veit allt, sem talað er hér.
Hve nærtækar hljóta þessar
fábrotnu línur ekki að vera sér-
(hverjum manni. Þegar orðin
Ihafa allt að því kæft upphaflega
meiningu ljóðsins, ofið um það
iginningarhjúpi skrautsins, gætu
þær orðið leiðarsteinn. Mér hef-
ur stundum virzt megnið af háv-
aðaljóðagerðinnj vera líkit blöðr
um. Þær gegna sínu hlutverki
dagstund eða svo, en springa síð
an, verða aumasta slytti.
Það hefur lengi legið í landi að
sá væri mestur sem stærstan
íúlann hefði, tæki nógu mikið
upp í sig og spýtti yfir þingheim.
Frækilegustu skáldin hafa því
notað sem víðáttumest orð. í ber-
Berksgangnum hefur þeim stund
um sést yfir hvort þessi orð ættu
eaman, hvort þau væru góðir fuil
trúar sinna tíma.
Þegar Jóna* Hallgrímsson réð-
ist gegn rím - ' kveðskapnum bjó
Ihonum einmitt þetta í huga. Leir
Iburðarstagl ©g holtaþokuvæl
sumra skáldanna keyrði úr hófi.
iÞeir voru búnir að kveða sig
í kútinn og þjóðin sat og raul-
aði með. Gat ekki slíkt leitt til
smekkleysis komandi kynsióða,
herfilegustu spillingar skáldskap
arins. Jú, það vissi Jónas. Og
hann tók mið af því bezta í ljóð
list íslands g annarra þjóða.
Hann sat í erlendri menningar-
borg með vítt útsýni yfir Evrópu.
Og er það ekki tíðum fjarri
heimahögum að þeir vitrast í
björiustu ljósi.
Jónas telst til þeirra skálda
sem fara varlega með orðið,
þeirra sem bera of grundvallaða
virðingu fyrir oðinu til að henda
því á glæ. Fá skáld eða engin
hafa farið mildari höndum um
islenzkt mál. Jónas tekur ekki
munninn fullan af sjömílnaorð-
unurn, hann notar einföld orð,
gæðir þau nýjum hljóm og fyll-
ingu. Hvaða íslendingur hrífst
ekki af ljóðurn eins og Fífil-
brekka gróin grund og Ein er
upp til fjalla. Ha»» er vandfund
inn.
Suðursveit er þí fcetri
en SeltjarnarnesiC var;
taðan er töluvert meiri
og tunglið rétt eins og þar.
Þannig kveður Jónas um Suð-
ursveit i smellnu kvæði. Hvert
barn getur skilið skáldið. Al-
gengustu orð tungunnar eru hér
saman komin en þau verða ekki
hversdagsleg vegna þess hve
varfærnislega skáláið beitir
þeim. Smekkvísi hans *r slík að
hnökrar finnast trauðlega á ljóð
um hans. Aillt felur saman eins
og vangi að vanga, v*rður stór-
kostlegt og heillandi islenzkum
manni. Ljóðlist Jónasar hefur
gert Islendinginn auðugri, kennt
honum að hugsa og tjá sig á ís-
l_-nzku máli og framar öllu
standa vörð um lindir þess.
Jafnvel þegar Jónasi er mikið
niðri fyrir, honum er í mun að
koma áríðandi boðskap til þjóðar
innar, verður ha»» ekki stirð-
kvæður:
Veit enginn, .8 eyjan hvíta
átt hefir daga J>», er fagnr
frelsisröðull á fjöll og hálsa
fagurleiftranði g.islum steypti?
Veit þá enginn, að oss fyrir löngu
aidir stofnuðu bölið kalda,
frægðinni sviptu, framann heftu,
svo föðurláð vort »r orðið að háði?
Kjörgaroskaffi opnar
Þjónusta við ferðamenn og skrifstofufólks
KJÖRGARÐSKAFFI — nýr kaffi
og matsölustaður tekur nú til
starfa á efstu hæð Kjörgarðs,
Laugaveg 57—59. Auk þess sem
þar verða á boðstólum allar
venjulegar veitingar, er ráðgert
eð rekstur þessa fyrirtækis verði
með nýstárlegu sniði og ferða-
Hvalur 6. á veiðar
AKRANESI, 31. júlí — Mb. Fram
kom inn í dag og fékk alls 8 lest-
ir. Asbjörn landaði á laugardag
eftir sólarhringinn 5 lestum af
fiski. Tveir dragnótabátar lönd-
uðu á föstudagskvöld, höfðu feng
ið 1,5 lestir á bát. Mb. Svanur er
Ihættur lúðuveiðum. —
Hvalur 6., hið nýja 450 lesta
Ihvalveiðiskip, fer út á veiðar á
imorgun í fyrsta sinni frá Hval-
veiðistöðinni í Hvalfirði. —
Oddur
oTi skilti
búda skilli
vorumerki
umhudir
búkakápur
sáldþrykk
Simi 23908. /
mönnum og öðrum, er þess óska,
veitt ýmis þjónusta þeim til hag-
ræðis.
Meðal þess má geta, að „Kjör-
garðskaffi" sér um útvegun her-
með eða án bílstjóra; hesta með
fylgdarmanni, veiðileyfa og sjó-
stangaveiði. Þá geta þeir, er vilja,
fengið útbúið nesti, bæði til
bergja á opinberum gistihúsum
hér í bænum fyrir ferðamenn, er-
lenda og innlenda, svo og svefn-
pokarými Og tjaldstæði. Einnig
er þar séð um útvegun bifreiða,
langra og skammra ferðalaga —
t. d. af gömlu tegundinni, þar
sem lögð verður áherzla á ís-
lenzkan nestismat. Einnig verða
veittar upplýsingar um staði og
leiðir, og smekklegir minjagripir
á boðstólum.
Sökum aðstæðna verður „Kjör-
garðskaffi" aðeins opið almenn-
ingi frá kl. 8,30 að morgni til
kl. 6 síðd., en þó geta félög og
smærri hópar fengið að halda þar
fundi eftir þann tíma. Þegar líður
á sumarið, hyggst „Kjörgarðs-
kaffi‘ senda venjulegar veitingar,
svo sem kaffi og kökur, í skrif-
stofur, samkvæmt beiðni, og verð
ur sú þjóuusta veitt allan dag-
inn.
Natni listamannsins víkur
hvergi fyrir eldmóði spá-
mannsins. Þótt Jóna* segi þjóð-
inni til syndanna, eins og setn-
ingin Nú er hún Snorrabúð
stekkur, í íslandskvæðinu vitnar
um, þá er hann slíkur að fegurð-
arkröfur ljóðlistarinnar bíða ekki
tjón af.
Stundum yrkir Jónas langar
■kviður, hljómmikla bragi. í Gunn
arshólma lætur hann augun
renna yfir heilt byggðarlag, lýs-
ir umhverfinu af nákvæmni áður
en sagan sem er uppistaða ljóðs-
'ins, er sögð Hann tekur meira
að segja fram að klær arnanna
sem hlakka yfir veiðinni hafi
verið gular. Er þetta ekki smá-
munasemi, leikur með orð. Nei
hver dráttur ljóðsins stuðlar að
því að sýna hvílíkt það land var
sem Gunnar þurfti að flýja. Gerir
annað óhugsandi fyrir kappann
en snúa við. Jónas var það vand
að skáld, að hann kunni að
sauma í dúk Ijóðsins fjölbreyti-
legar myndir án þess að þær slitn
uðu úr samhengi hver við aðra.
Slíkt er fáum lagið.
Furðu mörgum skaldum hættir
til að smjatta á orðum, sleikja af
þelm rjómann. Þau halda stund-
um að ljóðlistin sé afmælisterta
þeirra. En það *r hún varla, held
ur lífsháski. Þau eru sífelit í sjáv
arháska gagnvart boðum henn-
ar. Hverjum *r varlegast að
stjórna skipi sínu af hagsýni.
Þess eru líka góð dæmi, þó hin
glotti við. Ef ég ætti að nefna
þrjú íslenzk skáld sem gefa for-
dæmi um örugga skipstjórn,
mundi ég nefna Jónas Hallgríms
son, Grím Thomsen og höfund
Völuspár. Jónas fyrir hófsemi í
notkun orðanna og skírleika.
Grím fyrir festu og þunga. Höf-
und Völuspár fyrir hugmynda-
auðgi. Vegna þessa eru þremenn
ingarnir í nánustum tengslum við
nútímaljóðlistina af skáldum for-
tíðar. Við hlið þess síðastnefnda
vill svo inargt blikna. Hann sam
einar öll þessi einkenni svo ræki-
lega. Til hans sótti Jónas HaU-
grímsson tæreika sinn og þangað
mun sótt um aldir meðan islenzkt
hjarta slær í brjóstum skáldanna.
Rússar hittu
ekki tuncfl-
ið - segir
Gagarín
1 Moskvu — (Reuter)
RÚSSNESKI geimfarinn
Júrí Gagarín skýrði frá
því í bréfi, sem birtist sl.
laugardag í tímaritinu
„Þekking er máttur“, að
rússnesku tunglflauginni
„Lunik I“, sem skotið var
á loft 2. janúar sl., hafi
verið miðað á tunglið —
en hefði ekki hitt það,
vegna galla á rafeinda-
tækjum flaugarinnar. Hef-
ur þetta hvergi komið
fram áður.
Önnur tunglflaugin rúss
neska, „Lunik II“, hitti
beint í mark, sem kunn-J
ugt er. Spáði Gagarín því, J
að úr því að þetta hefðil
tekizt, ættu menn brátt aðj
geta skotizt til tunglsins. 1
Ferðasöngbók
KOMIN er út Ferðasöngbókin,
vasabók með 50—60 textum af
vinsælum sönglögum, þar á
meðal 8 af ferðasöngvum Sig-
urðar Þórarinssonar. Sigurður
Þorsteinsson hefur tekið bók-
ina saman og kveðst hann hafa
leitazt við að sníða hana við
hæfi þeirra er ferðast um
landið og vilja viðhalda hinni
þjóðlegu venju, að sjmgja með-
an röddin endist. Bókin er í lið-
legu bandi og hæfileg í vasa.
Reykholtshátíð um
V erzl unarhelgina
FRÁ ÞVÍ að Reykholtsskóli tók
til starfa fyrir þrjátíu árum, hef-
ur Reykholtshátíðin verið einn
vinsælasti þátturinn í skemmtana
lífi Borgfirðinga. Hún hefur á-
vallt verið haldin um verzlunar-
mannahelgina, og má því segja,
að þessir dagar hafi fengið á sig
einskonar hátíðablæ í augum
Borgfirðinga og nemenda skól-
ans, sem heimsækja staðinn þessa
helgi.
Hátíðin hefur legið niðri frá
1957, vegna viðgerðar • á hús-
næði skólans. Nú er þeim að
mestu lokið og er því hægt að
vekja þessar samkomur á ný. Að
þessu sinni er sérstök ástæða til
að halda nefnda samkomu, þar
sem Reykholtsskóli á 30 ára af-
mæli á þessu ári. Af ýmsum á-
stæðum verður ekki hægt að efna
til reglulegrar afmælishátíðar, en
þó verður gömlum og yngri ném
endum skólans ásamt öðrum vin
um hans, gefinn kostur á að
dvelja í Reykholti um verzlunar
mannahelgina og skemmta sér
Það má ganga að því vísu, að
margir vilji nota þetta tækifæri
til að sjá gamla félaga og rifja
upp gömul kynni. Að þessu sinni
mun Reykhyltingafélagið ásamt
Ungmennafélagi Reykdæla sjá
um hátíðina, og verður reynt að
taka á móti þeim, sem heimsækja
staðinn eftir því sem tök eru á.
Hagnaði verður varið til iþrótía-
vallar í Reykholti.
Dagskrá verður sem hér segir:
Á laugardag verður safnazt
saman í Reykholti og tjaldbúðir
reistar og þurfa menn að hafa
með sér viðlegu-útbúnað. Kl. 22
hefst dansleikur í Logalandi;
hljómsveit Berta Möller leikur og
syngur; og er þessi dansleikur ætl
aður fyrir Reykhyltinga oa eesti
þeirra. Kl. 24 verður skemmtiþátt
ur, sem Gunnar Eyjólfsson og
Bessi Bjarnason annast. Sunnu-
dagur 6. ágúst: Kl. 14. guðsþjón-
usta, sr. Einar Guðnason predik-
ar. Ávarp: Þórir Steinþórsson
skólastjóri. Einsöngur: Guðmund
■ur Jónsson, óperusöngvari, undir
leikari Fr. Weisshappel. Eftir-
hermur: Ásmundur Guðmunds-
son. Gamanvísur: Hjálmar Gísla-
son. Almennur söngur: Stjórn-
andi Björn Jakobsson. Ræða:
Guðmundur Illugason. Skemmti-
þáttur: Gunnar Eyjólfsson og
Bessi Bjarnason. Handbolta-
keppni og að lokum dans.
Kynningu skemmtiatriða ann-
ast Gunnar Eyjólfsson. Hljóm-
sveit Berta Möller leikur milli
atriða og ennfremur fyrir dansi
að þeim loknum.
Frá Reykjavík verða ferðir á
hátíðina kl. 14 á laugardag og kl.
9 á sunnudag frá Bifreiðastöð ís-
lands. Frá Magnúsi Gunnlaugs-
syni, Akranesi, kl. 21 á laugar-
dag og kl. 13 á sunnuöag. Frá
Sæmundi og Yaldimar, Borgar-
nesi kl. 21 á laugardag og kl. 13
á sunnudag. Ennfremur verða
ferðir víðsvegar utan af landi,
sem auglýstac eru á viðkomandi
stöðum.