Morgunblaðið - 22.08.1961, Blaðsíða 17

jj/ n p r r- v p f 4 fíl Ð
17
^ Þriðjudagur 22. ágúst 1961
l ■ ---—---
Lúðv'ik Jónsson:
Túnræktin og jarötætari
EINS og kunnugt er, hafa jarða
bæturnár, á okkar gömlu tún-
um, sem gerðar hafa verið með
jþað fyrir augum að ryðja þýf-
inu úr vegi, verið framkvæmdar
á tvennan hátt, þegar þaksléttur
eru undanskildar. í fyrsta lagi
hefur landið verið plægt og plóg
etrengirnir síðan tættir sundur
með herfum. í öðru lagi hefur
vinnslan verið unnin með einni
vél og þá fyrst efsta jarðlagið
og svo hin neðri, eftir því sem
jþurfa þótti hverju sinni.
Ég hefi löngum haldið því
fram, að fyrrnefnd jarðvinnsla,
enda þó hún sé vel kunn og
hvarvetna mjög algeng, sé miður
heppileg hér á landi, eins og sak
w standa, þegar um áðurgreind
ar jarðabætur er um að ræða.
Þegar áður óbrotið land er
plægt, eins og okkar gömlu tún,
lenda túngrösin og frjómoldin
undir plógstrengnum, en upp á
yfirborðið er bylt ófrjóu mold-
arlagi frá undirgrunninum, sem
verður gróðurreitur undir vænt-
anlega grasfræsáningu.
f 1 >að gefur auga leið að hér er
tim að ræða meira eða minna
tap á frjósömum jarðvegi, enda
þótt úr því sé hægt að bæta síð
ar að nokkru leiti á þann hátt,
eð láta hið nýbrotna land liggja
j lengri eða skemmri tíma ónotað
I til þess að viðra jarðveginn
| breyta honum og frjógva, svo
f hann geti orðið nothæfur undir
Báningu. Á hinn bóginn verður
hinn kjammikli, harðgerði og
Iþolgóði túngróður, sem niður var
plægður ekki bættur til fulls,
á meðan við ráðum ekki yfir
grasfræi, sem gefur í aðra hönd
eins kostamikinn túngróður og
þann er fyrir var.
) Hins vegar er hægt að koma í
veg fyrir fyrgreint tap á gróður-
mold og tortímingu á okkar
ágæta túngróðri, að miklu leyti
jneð því að haga jarðvinnslunni
j þannig, að megnið af grassverð-
i inum verði ofanjarðar að lok-
j inni vinnslu, því þá spretta tún
(' og velgrónir þurrlendismóar
fljótlega upp á ný af eigin ramm-
leik, (þegar 'nægur áburður hef-
j ur verið borinn í flagið) eins og
j venjuleg þakslétta. >á væri gras-
fræsáning óþörf, nema ef til vill
Bf skornum skammti.
Fyrir rúmlega 30 árum gerði
ég ítarlega grein fyrir mínu áliti
á þessum málum, og lét þá smíða
tvö herfi, með fyrrgreinda jarð-
vinnslu fyrir augum og sjálf-
græðslu að markmiði.
Ég reyndi þessi nýju jarð-
vinnslutæki, af endurbættri gerð,
á smáteigum í túnþýfi og vel-
grónu valllendi, og útkoman á
i ijarðvinnslunni var að lokum
eins og til hafði verið ætlazt, að
nwlkill hluti af grassverðinum
var á víð og dreif í yfirborð-
j imi. Þessir tilraunareitir greru
I fljótlega upp á ný af eigin
rammleik, þegar á bá hafði ver-
; Sð borinn nægur áburður, enda
! t gróðurlaginu fyrst í stað, sem
þó nokkuð bæri á smáskellum
fcurfu þó vonum fyrr.
Þegar smíði áðurnefndra verk
færa fór fram, var þyngd þeirra
»g gerð miðuð við dráttaröfl
Okkar litlu hesta. En skömmu
eíðar var farið að nota vélaork-
iuna allmikið hér á landi við
jarðvinnslustörf. Hefði fyrrnefnd
mm tilraunum með nýsmíði eða
endurbætur á jarðvinnslutækj-
vm, í sama tilgangi, þá verið
haldið áfram hefði verið eðlilegt
®g sjálfsagt, bæði vegna breyttra
viðhorfa í okkar ræktunarmál-
um og notkunar á tilbúnum á-
burði, að útvega og flýtja til
iandsins jarðtætara af svipaðri
gerð og nú hafa hér verið teknir
í notkun við jarðvinnslustörf.
Þó má gera ráð fyrir því
að smávægilegar breytingar
hefði þurft að gera á slíkri vél,
tii þess að hún kæmi hér að tiÞ
ætluðum notum, við jarðvinrdu
á þýfðu túni með sjálfgræðslu
iyrir augum.
Nú er farið að nota hér jarð-
tætara af nýjustu gerð allmikið
til jarðvinnslu og jöfnum hönd-
um á plógstrengi og óplægt land.
En þegar þýfð tún eru unnin
með einni slíkri vél, og jarð-
vmnslan þarf að vera dýpri en
ella og umferðirnar fleiri, er
hætt við að grassvörðurinn verði
tættur sundur um of, til þess að
landið geti gróið upp á ný af
sjálfsdáðum, eða án grasfræsán-
ingar. Við þessu er þó efalaust
hægt að gera með því að skipta
um skara í tætara vélarinnar,
sem nú eru of þétt setnir, illa
lagaðir, og vísa ekki rétt gagn-
vart ganglínu vélarinnar, til þess
að hægt sé að leysa bað verk vel
af hendi er um ræðir.
Þegar jarðvinnsla er fram-
kvæmd með sjálfgræðslu fyrir
augum, þarf hún að vera tölu-
vert grófgerðari heldur en ger-
ist undir grasfræsáningu.
Hér að framan hafa eingöngu
verið rædd þau mál er varða að
einhverju leyti jarðvinnslu á
okkar gömlu túnum með sjálf-
græðslu fyrir augum. En eins og
raun ber vitni er mikið af okkar
nýrækt staðsett á þurrkuðu mýr
lendi og lítið eða áður ógrónu
landi, þar sem sjálfgræðsla kom
ekki til greina. Túnræktin hér
á landi hefur því tekið miklum
stakkaskiftum á síðasta aldar-
fjórðungi. Mikill hluti af túnun-
um er nú véltækt land og flat-
armál þeirra hefur stóraukizt
frá því sem áður var. En því
verður vart neitað að einn
skugga ber þó á þessar miklu
framkvæmdir og hann er sá, að
okkar nýræktuðu tún, sem sprott
in eru upp af útlendu fræi, eru
ekki eins miklum kostum búin
og æskilegt hefði verið. Á hinn
bóginn orkar ekki tvímælis,
samkvæmt gamalli reynslu að
okkar gamli túngróður er mikl-
um kostum gæddur. Og það er
einnig álit fróðra manna í þess-
um efnum að varla fyrirfinnist
betri graslendur en okkar gömlu
tún. Ef uppistaðan í okkar ný-
rækt væri af innlendu bergi
brotin, þá væri henni betur borg
ið en nú er, hvað góðurgildi á-
hrærir. Þess vegna má ljóst vera,
að hvaða marki okkur ber að
stefna í framtíðinni, en það er
að betrumbæta okkar nýju tún
með innlendum gróðri og blanda
útlent grasfræ sem inn væri
flutt til ræktunar, með ein-
hverjum skammti af innlendu
grasfræi.
Nú er hér síaukin þörf fyrir
innlenda grasfrærækt. Til lands-
ins er árlega flutt mikið magn
af grasfræi, en þessi innflutn-
ingur hefur því miður reynzt mis
jafnlega og oft ekki eins vel og
æskilegt væri. Úr þessu þarf að
bæta á einn eða annan hátt, og
bezta lausnin á því máli mun
tvímælalaust vera sú, að fram-
leiða hér á landi grasfræ 'af
algengustu og beztu grastegund
um, sem fyrirfinnast í okkar
kjarnmikla og þolgóða túngróðri,
af innlendum uppruna.
Einnig ætti e. t. v. að taka til
athugunar hvort ekki gæti kom
ið til greina, að láta framleiða
innlenda grasfræið utanlands, á
svipuðum breiddargráðum og
norðurland. En sú leið til fræ-
öflunar ef farin væri, myndi e.
t. v. reynast okkur dýr,
samanborið við verð
lag á útlendu grasfræi. En ein-
hver mismunur á verði á gras-
fræi skiptir okkur ekki mestu
máli heldur vörugæðin, þeg,ar
þess er gætt, að einhver skammt
ur af innlendri grasfræblöndu
sáð í íslenzkan jarðveg ér lík-
legur til að koma að fullu gagni
i marga áratugi, án þess að skipt
sé um gróður. En utanlands er
venijulega skipt um gróður á
eins eða fárra ára fresti, á rækt-
uðu landi.
Þegar innlend grasfrærækt
væri komin í það horf, að tölu-
verðar birgðir af fræi yrðu til
umráða á hverju ári, væri hægt
að blanda útlent grasfræ, sem
inn væri flutt til ræktunar, með
einhverjum skammti af innlendri
grasfræblöndu, þó þess minni
hluta í útsæðinu gæti ekki mikið
fyrst í stað í nýgræðingnum,
myndi hann smásaman breiðast
út og fylla upp í eyðurnar, um
leið og útlendu grösin hyrfu að
meira eða minna leyti úr gróðr-
inum, og þegar tímar liðu er full
ástæða til að vænta þess að inn-
lendi gróðurinn verði orðinn í
miklum meirihluta í viðkomandi
nýrækt.
Nú er túnræktin komin f það
horf hér á landi, að megnið af
okkar heyfeng er aflað á rækt-
uðu landi. En nú er farið að
; gæta nokkurs kvíða hjá fáliðuð-
um bændum að þessi öri vöxtur
túnanna get vart haldið áfram
til lengdar, vegna fólkseklu í
sveitum landsins við bústörfin.
En þess ber að gæta að tekjur
þær, sem túnræktin gefur af sér
fara ekki eingöngu eftir stærð
túnanna, hitt skiftir ekki minna
máli að sprettan sé góð og þeim
sé haldið vel við og kostir þeirra
bættir ef þörf gerist.
Nú mun víða þannig haga til
að einhver teigur í nýræktinni
sé úr sér genginn og nýtjalítill.
Ef til vill hefur hann aldrei
sprottið vel og til þess geta leg-
ið ýmsar ástæður. Jarðvegurinn
hefur kannske ekki verið nógu
vel undirbúinn, eða fúinn, þegar
í hann var sáð, eða leirkenndur
og of þéttur fyrir o. fl. En þar
sem þannig hagar til er full á-
stæða til að brjóta landið upp
að nýju. Nú má jarðvinnslan vera
grunn á sléttu landi og með
sjálfgræðslu fyrir augum og hún
þarf heldur ekki að verða kostn
aðarsöm, þegar verkið er unnið
með jarðtætara í einni umferð.
Eki jarðvegurinn hefur nú verið
losaður, til að loftast út og greiða
og glæða götu margskonar gerla
og annarra smávera, sem lifa og
hrærast í moldinni, breyta henni
og frjóvga.
Með fyrrgreir.dum jarðabótum
grær landið fljótlega upp á ný
af eigin rammleik, eða samsum
ars, hafi þær verið framkvæmdar
snemma vors og nógur áburður
hafi verið borinn í flagið. Og það
er engum efa undirorpið að um
ræddur túnteigur vex betur er
áður, þegar fram líða stundir.
Þó mikill árangur hafi þegar
náðst með fyrrgreindri jarð-
vinnslu, hefur enn ekki verif
minnst á eitt atriði í sambandi
við hana, sem mestu máli skiftir
og hér gæti komið til fram-
kvæmda. en það eru betrumbæt-
ur á sjálfum gróðrinum. Ef t. d.
y4 venjulegur skammtur af inn-
lendri grasfræblöndu væri sáð í
umrætt flag, mundi það jafna
nýgræðsluna fyrst í stað og síð-
an breiðast smásaman út og
aukast í gróðrinum og með tíð
og tíma mundi umrædd nýrækt
bera mest einkenni hins gamla
og góða túngróðurs.
Reykjavík 10. júlí 1961.
Lúðvík Jónsson.
— Bókaþáttur
Framh. af bls. 13.
Jón ritaði aldrei neitt af sög-
unni, en ritlaunin réttu svo við
fjárhag hans, að hann gat beitt
sér af fullri orku í sjálfstæðis-
baráttunni. Þannig má telja full-
víst, að íslendingar standa í mik-
illi þakarskuld við George Po-
well. f bókarlok afgreiðir Lúðvík
Kristjánsson hann með þessum
orðum:
„Seint verður hægt að gera
sér fuíla grein fyrir því, hve
mikið gildi aðstoð George Po-
wells hafi fyrir Jón Sigurðsson
og þá jafnframt íslenzka þjóð.
En víst kemur hann með þeim
hætti við sögu vora, að ósenni-
legt er, að hann gleymist henni.
Mætti það vera honum nokkur
umbun, úr því hann fékk aldrei
„Söguna“, sem hann vildi láta
skrá.“
Og hér er að lokum umsögn
E i r í k s Magnússonar, sem
hann ritaði á gamals aldri um
hinn forna vin sinn Powell:
„Göfugra og veglyndara hjarta
hefur sjaldan slegið í brjósti
nokkurs manns. Andlegar gáfur
hans voru miklar og fagrar.
Hljómlistargáfa hans var alveg
sérstök. Hann hefði vissulega
getað borið hátt meðal samtíðar-
manna sinna sem skáld. ef hann
hefði með kostgæfni hirt um að
þroska þá gáfu sína. Ást hans á
listum var gædd dásamlegum
kynngikrafti, og- smekkur hans
var heilbrigður, a. m. k. á fyrri
árum. Hann hafði sína galla líkt
og aðrir dauðlegir menn, en hann
I átti í rauninni í sér fólginn til
j mótvægis geysilegan sjóð gæða.“
„Á slóðum Jóns Sigurðssonar"
er greinilega traust sagnfræði,
og sæmilega vel rituð. ég lagði
hana frá mér sannfærður um að
hafa lesið góða bók.
Guðmundur Daníelsson.
— Sýndardyggb
Framh. af bls. 6.
sannfæringarinnar. Sú siðgæðis-
orka, sem losnar úr læðingi með
auknu frelsi kvenna og vaxandi
þátttöku konunnar í menningar-
þróuninni, gæti e.t.v. hafið sið-
gæðið á æðra stig, rækt siðgæði
hjartans í stað sýndardyggða
hræsninnar.
Séra Jóhann nefnir nokkra
isma, sem hann telur hafa villzt
sýnilega af vegi kristninnar, enda
sé siðgæði þeirra eftir því. Eg
gæti bætt nokkrum nærtækari
nöfnum við upptalningu hans, ef
ég hefði ekki löngu glatað þeirri
barnatrú, að hafrar væru verri
dýr en sauðir. Eg trúi ekki á þau
vísindi að meta siðgæði manna
eða trúarsannfæringu með isma-
stimplun. Með slíkum slagorðum
er mörgum göf-ugum manni gert
rangt til. Ein-um þessara isma
fékk ég að kynnast allrækilega.
Að því er trú og sýndardyggð
varðar, er hann miklu heppilegraj
dæmi fyrir minn málstað en fyrírS
málstað séra Jóhanns. Nazisminnl
er sýndardyggðin dæmigerð, út-'|
færð í heimsskoðun og stórpóli’
tík. Nazistar litu á sig sem guðs
útvöldu. Höfuðpaurar þeirra töl-
uðu sífellt um handleiðslu guðs,
forsjón guðs og það hlutverk,
sem guð hefði fengið þýzku þjóð
inni. Það má nefna til dæmis um
helgislepju þeirra, að þeir nefndu
kirkjugarð ávallt guðs-akur
(Gottesacker), orð, sem annars
var fágætt í málinu. f augum al-
mennings var nazisminn háikristi
leg stefna, sem beindist gegn hin
um guðlausa kommúnisma. Á-
rekstrar, sem urðu milli naz
ismans og ýmissa leiðandi m,anna
úr kirkju, háskólum og af hverju
menningar sviði, eru einmitt á-
rekstrar milli hins opinbera sýnd
arsiðgæðis, sem lætur sér nægja
játningu varanna, og siðgæðis
hjartans, sem sprettur fram úr
lifandi sannfæringu og heimtar
manninn allan.
Hér með lýkur þessum orða-
skiptum af minni hálfu.
Matthías Jónasson
Lítil spretta, hey
ekki stórhrakin
HVAMMSTANGA, 23. júlí. —
Sauðburður gekk yfirleitt vel
sl. vor, og voru lambahöld í
betra lagi.
Fyrri hluti maímánaðar var
hlýr, en um miðjan mánuð
kólnaði og var veður kalt og
spretta lítil fram í júnílok. —
Sláttur hófst ekki almennt fyrr
en í júlíbyrjun. Misjafnlega hef
ur gengið að þurrka en hvergi
mun hey hafa hrakizt stórlega.
Síðustu viku hefur veður verið
sérstaklega hlýtt og milt.
Haldið er áfram með íbúðar-
húsabyggingar, sem byrjað var
á í fyrra, bæði í sveitum og á
Hvammstanga. Nokkuð er um
útihúsabyggingar í sveitum. —
Mikið er um framræslu og jarð
vinnslu í sýslunni. Haldið er
áfram af fullum krafti við bygg
ingu barnaskólans hér og gert
er ráð fyrir að kennsla geti haf
izt þar í haust. Nýlega er byrj-
að á byggingu póst- og síma-
húss á Hvammstanga.
Fiskilaust er með öllu eins og
að undanförnu.
Snemma í maí sl. tók sam-
komuhúsið á Laugarbakka aftur
til starfa eftir miklar breyting-
ar og endurbætur og telst það
nú félagsheimili. Gert er ráð
fyrir að samkomuhúsið í Víði-
hlíð í Víðidal taki til starfa í
næsta mánuði sem félagsheim-
ili, eftir miklar breytingar og
endurbætur.
Nokkurt umtal er um bygg-
ingu félagsheimilis hér og hef-
ur jafnvel komið til orða, að
það yrði fyrir Hvammstanga og
Kirkjuhvammshrepp sameigin-
lega.
Héraðsmót Sjálfstæðisfélags
Vestur-Húnavatnssýslu verður
haldið að Laugarbakka sunnu-
daginn 6. ágúst nk. kl. 6 síðd.
Aðalfundur félagsins verður
haldinh fyrr sama dag.
1 gærkvöldi sýndi „Tengda-
mömmuflokkurinn“ Taugastríð
tendamömmu í Ásbyrgi fyrir
troðfullu húsi og við ágætar
undirtektir leikhúsgesta. — str.
TUSKUR
HFEINAR LÉREFTSTUSKUR KAUPIR
PREIVTSMIÐJA
iWiiMiili®#