Morgunblaðið - 02.09.1961, Blaðsíða 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 2. sept. 1961
— Þykkvabæjar-
klaustur
Framhald af bls. 11
bæ á árunum 1247—62. Stóð þá
klausturlífið með miklum blóma.
Um Brand farast Sturlungu
þannig orð:
Brandur prestur Jónsson
var vígður til ábóta á því ári,
er Hákon konungur var vígð-
ur undir kórónu. Hann réð
fyrir austur í Þykkvabæ í
Veri og var ágætur höfðingi,
klerkur góður, vitur og vin-
sæll, ríkur (þ. e. voldugur) og
góðgjarn. Og í þann tíma hafði
hann mesta mannheill þeirra
manna, er þá voru á íslandi.
Þetta er fagur vitnisburður og
sannur um þennan mikla andans
höfðingja, þennan mikla manna-
sætti, sem á róstusamri vígaöld
var svo oft kallaður til að sætta
menn eftir aðfarir og vígaferli,
eins og víða segir frá í Svínfell-
ingasögu. Brandur ábóti var lær-
dómsmaður mikill og eru til eftir
hann þýðingar úr latínu (Alex-
anderssaga), sem þykja með mikl
um ágætum og sýna hver snill-
ingur þessi kirkjuhöfðingi var
í meðferð móðurmálsins. —
Brandur Jónsson var aðeins eitt
ár í biskupsembætti. Áhrifa hans
gætti þó lengi í kirkjustjórn lands
ins. Tveir af lærisveinum hans
úr klaustrinu í Þykkvabæ urðu
síðar biskupar, þeir Jörundur
Þorsteinssön, sem sat á Hólastóli
lengur en nokkur annar, að herra
Guðbrandi einum undanskildum.
Hinn var Staða-Árni, „einn af at-
kvæðamestu mönnum Norður-
landakirknanna á sinni tíð „Staða
Árni varð biskup rúmlega þrítug-
ur og gegndi því embætti í næst-
um þrátíu ár.
Liljuskáldið í járnum
Nú líða meira en átta áratugir.
Klaustrið í Þykkvabæ er búið
að standa hátt á aðra öld. Þá
kemur nývígður Skálholtsbiskup
út til stóls síns. Það var Jón
Sigurðsson, „bróðir Jón“ eins og
hann er nefndur, — biskup 1343—
48. Hann tók land á Reyðar-
firði Og hélt strax áleiðis til Skál-
holts. Á leiðinni kom hann við
í báðum klaustrunum í Skafta-
fellssýslu og virðist hafa átt
þangað ærin erindi. Biskup þessi
þótti bæði vandlætingarsamur og
refsigjarn og fengu klaustramenn
í biskupsdæmi hans mjög á því
að kenna. Um tiltektir hér í
Kirkjubæ skal ekki fjölyrt að
þessu sinni. En „nunnuleiðin"
uppi á Systrastaph segja sína
sögu um þá hegningu, sem hinn
harðlyndi biskup lét leggja á syst
urnar í Kirkjubæ fyrir afbrot
þeirra og yfirsjónir.
Þegar hér var komið sögu,
hafði mjög skipt um til hins verra
í Þykkvabæ frá þvi, sem var þeg-
ar heilagur Þorlákur og Brandur
biskup réðu þar húsum. Virðast
bræðurnir þar hafa lagt stund á
allt annað frekar en klerklegar
listir og nytsöm fræði. Höfðu
þeir sýnt ábóta sínum, Þorláki
Lofssyni, hina megnustu óhlýðni,
Og jafnvel barið hann, svo hann
varð að hrökklast burtu og leita
hælis annars staðar. Jón biskup
lét taka þrjá bræður höndum og
setja í járn. Hétu þeir: Arngrímur
Magnús og Eysteinn. Var Arn-
grímur settur í tájárn en Eysteinn
í hálsjárn.
Þessi hlekkjaði munkur, —
hver er hann?
Enginn annar en Liljuskáldið
nafnkunna, sá, sem Lilju orti,
kvæðið sem allir vildu kveðið
hafa. Hún er ekkert hugnanleg,
þessi eina mynd, sem sagan dreg-
ur upp af honum i klaustrinu,
því eiginlega er ekkert annað
kunnugt um veru hans í Þykkva-
bæ. Eftir þessu að dæma hefur
munklífinu í Veri ekki orðið upp
bygging að dvöl hins andrika
skálds. En ljóð hans mun lifa og
m. a. halda uppi nafni Þykkva-
bæjarklausturs, enda þótt nú
muni enginn lesa Lilju daglega
sér til sálubótar eins og menn
tíðkuðu áður fyrr. G. Br.
Þakjárn
Þakjárn væntanlegt næstu daga.
Vinsamlegast endurnýið pantanir.
HELGI MAGNdSSON & CO.
Hafnarstræti 19 — Símar: 1 31 84 — 1 72 27.
Hjartkær eiginkona mín.
JÖNÍNA EIRÍKSDÓTTIK
frá Skeggjastöðum,
andaðist í sjúkrahúsi Keflavíkur 1. september.
Björn Kjartansson.
Ástvinum okkar, vinum, fjær og nær þökkum við
kærleika okkur sýndan við fráfall og jarðarför elsku
drengsins okkar bróður og tengdabróður, dóttursonar
GtJSTAFS GEIRS GUÐMUNDSSONAR
og heiðruðu afmælisdaginn hans.
Ágústa Jónasdóttir, Guðm. Gíslason,
systkinin, tengdasystkini,
Elín Jónsdóttir.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við
andlát og útför
SOFFÍU G. GlSLADÓTTUR
Anna Sigurðardóttir, Karl Sigurðsson.
Míkið saumað heima í Englandi
segir Margaret
Walker
Ungfrú Walker að sýna islenzkum konum notkun sauma-
vélar. Þær eru Sigríður Kristjánsdóttir, húsmæðrakennari,
frk. Áslaug Sigurgrímsdóttir, frk. Halldóra Eggertsdóttir,
námsstjóri og frk. Lóa Þorkelsdóttir, Keflavík.
ÞEIR íslendingar, sem ferðast
um England, fá gjarnan þá hug-
mynd um enskar konur, að þær
prjóni mikið í höndunum, því
hvarvetna má sjá konur með
prjóna sína, og einnig að svo
auðvelt sé að fá ódýran og góð-
an fatnað í verzlunum, að kon-
ur muni ekki hafa fyrir því að
sauma mikið sjálfar heimar. Því
var það, þegar blaðamönnum
var um daginn boðið að hitta
enska stúlku, Margaret Walter,
sem hefur hlotið menntun í
tízkudeild listaskóla ,og er starfs
stúlka hjá Singer, komin hingað
til að kenna ísl. konum með-
ferð enskra saumavéla og prjóna
véla, þá notuðum við tækifærið
til að spyrja hana hvort slíkir
hlutir séu mikið notaðir í Eng-
landi.
Hún sagði, að þó að enskar
konur höfðu þessi svonefndu ,,til-
búnu föt“, ódýrari og betri en
víðast annars staðar, þá sýndi
sífellt vaxandi sala á efnum og
því sem þarf til sauma það, að
konur saumuðu æ meira heima
hjá sér. Fólk vill klæða sig
persónulega, og talsvert stór hóp
ur af konum á alltaf erfitt með
að fá tilbúinn fatnað sem hentar
Síðan sniðin, sem hægt er að
kaupa í öllum stærðum, komu
til sögunnar, þá er líka miklu
auðveldara að sauma á sig sjálf-
ur.
Sagði Margaret, að í mörgum
enskum skólum væri byrjað að
kenna 9 ára telpum að sauma á
saumavél, og það væri fyrsti vis-
irinn að því að bær fengju seinna
áræðni og áhuga til að sauma
á sig sjálfar. Saumavélafram-
leiðendur og sniðframleiðendúr
sendu líka oft fulltrúa í skólana,
til að leiðbeina og hafa tízkusýn
ingar, og ýta undir það að stúlk-
ur saumi heima. Eitt er það enn,
sem auðveldar heimasaum. Ýms
kvennablöð gefa lesendum sin-
um öðru hverju kost á að fá
einhverja flík sniðna úr mismun-
andi litum efnum, aðeins eftir
að koma henni saman. Og vegna
þess hvað þetta er gert í stórum
stíl, er hægt að selja sniðnu flík-
ina ákaflega ódýrt. Þetta er mjög
vinsælt í Englandi. — Einu sinni
gáfum við hjá Singer fólki kost
á að koma inn og fá að setja
saman slíkar flíkur í saumavél-
unum okkar og veittum hjálp og
leiðbeiningar, segir Margaret
Walker. Aðsókn varð gífurleg.
Handprjón dægrastytting —
vélprjón nauðsyn
Hvað heimaprjóni viðvíkur,
segir Margret að prjónaflíkur
séu nú mjög í tízku. T. d. hafi
Dior mikið af prjónakjólum á
sínum sýningum. Það sé þó rétt
að vélprjón sé ekki mikið út-
breitt í Englandi, t. d. sé miklu
meira af prjónavélum Singehs
selt í Frakklandi en Englandi. —
Mamma segist taka sér prjóna í
hönd, þegar hún vill hvila sig,
en konur prjóni á vél af nauðsyn,
segir Margaret. — En ef maður
hefur stórt heimili. ja þá er nú
sennilega meiru prjónað af nauð-
syn en til dægrastyttingar.
Margaret Walker er frá Ports-
mouth, en hefur búið í London í
sex ár, og skreppur oft heim um
helgar. Hún ferðast mikið um
England, til að þjálfa sölukonur
Singersaumavéla, og fær einstöku
sinnum skemmtilegar sendiferð-
ir, eins og t. d. til Frakklands eða
íslands, eins og .hún segir. —.
Mér þykir alltaf jafn spennandi
að fara að heiman og er alltaf
svolítið fegin að koma heim,
segir hún.
VETTVANGUR
Framhald af bls. 11
vinstri stjórnarinnar. Stjórnar-
andstaðan hefir því nauðug
viljug orðið að grundvalla allan
sinn áróður gegn henni á ein-
tómum blekkingum, sem misjafn
lega erfitt er að sjá í gegnum.
Auðvitað hafa verkföllin f sum
ar og hinar hóflausu kauphækk
tnir, sem af þeim leiddi sétt efna
hagskerfið úr skorðum, enda
þótt komið hafi verið í veg fyrir,
að þær yllu stöðvun útflutnings-
framleiðslunnar, gjaldeyrisþurrð
og atvinnuleysi með gengisbreyt
ingunni.
Því miður munu þessar miklu
og almennu kauphækkanir tæp-
lega færa launþegum neinar raun
verulegar kjarabætur, hins veg-
ar er líklegt, að þær muni koma
í veg fyrir þær kjarabætur, sem
fengist hefðu, ef samið hefði ver
ið um hóflegri hækkanir, og þá
hefði mátt komast hjá verkföll-
um.
Sjálfsagt hafa sumir þeirra,
sem að verkföllunum stóðu, gert
sér vonir um, að þau myndu
færa þeim kjarabætur, en fráleitt
verður að telja, að þeir sem kröf-
urnar sömdu, hafi talið atvinnu-
vegina geta borið það kaup, sem
farið var fram á. Tilgangur hinna
pólitisku braskara, sem verkföll
unum stjórnuðu, var líka allur
annar en sá að færa launþegum
kjarabætur. Sök þessara forystu-
manna verkalýðsfélaganna er
þung.' Með hinu ábyrgðarlausa
háttalagi sínu hafa þeir beinlín-
is komið í veg fyrir, að fólkið,
sem kaus þá, fengi kjarabætur.
□
Nú eru þessir sömu forystu-
menn aftur farnir að hugsa til
hreyfings. Þeir sjá fram á, að
ríkisstjórnin muni standast þessa
raun, og nýjar atlögur þurfi, ef
takast eigi að sigla atvinnuveg-
unum í strand. Ólíklegt er, að
þeim takist að teyma launþega
út í ný verkföll, a.m.k. fyrst um
sinn, en ef þeim tekst það, verð-
ur uppskeran líklega óðaverð-
bólga, þar sem sennilegt er, að
SÍS muni leika sama gráa leik-
inn og í sumar og svíkja þannig
þann fjölmenna hóp manna og
kvenna, sem hefir gert það að
einum stærsta atvinnurekanda
landsins. Sjálft myndi það græða,
þar sem verðbólgan myndi gera
skuldir þess að engu á skömm-
um tíma. Það er hins vegar
ósennilegt, að launþegar kæri sig
um, að láta Framsókn og komma
etja sér aftur út í foraðið. Lík-
lega finnst flestum nóg um þær
verðhækkanir, sem þessi upp-
lausnaröfl hafa þegar framkall-
að og ýmist eru komnar fram eða
munu gera það á næstunni.
Vonandi láta launþegar sér
þessa reynslu að kenningu verða
og hætta að velja kommúnista og
fylgifiska þeirra til forystu.
Framsóknarflokkurinn hefir
stutt kommúnista með ráðum og
dáð í þeim ábyrgðarlausa lodd-
araleik, sem þeir hafa leikið 1
kjaramálum launþega undanfar-
ið. Óhætt er að fullyrða, að flokk-
urinn hefir orðið sér til mikillar
minnkunar með þeirri kommún-
istaþjónkun, sem hann stundar
nú.
Jónas Jónssen, einn áhrifa-
mesti maður flokksins allt frá
stofnun hans og fram til ársina
1942 eða í réttan aldarfjórðung,
reit nýlega grein, þar sem glöggt
kemur fram, að þessum aldna
framsóknarleiðtoga ofbýður ger-
samlega sú niðurlæging, sem
flokkurinn er lentur í vegna
undirlægjuháttar síns gagnvart
kommúnistum. Ályktun Jónasar
er sú, að ef flokknum tekst að
ná völdum í landinu með stuðn-
ingi kommúnista, muni íslands
biða örlög Kúbu og sögueyjan
verða Gíbraltar bolsivíka í At.
lantshafi. Allir góðir íslend-
ingar verða að leggjast á eitt og
vinna gegn því af alefli, að örlög
íslands verði svo ömurleg, en
hættan á því er áreiðanlega
miklu meiri en margan grunar.