Morgunblaðið - 07.09.1961, Blaðsíða 8

8
MOKGLntSLAOIO
Fimmtudagur 7. sept. 1961
„Hásko'labíó'
ÉG VERÐ að segja, að ég hrökk' en gott þykir. Hitt virðip
við, þegar ég las frétt um, að
háskólaráð hefði valið hinu
nýja kvikmyndahúsi sínu og tón-
leikahöll Háskólans heitið Há-
skólabíó. Samsetning þessara
tveggja orða er í mínum aug-
um og eyrum svo ósmekkleg og
lágkúruleg, að engu tali tekur.
og á ég bágt með að trúa því,
að ég sé einn um þann smekk.
Orðið, bíó,“ lýtur ekki lögmál-
um íslenzkrar tungu og er í
sjálfu sér óvirðulegt og hvimleitt
í samsetningum, en út yfir tek-
ur þó, er orðaleppurinn er
tengdur við nafn sjálfs Háskóla
íslands. I>að gildir svipað um
orðið „bíó“ og önnur áþekk götu
málsorð, svo sem „strætó" og
,rg&ggó“, að enda þótt meinlítil
verði talin í ys götunnar fara
þau tiltakanlega illa í ritmáli
óða sem heiti fyrirtækja eða
stofnana. Eða hvernig litist mönn
um á, ef Gagnfræðaskóli Vestur-
bæjar tæki opinberlega upp
heitið Vesturbæjargaggó? Það
er sannarlega löngu orðið tíma-
'bært að fella orðið „bíó“ niður
úr heitum íslenzkra kvikmynda-
húsa, enda er langt síðan aðrar
þjóðir urðu leiðar á því og tóku
að nefna kvikmyndahús sín
stuttum og laggóðum nöfnum
eins og verzlanir og önnur fyr-
irtæki. Þannig heita kvikmynda-
hús í Oslo t. d. Gimle, Saga og
Klingenberg, í Kaupmanna'höfn
Saga, Scala og Falladium o. s.
frv. Fæ ég ekki betur séð en Há-
skóli íslands gæti í þessum efn-
»m lært smekkvísi og jafnvel
tnálvöndun af frændþjóðum okk-
ar. Og vitanlega er þeim mun
gildari ástæða til þess að fella
niður orðið „bíó“ úr heiti kvik-
myndahúss Háskólans, þar sem
því er jafnframt ætlað að vera
mesta tónleikahöll landsins. Eða
hvað finnst mönnum um reisn-
ina yfir því að bjóða frægustu
tónsnillingum heimsins að koma
fram í „Háskólabíói“?
En það eru fleiri hliðar á þessu
máli. Allir vita, að erfitt er að
reka kvikmyndahús án þess að
taka til sýninga ýmislegt ómerki
legt léttmeti, sem „fólkið vill
sjá“. enda hefur kvikmyndahús
Háskólans hingað til ekki síður
en aðrir beygt sig fyrir þeirri
illu nauðsyn og mun væntanlega
því fremur þurfa að gera það,
er það flyzt nú í þrefallt stærra
húsnæði en áður. Það virðist því
æðivafasamur heiður gerður Há-
skóla íslands, er hann verður nú
óhjákvæmilega | annarri hverri
kvikmyndaauglýsingu og kvik-
myndadómi beinlínis orðaður við
Jerry Lewis, Norman Wisdom
eða aðra slíka kumpána. f sjálfu
sér er ekkert skemtilegt fyrir há
skóla að þurfa að lifa á ekki
merkilegri starfsemi en rekstri
kvikmyndahúss, en í þessum
efnum sem öðrum verður jafn-
vel háskóli eflaust að gera fleira
ungis óþarft að státa at „sóm-
anum“ með ekki smekklegri
nafngift en hér um ræðir. Og
vissulega ber það vitni um full-
mikinn skort á spéhræðslu að
bjóða gárungum upp á þann
leik að hafa endaskipti á hínu
samsetta heiti.
Eg þykist vita, að ég mæli fyr-
ir munn margra, er ég skora hér
með á háskólaráð að taka þetta
nafngiftarmál til nýrrar athug-
unar.
Háskólaborgari.
Kirkjufólkiff viff bænhúsiff á Núpstað.
Er bænhúsið á Núpstað
elzta hús á íslandi
KIRKJUBÆJARKLAUSTRI, 5.
september. — Kirkja, sem Brynj-
ólfur Sveinsson visiteraði og þar
sem Jón Steingrímsson messaði,
stendur enn á Núpstað í Fljóts-
hverfi. Þetta kom fram í erindi,
sem Gisli Gestsson safnvörður
flutti eftir messu í bænhúsdnu í
Núpsstað s.l. sunnudag. Gísli
Gestsson hefur með áfergju gull-
leitarmannsins grafið upp úr
fornum máldögum og visitasium
allt sem hægt er að finna um
kirkjuna á Núpsstað. Þar kemur
það í Ijós, að húsið sem stendur
þar nú er að stofni til a. m. k.
300 ára gamalt, byggt ekki seinna
en 1667. Það er því ekki að
ástæðulausu að Þjóðminjasafn-
ið hefur nú tekið þetta hús í sína
vörslu, umbætt það og fært það
í fyrra horf, eftir því sem hægt
er. Gísli Gestsson hafði umsjón
með verki þessu að fyrirlagi
þjóðminjavarðar.
Fyrsta messa í 50 ár.
Smiður var Sigurjón í Hvammi
undir Eyjafjöllum, en auk þess
voru þeir Núpstaðafeðgar að
verki með honum. Verkinu var
lokið s.l. sumar, og þessara end-
urbóta var nú minnzt með messu
gerð í bænhúsinu s.l. sunnudag.
Sóknarpresturinn, sr. Gísli Brynj
ólfsson messaði, meðhjálpari
var Bergur Helgason, en organ-
leik annaðist Ásta Valdimars-
dóttir á Klaustri. í messulok
flutti Úlfur Ragnarsson, héraðs-
læknir ágætt kvæði, sem hann
hafði ort af þessu tilefni. En
síðast hélt Gísli Gestsson fram-
söguerindi um sögu kirkjunnar.
Mun það birtast í árbók Forn-
leifafélagsins. Margt manna var
við þessa athöfn. Kom fólk frá
flestum bæjum í Kálfafellssókn,
auk nokkurra lengra að. Rúm-
uðust þeir ekki allir inni í bæn-
húsinu, enda er gólflötur þess
ekki nema tæplega 30 fermetr-
ar. Eftir guðsþjónustuna nutu
allir kirkjugestir hinna rausnar-
legustu veitinga Núpstaðahjóna.
Á Núpstað býr hinn lands-
kunni póstur, Hannes Jónsson
og Þóranna Þórarinsdóttir með
tveimur sonum sínum. Hafa þau
sýnt þessum foma helgidómi
mikla ræktarsemi og án alúðar
þeirra og uppörfunar væri þetta
hús ekki við líði nú.
Lítiff meff þykkum torfveggjum.
Bænhúsið á Núpstað er mjög
lítið um sig með þykkum torf'
veggjum, sem Hannes hefur
sjálfur hlaðið upp og þakið er
hella, sem hann hefur sjálfur
lagt. Gólfið er hellulagt nema í
kórnum, þar er upphækkun úr
timbri. Langbekkir eru meðfram
veggjum, lítill gluggi á kórgafli
yfir altari.
Það var einkennileg tilfinn-
ing, sem gagntók mann við messu
gerðina í þessum forna helgi-
dómi, þar sem kynslóðirnar hafa
um aldaraðir kropið í lotningu
og tilbeiðslu og þar sem nú hafa
ekki verið sungnar tiðir í nær-
fellt 70 ár. Veður var kyrrt og
milt þennan dag og nokkur úr-
koma öðru hvoru. Þokan hrann-
aðist í miðjum hlíðum Lóma-
gnúps, en klettadrangana ofan
við bæinn bar við skýjaðan him-
in. — G. Br.
Stjórnarmyndun
reynd í Israel
JERÚSALEM, 4. sept. (Reuter),
— Forseti ísraels, Yitzak Ben-
Zví, hóf í dag fundahöld með
leiðtogum stjórnrmálaflokkanna,
til þess aff þreifa fyrir sér um
möguleika á stjórnarmyndun í
landinu.
Nýkjörnir þingmenn unnu i
gær eið að stjórnarskránni. Við
það tækifæri komst Ben-Zví for-
seti m. a. svo að orði, að brýn þörf
væri á styrkri stjórn í landinu
og þjóðareiningu andspænia
þeirri ófriðarbliku, sem nú væri
á lofti.
• Stjórnarmyndun óviss
Allt er enn á huldu um það,
hvemig árangur tilraunir til
stjórnarmyndunar kunna að bera,
Flokkur Davíðs
Ben-Guríon, for-
sætisráðherra,
tapaði 5 þingsæt
um í kosningun-
um í siðasta mán
uði. Hefur flokk
urinn þá ekki
nema 42 sæti og
skortir því tals-
vert á meiri-
hluta, en þing sitja 120 þingmenn.
Ýmislegt þykir benda til, að
minniflokkarnir gangi eins langt
til samkomulags sín í milli og
frekast er unnt, áður en þeir
fallast á að mynda nýja sam-
steypustjórn með Ben-Guríon.
Kjarnorkuvopnatilraunir eru ein
Leiöin til tortíming-
ar á mannkyninu
Kjólaverzlunin
Elsa auglýsir
Seljum þessa viku kjóla á hálfvirði. — Notið þetta
sérstaka tækifæri.
Kjólaverzlunin Elsa
Laugavegi 53
Veitingasala
í fullum gangi til söiu í góðu leiguhúsnæði
RANNVEIG ÞORSTEINSDÓTTIR, hrl.
Laufásvegi 2 — Símar 19960.
— sagði
Adoula á
Belgrad-
ráðstefn-
unni
Belgrad, 5. sept. — (Reuter)
CYRILLE ADOULA, for-
sætisráðherra Kongó, sagði í
ræðu á ráðstefnunni hér í
dag, að kjarnorkuvopnatil-
raunir væru ein aðferð til
tortímingar mannkyni. Þá
sagði hann m. a., að viður-
kenna bæri sjálfsákvörðun-
arrétt þýzku þjóðarinar. —
Adoula komst einnig svo að
orði, að Sameinuðu þjóðirn-
ar hefðu „átt mikilvægasta
þáttinn í lausn þeirra vanda-
mála, sem við var að etja í
Kongó.“
Kongó fulltrúum fagnaff
Adoula, forsætisrðherra, var
fyrsti ræðumaður á fimmta fundi
ráðstefnunnar, sem haldinn var í
dag, en hann og Antoine Gizenga,
varaforsætisráðherra, sem er í
fylgd með honum, tóku þá í
fyrsta skipti sæti á ráðstefnunni.
Var þeim heilsað með handa-
bandi af mörgum fulltrúum
Arabaríkjanna. Ennfremur var
Lumumba, hins látna forsætis-
ráðherra Kongó, minnzt með
emnar mínútu þögn.
Adoula, sem kom til Belgrad
í gær, sagffi í ræffu sinni,
að kjarnorkuvopnatilraunirn-
ar væru „ekki uppörvandi“.
Tilraunir meff slik vopn væru
aðeins ein tegund til tortíming
ar mannkyni. Vígbúnaðarkapp
hlaupið hefði leitt þá aðila,
sem fyrir því stæffu, til þess
að beita aðferffum, sem ekkert
tillit tækju til öryggis ann-
arra.
Sjálfsákvörffunarréttur
þýzku þjóðarinnar
Um Þýzkalandsmálin sagði
Adoula, að rétt þýzku þjóðar-
innar til þess að ákveða sjálf
framtíð sina, bæri að viðurkenna
og binda endi á hernám landsins.
Skilningur og bróðerni yrði að
ríkja með fólkinu beggja vegna
landamæranna.
Þáttur Sameinuðu þjóffanna
Þá flutti Adoula þakkir þeim
þjóðum, sem sendu herlið til
Kongó á sínum tíma.
Hann sagffi, aff affgerffir Sam
einuffu þjóffanna í landinu
hefðu að visu ekki veriff alfull
komnar, en minnast bæri þess,
að mönnum skjátlast, og þrátt
fyrir allt hefffu Sameinuffu
þjóðirnar „átt mikilvægasta
þáttinn í lausn þeirra vanda-
mála, sem viff var að etja í
Kongó“.
Enn hefði Kongó þörf fyrir að'

Katanga-menn 1
herskáir
ELÍSABETVILLE, 5. sept —
(NTB—Reuter) — Háværar
kröfur voru uppi um það á
þingfundi í Katanga í dag, að
Sameinuðu þjóðunum yrði
sagt stríð á hendur. Fundur
inn var kvaddur saman af
Moise Tshombe, til þess að
[ræða „ógnanir gegn landi O'kk {
ar“. Voru þingfulltrúar herská
ir mjög á fundinum.
Na/ismi - marxismi
Prentvillupúkinn lagði leið sína
í grein Gunnars Matthíassonar er
birtist hér í blaðinu s.l. sunnudag,
Neðarlega á fyrri síðu greinar-
innar stóð ......,marxisminn
holdi klæddur", en þar átti að
standa „nazisminn holdi klædd-
ur. Bað höfundur um leiðrétt-
ingu þessara orða, þó væri hann
og sé jafn-andvígur báðum stefn-
unum.
hann á hlutlausu ríkin að styðja
kongósku stjórnina.
Það kom og fram í ræðu
Adoula, að Kongó mundi hvergi
hika við að veita óskertan sið-
ferðilegan og efnalegan stuðning
þjóðum, er berðust fyrir frelsi
sínu. Hann vitnaði til þess, að
fulltrúar nokkurra þjóða á ráð-
stefnunni hefðu lýst yfir viður-
kenningu á alsírsku útlagastjórn-
inni, og lýsti því yfir í nafni
stjórnar sinnar, að slíkar viður-
kenningar af hennar hálfu yrði
skammt að biða.
Adoula sagði, að „nýir tímar
væru runnir upp í Kongó.
Fyrr í dag ræddu þeir Adoula
og Gizenga við Nasser, forseta
Arabalýðveldisins. Tító, forseti,
tók einnig á móti þeim.
Hlutlaust Kongó
f ræðu sem Gizenga hélt á ráð
stefnunni í dag, sagði hann m. a.
að hin nýja stjórn i Kongó væri
löglegur arftaki. stjórnar Lum*
umba. Mundi hún fylgja hlut-
leysisstefnu, enda teldi stjórnin
það hlutverk sitt, að helga sig
þjóðlegri uppbyggingu í stað þess
að eiga hlut að eyðingu mann-
kynsins. „Við munum láta stjórn
ast af hvorugu stórveldabanda-
stoð Sameinuðu þjóðanna og hétlaginu", bætti hana viff.