Morgunblaðið - 13.09.1961, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvilcudagur 13. sept. 1961 N
Framlag fslendinga ómetan-
legt þjóðlífi Kanada
Landstjóri Kanada tagnar
forseta Islands
FLUGVÉLIN er flutti forseta
íslands og 14 manna fylgdarlið
hans í hina opinberu heimsókn
til Kanada kom til Quebec
klukkustund eftir áætlun í
fyrradag. Á móti forseta tóku
Vanier, landstjóri Kanada, og
forsætisráðherra Quebec-fylkis.
100 manna heiðursvörður var á
flugvellinum, þar fór fram
liðskönnun, þjóðsöngvar land-
anna voru leiknir og 6. stór-
skotaliðið heilsaði með 21 fall-
byssuskoti.
Landsstjóri fagnaði forseta
með ræðu. Sagði hann m.a., að
Kanadamenn fögnuðu nú þjóð-
höfðingja lands er ætti margar
sögur og mikla menningu. Hann
sagði, að sæfarar hefðu fundið
bæði Kanada og Island. íslend-
ingar hefðu átt mikinn þátt í
sögu og þróun Kanada. Fram-
lag þeirra væri ómetanlegt
þjóðlífi þessa lands.
Forseti íslands svaraði á
ensku og frönsku og fórust orð
á þessa leið:
Hvílikt landrými
Háttvirti herra landsstjóri
og frú Vanier!
Við hjónin fögnum því að
stíga á kanadíska grund, og
þökkum innilega hið virðulega
•heimboð. Við stöndum hér við
hlið yðar víðáttumikla lands, og
hlökkum til þeirrar langferðar,
sem við eigum fyrir höndum.
Það er álíka langt héðan til
Vancouver og til Reykjavíkur,
sem við komum frá. Hvílíkt
landrými! Okkur er nokkuð
kunnugt um sögu og menningu
Kanadamanna. En sjón er sögu
ríkari. Við þökkum þetta ein-
staka tækifæri!
Menning, hugsunarháttur og
stjórnskipun yðar fólks er ná-
skyld vorri eigin. Og þó eigum
við að sjálfsögðu skyldast við
hina mörgu afkomendur íslend-
inga, sem nú eru kanadískir
þegnar. Auk þess er það sjálft
Norður-Atlantshafið, sem áður
aðskildi, en nú sameinar, og
skapar oss vafalaust báðum þjóð
unum, áþekk örlög.
Á frönsku mælti hann
Oss er einnig kunnugt um
hinn ríka þátt, sem frönsk
tunga og ætterni hefur átt í
sögu Kanadamanna og þeirri
menningu, sem hér hefur þró-
azt og enn er í mótun og vexti.
En það skal hreinskilnislega ját-
að, að þó ég geti lesið frönsku
á bók, þá hef ég ekki vald á
talmálinu. í vissum skilningi
missum við „málfrelsið" í fram-
andi landi.
Ég læt mér því nægja, að
endurtaka þakklæti okkar fyrir
heimboð hér við hin opnu hlið
lands yðar og þjóðar!
Þroskaðar lýðræðisþjóðir
við N-Atlantshaf
Á mánudagskvöld sat forseti
Islands og frú Dóra Þórhalls-
dóttir kvöldverðarboð Georges
Vaniers landstjóra í sumarhöll
hans. Hér fer á eftir ræða for-
setans við það tækifæri:
Háttvirti herra landstjóri
og frú Vanier!
Ég þakka yður mjög vel ástúð
legt ávarp, viðurkenningarorð
um landa vora og frændur hér
vestan hafs og menpingu Is-
lendinga heima fyrir. Ég veit að
þeir hafa unnið til þess. Það er
oss íslendingum heima jafnan
gleðiefni, að heyra þeirra lof, og
að þeir hafa unnið sér traust
hinna beztu manna hér vestra,
þar sem við svo marga byrjun-
arörðugleika og mörg þjóðerni
hefur verið að keppa. Við erum
fámenn þjóð, Islendingar, en þar
fyrir stolt þjóð með öllum ein-
kennum sjálfstæðs þjóðemis, og
fögnum því þegar ættmenn vor-
ir afla sér góðs mannorðs og
orðstirs í framandi landi.
Eins og nú er komið sam-
göngum og allri tækni, þá erum
vér íslendingar og Kanadamenn
nágrannar. Við vorum minntir
á það nýlega við heimsókn
kanadískrar flotadeildar til
Reykjavíkur. Yðar hraustu sjó-
menn voru velkomnir. — Við
strendur Norður-Atlantshafsins
búa eingöngu þroskaðar lýð-
ræðisþjóðir, og hafi áður —
fyrir t.d. hálfra annarri öld,
verið ófriðarhætta þeirra á milli
þá er sú hætta nú algerlega úr
sögunni. Þessi staðreynd er eins
og stjarna í rofi á hinum ský-
aða himni okkar brösótta heims.
Við lögðum af stað að heim-
an í morgun um venjulegan
fótaferðartíma. Og nú situm við
kvöldboð yðar. Það hefur ekki
alltaf verið svona stutt á milli
landanna. Hinn fyrsti íslending-
ur sem leit strendur Kanada
Dregið hjá KSÍ
NÚ hefir verið dregið í happ-
drætti því, sem KSÍ efndi til
vegna utanfarar íslenzka lands-
liðsins til Lundúna á laugardag-
inn kemur. Útgefnir voru 360
miðar og kom upp númerið 168.
Reyndist eigandi þess Friðrik
Bjarnason formaður Knattspyrnu
ráðs ísafjarðar. — Vinningurinn
var flugferð til Ludúna og heim
aftur.
Sýnir í Mokka
Á SUNNUDAGINN voru 16
myndir eftir Jón E. Guðmunds-
son hengdar upp á veitinga-
stofunni Mokka á Skólavörðu-
stíg. Myndirnar verða þar til
sýnis og sölu næsta hálfa mán-
uðinn. Á sýningunni eru mest-
megnis vatnslitamyndir, nokkur
olíumálverk og ein vaxmynd.
augum, Leifur heppni, kom hér
í hafvillum, og sú tilraun til
landnáms, sem síðar var gerð
af íslendingum hlaut að mistak-
ast. Og þá var nafnið lokkandi:
Vínland hið góða. Skyldi það
eiga nokkuð skylt við hið fyrsta
nafn, sem Cartier gaf Ile d’Or-
leans. Mér er sagt að það hafi
verið Baccus Island? Vafalaust
hafa hin villtu vínber ráðið báð-
um nöfnunum.
Það var langt að bíða næstu
tilraunar til landnáms af hálfu
íslendinga, og þeir voru lengi á
leiðinni úr íslenzkum sveitum,
alla leið inn á mitt Manitoba-
fylki. Einn af yðar fyrirrennur-
um, hinn gáfaði, hjartagóði,
irski aðalsmaður, Lord Dufferin,
hafði verið á Islandi, og var
áhugamál að fá íslendinga til
að gerast hér landnemar. Hann
ber Islendingum vel söguna í
„Letters from high Latitudes“,
og ég næstum vikna, þegar ég
minnist þess, að hann lagði á
sig ferð til Nýja-lslands við
Winnipegvatn árið 1877, þegar
mest svarf að íslenzku nýlend-
imni þar, hungur, kuldi og drep-
sóttir, taldi í þá kjark, lofaði
kynstofn þeirra og klassísku
menningu, og hlúði að þeim,
jafnvel fram yfir heimildir. Það
var fallega gert! Mér er kunn-
ugt um Lord Tweedsmuirs stað-
góðu þekkingu á íslenzkum bók-
menntum, og yðar vinsamlegu
afskipti og góða álits á Kanada-
mönnum af íslenzkum stofni.
Ræða yðar snerti viðkvæma
strengi í hjarta mínu.
Við köllum þá, sem hér búa,
af íslenzkum stofni: Vestur-ls-
lendinga, Western-Icelanders. —
Það er gamalt orðalag sem við
höldum fast við. En við vitum
vel að þeir eru kanadískir þegn-
ar, góðir þegnar síns nýja fóstur
lands. Þeim hefur reynzt auð-
velt að samlagast kanadískum
háttum og stjórnarfari, enda er
menning vor, ef leitað er nógu
langt aftur, að miklu leyti af
sömu rót. Milli hins íslenzka
og kanadíska er enginn árekst-
ur, og við vonum, að hinn ís-
lenzki arfur megi eiga nokkurn
þátt í að móta hina vaxandi
menningu, frið og farsæld í
þessu mikla framtíðar landi!
Konur og karlar! Vér drekk-
um í sameiningu skál Kanada!
Þessi mynd var tekin þegar Joao Goulart hinn brasilíski sór
embættiseið sinn sem forseti Brasilíu. Athöfnin fór fram 7.
september. Maðurinn með hljóðnemann er forseti þingsins,
Auro de Moura Andrade. — (AP) —
Dularfullur spírE-
tus í umferð
IViaður sturlast í Keflavík — Tveir
vnenn sitja í gæzlu
GRUNUR leikur á því að spíri-
tus hafi verið í umferð á Suð-
umesjum að undanförnu. Mun
ekki allt með felldu með spíri-
tus þennan, og talið að hann sé
ættaður frá varnarliðinu á
Keflavíkurflugvelli, og sé not-
aður á þotur. Mun vamarliðið
hafa rannsakað hvort einhverju
af slíkum spíritus hafi verið
stolið, en niðurstöður liggja
ekki fyrir.
Grunur hefur fallið á tvo
menn í máli þessu, og sitja þeir
nú í gæzlu. Við húsleit hjá öðr-
um þeirra fannst einhver tor-
kennilegur vökvi og hefur At-
vinnudeild háskólans hann til
rannsóknar en niðurstöður lágu
ekki fyrir í gær.
Maður sturlast
í Keflavík leikur grunur á að
maður þar í bæ hafi drukkið
umræddan spíritus, og er mað-
urinn ekki yfirheyrslufær sök-
Iðnfyrirtæki
orðið að bera
hafa sjálf
kauphækkanir
SL. föstudag gerði Þjóðvilj-
inn mikið veður út af því, að
ríkisstjórnin léti nú verðlags-
nefnd samþykkja nýjar og
nýjar verðhækkanir á fram-
leiðslwvörum iðnaðarins og
þannig léti ríkisstjórnin
hleypa öllum kauphækkunum
beint út í verðlagið. Sagði
blaðið m. a., að ríkisstjómin
hefði nú „látið samþykkja að
auka gróða iðnrekenda,
tryggja þeim miklu hænri
tekjur en . kauphækkunum
nemur“.
Þessar staðhæfingar eru
auðvitað í fullu samræmi við
annan málflutning Þjóðvilj-
ans í verðlagsmálunum að
undanförnu. Sannleikurinn er
sá, að í verðlagsnefnd hefur
þeirri höfuðreglu verið fylgt
við afgreiðslu á umsóknum
iðnfyrirtæjcja um breytingu
á verðlagningu framleiðslu-
vara þeirra, að verðlagsstjóra
hefur verið heimilað að verða
við þeim að svo miklu leyti,
sem hækkanir á hráefni til
framleiðslunnar og annar til-
kostnaður — að vinnulaunum
frátöldum — gefa tílefni til.
Hins vegar hafa verðhækkan-
ir af völdum kauphækkana
efcki verið leyfðar, nema með
samþykki verðlagsnefndar,
og í þeim tilvikum að undan-
genginni athugun á afkomU
viðkomándi fyrirtækis. Leyfi
til verðhækkana vegna kaup-
hækkana hafa aðeins verið
gefin í tveim tilvikum.
í samræmi við þessa megin-
reglu hefur verðlagsskrifstof-
an svo heimilað verðhækkan-
ir á framleiðsluvörum máln-
ingarverksmiðjanna, sælgæt-
isverksmiðjanna og Vífilfells
hf. Byggðust þessar heimildir
algjörlega á hækkun hráefna
og annars tilkostnaðar, að
vinnulaunum undanskildum.
Kauphækkanirnar hafa fyrir-
tækin orðið að taka á sig
sjálf.
Eins og áður er vikið að,
hafa tvær undantekningar
verið gerðar frá þeirri megin-
reglu, að iðnfyrirtæki beri
sjálf kauphækkanirnar, því
að Rafha í Hafnarfirði og
Ofnasmiðjan hf. hafa fengið
heimild til að taka kauphækk
anir inn í verð framleiðslu-
vara sinna.
Rafha í Hafnarfirði fékk
heimild til þess að hækka
verð á ísskápum um 6% og
10—11% á öðrum framleiðslu
vörum. Urðu hækkanir á
vinnulaunalið verksmiðjunn-
ar vegna kauphækkanna á sl.
sumri um 15%, og benti at-
hugufl á rekstursafkomu fyrir
tækisins til þess, að það gæti
ekki tekið sjálft á sig kaup-
hækkanirnar. Þess vegna
heimilaði verðlagsnefnd þess-
ar verðhækkanir.
Ofnasmiðjan hf. fékk svo
heimild til þess að hækka
framleiðsluvörur sinar um
9%. Samkvæmt athugunum á
gögnum Ofnasmiðjunnar kom
í ljós, að fyrirtækið þyrfti að
hækka framleiðsluvörur sínar
um 7—7V2% til þess eins að
geta mætt hækkuðum til-
kostnað-: — öðrum en vinnu-
launum. Hins vegar hefði fyr-
irtækið þurft að hækka fram-
leiðsluvörur sínar um 3,7%
til þess að mæta kauphækk-
unum. Það var þó ekki heim-
ilað, heldur var niðurstaðan
sú, að fyrirtækið var talið
fært um að bera sjálft helm-
ing kauphækkananna með
hliðsjón af rekstrarafkomu
þess.
um sturlunar. Taldi héraðsiækn-
ir að ekki hefði verið hægt að
yfirheyra hann í fyrradag.
Nánari frétta af máli þessu
má vænta í dag.
Aldrað f ólk á Eski-
firði í skemmtif erð
ESKIFIRÐI, 11. september. —
Á hreppsnefndarfundi 2. júní
sl. bar Steinn Jónsson upp til-
lögu þess efnis, að gömlu fólki
í kauptúninu yrði boðið í
skemmtiferð einhverntíma á
sumrinu og var tillagan sam-
þykkt.
Sunnudaginn 5. sept. bauð
svo hreppsnefndin fólki yfir 67
ára aldri í skemmtiferð í Hall-
ormsstað og var gróðrastöðin
skoðuð undir leiðsögn Sigurðar
Blöndal. Því næst var drukkið
kaffi í Kvennaskólanum að Hall
ormsstað. I bakaleið var skoð-
uð Grímsárvirkjun og hin nýja
Lagarfljótsbrú og þar fékk fólk-
ið hressingu. .
Fólkið 'fékk ágætisveður og
skemmti sér vel. Þess má geta
að bíléigendur lögðu til bíla
endurgjaldslaust. — G. W-
Óeirðir í Oran
ORAN, 2. sept. — Einn múham-
eðstrúarmaður beið bana í dag
er kom til átaka milli gyðinga og
ir.úhameðstrúarmanna hér í dag.
Átökin hófust, er nokkrir Arabar
gerðu usla í íbúð gyðings nokk.
urs. Gyðingar fóru þá f fimm
verzlanir Araba og ullu spjöll-
um — og leiddi þetta til þess, a»
tvö þúsimd manns slógust á end
anurn. f gærkveldi urðu einnig á-
tök milli sömu aðila. Einn Arabi
var þá drepinn.
Dræm veiði
hjá togurunum
VEIÐI er dræm hjá togurunum
sem fyrr, bæði á heimamiðum
og við Grænland. Togarar hafa
lítið sótt á Nýfundnalandsmið,
en nú er togarinn Narfi farinn
þangað á karfaveiðar og mun
jafnframt leita fiskimiða.
Togaramir eru nú byrjaðiP
aftur að sigla á Þýzkaland, og
mim Þormóður goði selja í dag
í Bremerhaven 100 lestir af *í«iri
af heimamiðum.