Morgunblaðið - 26.10.1961, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 26. okt. 1961
JMtftpittirlðMfe
CTtgeíandi: H.f Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Krisiinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og avgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
iMM
HÆTTAN FÆRIST NÆR
ÍSLENDINGUM
PINS og Morgunblaðið®"
skýrði frá í gær, eftir
upplýsingum Unnsteins Stef-
ánssonar, er straumum þann-
ig háttað að gera má ráð fyr-
ir, að yfirborðssjórinn frá
Novaya Semlya, þar sem tal-
ið er öruggt að Rússar hafi
sprengt neðansjávarsprengju
sína, lendi inn í Austur-Græn
landsstraumnum, en hann er
útstreymi úr Norður-íshaf-
inu. — Austur-Grænlands-
straumurinn liggur milli ís-
lands og Grænlands, en Aust
ur-Islandsstraumurinn, sem
liggur suður með landgrunn
inu norðaustanlands og suð-
ur með Austfjörðum, á einn
ig að nokkru leyti upptök
sín í Austur-Grænlands-
straumnum.
Samkvæmt þessu mun sjór
frá því svæði, þar sem Rúss-
ar gerðu tilraunina, berast
með hafstraumum í nám-
unda við ísland. Þetta mun
þó taka langan tíma, líklega
nálægt hálfu til einu ári, og
er því ekki um það að ræða
að hætta geti af þessum sök-
um stafað frá geislun fisk-
metis á næstunni.
Þótt tíðindi þessi setji að
sjálfsögðu mikinn ugg að ís-
lendingum, þá er rétt að hafa
hugfast, að rannsóknir á á-
hrifum neðansjávarspreng-
inga eru ekki svo miklar, að
á þessu stigi sé rétt að gera
ráð fýrir að áhrifin skapi
verulega hættu um það leyti,
sem þau berast í námunda
við ísland.
Þá hafa menn heldur ekki
upplýsingar um styrk og gerð
sprengjunnar og ætti það að
vera lágmarkskrafa að Rúss-
ar gæfu þær upplýsingar,
svo að auðveldara væri að
fylgjast með áhrifum henn-
ar. —
Samkvæmt upplýsingum
fiskifræðinga er lítill sem
enginn samgangur milli
þorskstofna hér við land og í
Barentshafi, og þess vegna
ekki um beina geislunar-
hættu að ræða á hinn ís-
lenzka þorskstofn.
Aftur á móti er norska
vetrarsíldin, sem hér er að
nokkru leyti veidd á sumr-
in, meðal annars í Barents-
hafi fyrstu þrjú ár ævi-
skeiðsins. Kynnu því bein
geislunaráhrif á síldarstofn-
inn að koma hér fram síðar,
en rannsóknir eru ekki svo
langt á veg komnar að hægt
sé að segja fyrir um, hvort
um verulega hættu geti ver-
ið að ræða.
AUKA VERÐUR
RANNSÓKNIR
E S SI síðustu og verstu
*■ tíðindi fyrir okkur ís-
lendinga leiða til þess, að
óhjákvæmilegt er að stór-
auka rannsóknir og eftirlit
með geislavirkni. Um það
leyti sem sjór sá, sem nú er
við Novaya Semlya, berst í
námunda við ísland, érnauð-
synlegt að aðstaða verði til
fullkominna rannsókna, svo
að kaupendur íslenzks fisks
viti að engin hætta sé sam-
fara neyzlu hans.
Samhliða ber að auka rann
sóknir á geislavirkni í lofti
og regnvatni og í fæðuteg-
undum, öðrum en fiskmeti.
Að þessu er nú unnið, eins
og Morgunblaðið hefur skýrt
frá, og sjálfsagt er að hraða
þeim undirbúningi sem mest
má verða.
Vísindamenn hafa upplýst,
að búast megi við stójraukn-
um geislunaráhrifum hér-
lendis upp úr næstu mánaða-
mótum. Með þeim verður að
fylgjast mjög rækilega, enda
eiga landsmenn heimtingu á
að vita sem nákvæmast um
áhrif hinna ógnþrungnu
sprenginga.
VARÚÐARRÁÐ-
STAFANIR UNDIR-
BÚNAR
rUNS og skýrt hefur verið
frá hér í blaðinu, vakti
Jóhann Hafstein, dómsmála-
ráðherra, máls á því í lands-
fundarræðu sinni fyrir helg-
ina, að ríkisstjórnin hefði nú
í undirbúningi aðgerðir til
þess að treysta öryggi borg-
aranna, ef geislunaráhrif ykj
ust ískyggilega eða til styrj-
aldar drægi. Slíkum ráðstöf-
unum er nú hraðað umheim
allan og er það að vonum,
þegar hliðsjón er höfð af því
að ógnarvöldin austur í
Moskvu gerast nú æ ófyrir-
leitnari.
í kjamorkustyrjöld væri
auðvitað enginn óhultur, en
þó er það svo að varúðar-
ráðstafanir geta komið að
verulegu haldi gegn geislun-
aráhrifum. I dag vita menn
ekki nema grípa þurfi til
sérstakrar varúðar vegna
þeirrar geislunar, sem Rúss-
ar þegar hafa orsakað, enda
eru slíkar aðgerðir víða und-
irbúnar.

azYMsm,
svar til Rússa
V ar a-varnarmálar áðherra
Bandaríkjanna, Roswell
Gilpatric, hélt ræðu í Hot
Springs í Virginíuríki sl.
sunnudag, og vakti hún
mikla athygli vegna þess,
að segja má, að Banda-
ríkjastjórn hafi þar lagt
spilin á borðið í kjarna-
vopnakapphlaupinu * við
Sovétríkin. í ræðu sinni,
sem að sögn hafði hlotið
samþykki Kannedys for-
seta, sagði Gilpatric, að
Bandaríkin ættu nú yfir
að ráða „tugum þúsunda“
af margvíslegum kjarn-
orkuvopnum — og þótt
Rússar gerðu skyndiárás
á Bandaríkin með öllum
mætti kjarnavopna sinna,
yrði unnt að svara árás-
Bandaríkjamenn
leggja spilin á borð-
ið í kjarnavopna-
kapphlaupinu. Vara-
landvarnaráðherrann
kveður Bandaríkin
sterkari Sovétríkjun-
um.
inni umsvifalaust í sömu
mynt — og af ekki minna
afli. Ráðherrann lét það
greinilega skiljast, að orð
sín væru eins konar svar
við hótunum Krúsjeffs um
að sprengja 50 megalesta
vetnissprengju.
Vinsældalínurit
þriggja forseta

f>ETTA línurit birtist í banda-
ríska vikuritinu „Newsweek“
nú í vikunni. Það er byggt á
skoðanakönnunum Gallup-
stofnunarinnar og sýnir niður
stöður athugunar á vinsældum
þriggja síðustu forseta Banda-
ríkjanna fyrstu níu mánuði for
setatíðar þeirra, hvers um sig.
Af því sést, að John F.
Kennedy var vinsælli meðal
þjóðar sinnar sem forseti við
síðustu mánaðamót heldur en
fyrirrennarar hans í embætti,
þeir Dwight D. Eisenhower og
Harry S. Truman, voru að
loknum jafnlöngum embættis-
tíma.
Línuritið er byggt á svörum
1.552 manna, sem spurðir voru
af Gallup. Niðurstöðurnar
urðu: Sjötíu og sex af hundr-
aði lýstu ánægju sinni með em
bættisrekstur Kennedys —
65% höfðu verið ánægð með
Eisenhower á sínum tíma, og
63% var samsvarandi „vin-
sældahlutfall,, Trumans eftir
níu mánuði við stjórnvölinn.
Eins og sjá má á línuritinu
aukast Kennedy mjög vinsæld
ir meðal þjóðarinnar fyrstu
mánuðina, eða fram í apríl —
Framháld á bls. 16.
Mr. Gilpatric sagði m. a. 1
ræðu sinni: — Bandaríkin
hyggjast sjá til þess, að þau
verði ekki sigruð í neins konar
styrjöld, hvorki staðbundinni
né heimsstyrjöld með öllum til
tækum vopnum. Og, bætti
hann við, — sannleikurinn er
sá, að Bandaríkjamenn hafa
yfir að ráða slíkum hernaðar-
rnætti til gagnárásar, að árás
óvinar, sem kallaði á beitingu
þess afls, væri bein sjálfs-
morðsaðgerð af hans hálfu
(óvinarins).
Ráðherrann minntist á nokk
ur helztu ráð Bandarí'kja-
manna til þess að koma kjarn-
orkuvopnum sínum „til skila“:
Hundruð langfleygra sprengju
þota, sem eru staðsettar víða
um heim: sex kjarnorkukafbát
ar, búnir samtals 96 Polaris-
flugskeytum; tugir lang-
drægra eldflauga, sem unnt er
að búa mismunandi öflugum
sprengjutrjónum; og loks geti
svo herdeildir „staðsettar á
landi“ . . . „bætt við hundruð-
um megalesta“. —- 1 stuttu
máli, sagði Gilpatrice, — höf-
um við yfir að ráða slíkum
vopnamætti, jafnvel óvænta
skyndiárás frá Sovétríkjunum,
að hann mun ekki gefa eftir —
og jafnvel reynast enn meiri
— en óvinurinn gæti beitt til
til sinnar fyrstu árásar. Þess
vegna erum við þess fullvissir,
að Rússar munu ekki kæra sig
um að koma af stað meiri
háttar átökum með kjarna-
vopnum.
★—♦—★
Um 50 megalesta sprengjuna
sagði ráðherrann, að slíkt
sprengj uafskræmi hefði litla
raunverulega hernaðarþýð-
ingu — megintilgangurinn
væri að vekja ótta og skelf-
ingu, en ef Rússar gerðu al-
vöru úr því að reyna slíka
sprengju gæfist hinum „hlut-
lausu“ ríkjum annað tækifæri
til þess að sýna, hvar þau
raunverulega standa. — Við
væntum þess, sagði Gilpatric,
að slík ögrun mundi svipta
burtu efasemdum jafnvel
hinna „linsoðnustu“ meðal
óháðu ríkisstjórnanna, sem
ekki létu verða af því að sam-
þykkja á ráðstefnu sinni í Bel-
grad ákveðin mótmæli til So-
vétríkjanna og fordæmingu
vegna hinna nýju kjarnavopna
tilrauna, sem hófust í byrjun
ráðstefnunnar — hinn 1. sept.
sl.
★—♦—★
Ymsir blaðamenn í Washing
ton hafa undanfarið haft það
eftir heimildum, sem þeir hafa
talið tryggar — en ekki viljað
nafngreina — að Bandaríkin
hefðu yfirburði yfir Sovétrík-
in á sviði kjarnorkuvopna.
Þessar heimildir hafa sagt, að
sú skoðun — sem Kennedy og
fleiri í ríkisstjórninni létu í
ljós fyrir nokkrum mánuðum
— að Rússar stæðu Bandaríkja
mönnum framar í þessu efni,
hefði verið byggð á „röngu
mati“. — En ræða Gilpatrics á
sunnudaginn var hið fyrsta,
sem fram hefir komið af opin-
berri hálfu, til staðfestingar
þessum fréttum.
<"W««

Af þessum sökum hljóta
landsmenn að lýsa fullum
stuðningi við þá ákvörðun
ríkisstjórnarinnar að hraða
sem mest má verða þeim
öryggisráðstöfunum, sem
helzt eru taldar tiltækilegar.
í því efni verður sjálfsagtað
njóta aðstoðar erlendra sér-
fræðinga og ekkert má til
spara að hraða þessum að-
gerðum og gera þær eins
tryggilegar og kostur er.
Líf og heilbrigði þjóðar-
innar getur oltið á því að
rétt sé við brugðizt um mjög
skamman tíma, ef til vill
nokkra daga, ef hættulegra
geislunaráhrifa kynni að
gæta hér á landi, eða við
landið. Það væri þvf full-
komið ábyrgðarleysi að gera
ekki allt, sem í mannlegu
valdi stendur, til þess að
fylgjast með áhrifum ógnar-
sprenginganna og vera við
því búinn að gera sérhverja
þá varúðarráðstöfun, sem til
bjargar gæti orðið, ef hættu-
legrar geislunar gætti.