Morgunblaðið - 05.12.1961, Blaðsíða 6

M O R C TJ N Tt T 4 fí 1 Ð
Þriðjudagur 5. des. 1961
Ásmundarbók komin út
„Listín þolir engan húsbóndc.46 segir Ásmundur
ÁSMUNDARBÓKIN, sem Ragn-
ar Jónsson, forstjóri Helgafells,
hefur láíið gera, er komin út.
Þéssi mikla bók geymir nær því
hundrað myndir af listaverkum
Ásmundar Sveinssonar. Af þeim
eru 30—40 í litum. Ljósmyndirn-
ar hefur Hermann Schlenker
tekið. Halldór Laxness hefur
skrifað allítarlega ritgerð um
Ásmucid, sem prentuð er á
dönsku, ensku og frönsku — auk
íslenzku.
• 4 ára undirbúningur
Fréttamenn blaða og útvarps
höfðu í gær tal af þeim Ragnari
Og Ásmundi í tilefni af útkomu
listaverkabókarinnar. — Undir-
búningur að útgáfu Ásmundar-
bókar hefur staðið í tæp fjög
ár, því ljósmyndun „skúlptúrs“
mikið vandaverk. Hafa ven
teknar alls á annað þúsund myik.
ir af verkum Ásmundar fynr
bókina. Hermann Schlenker, sem
tók allar myndirilar, kom þrisvar
hingað til lands, á þeim tíma sem
birta er hagstæðust, til að myr la
listaverkin, og tók nýjar og j-
ar myndir, oft aftur og aftur af
sömu verkunum, unz hann var
fullkomlega ánægður.
• Allt unnið hér
Prentmót h.f. sem gert hefur
öll myndamót, hefur líka fengið
góðan tíma til verksins. En það
er ekki sízt endurljósmyndun
myndanna og önnur vinna í prent
myndagerð, sem er þýðingar-
mikil. Má vart gera á milli hvort
verkið er þýðingarmeira, frum-
ljósmyndun, gerð myndamótanna
og prentunin sjálf. Bókin er að
öllu leyti prentuð í Víkingsprenti
Og myndamót öll úr Prentmótum
h.f. Er þettd í fyrsta sinn, sem
listaverkabók er að öllu leyti
unnin hér heima.
• Aðstoð sérfræðinga
Ragnar kvaðst hafa farið með
allar myndirnar til Hollands og
Danmerkur og notið aðstoðar
sérfræðinga við að undirbúa bók-
ina, ákveða hvernig myndir
stæðu saman, stærð þeirra og
niðurröðun á síður Og prentun
grunna í ýmsum litum. Það væri
að ýmsu leyti vandasamara að
undirbúa bók um „skúlptúr" en
málaralist. Kvaðst hann að lok-
um vona, að enginn þreyttist á
að fletta bók Ásmundar, meðal
annars vegna þess að reynt hefði
verið eftir mætti að forðast að
bókin yrði einhæf, fylgt of föst-
um reglum um stærð mynda og
staðsetningu á síðum, en allt
haft sem frjálsleggst.
• 5. listaverkabókin.
Þetta er fimmta listaverkabók-
in, sem Helgafell gefur út. Hin-
ar eru málverkabækur með mynd
um eftir Kjarval, Ásgrím, Jón
Stefánsson og Mugg. — Ásmund-
arbók er einmg ætluð á markað
erlendis og ritgerð Laxness því
prentuð á þremur erlendum tung
um. í bókinni eru 150 myndir
svartar og 30—40 í litum. Lit-
myndunum, sem flestar eru af
listamanninum sjálfum og fjöl-
skyldu hans, er dreift innan um
textann. Fjórar litmyndasíður
eru þó aftast í bókinni, prentað-
ar eftir að bókin var að mestu
tilbúin, enda sum verkin orðin
til meðan bókin var í prentun.
Bókin er bundin í Bókfelli og
kápa gerð af Gísla Björnssyni.
Myndunum er yfirleitt, þar sem
því var við komið, raðað eftir
aldri. Ákveðið hefur verið að
bókin komi einnig út á næsta
ári með sænskum og þýzkum
texta.
• List og „anarkismi“
Ásmundur sagði fréttamönnun-
um, að hann væri mjög ánægður
með alla gerð þessarar bókar,
því höggmyndirnar gætu vart
notið sín betur á ljósmyndum en
í þessari bók. — „Skúlptúrinn"
hefði sl. 50—60 ár verið settur
Isvert til hliðar, en það væri
kil óhamingja fyrir heiminn.
. að hefði aldrei verið grafið
ei’is mikið efni upp úr jörðinni
og á þessum tíma, en það hafði
svo til eingöngu verið falið verk-
fræðingum og arkitektum að
vinna úr því. En það væri trú
sín, að í framtíðinni yrðu lista-
menn kallaðir til að forma þetta
„skúlptúrmaterial“. „Skúlptúr-
inn“ væri stöðugt að nálgast stór
iðnaðinn, „eins og við Steingrím-
ur gerðum við Sogið.“ Það ætti
að færa listina nær vinnustéttum
veraldarinnar, reisa upp abstrakt
höggmyndir í sambandi við iðn-
að og gera hann lifandi. íslend-
ingar ættu að fylgjast með, hvar
þær væri að gerast. „En það er
eitthvað að gerast í Evrópu, sem
mig grunar að við þurfum að
vara okkur á, eitthvert „fiff“,
en ég' hef ekki komið mér að
því að fara til De Gaulle, vegna
þess að ég er hræddur við bíla-
umferðina á meginlandinu“.
• Þolir ekki húsbónda
Ásmundur sagði að lokum við
fréttamennina: — Listin þolir
engan húsbónda. Hið gamla orð
„anarkisti" á vel við, listamaður
er „anarkisti“ í verkum sínum
Og listin er „anarkismi", frjáls
óháð list, sem lýtur aðeins eigin
lögum og boðum. Þessi glæsilega
bók, sem Helgafell hefur gefið
út, staðfestir orð Ásmundar.
Hvers vegna þennan
hamagang út af
sjónvarpi?
Sigurður A. Magnússon
skrifar:
Mig grunar að kumpáninn,
sem nefnir sig „Sigurð gamla“
í Velvakanda á laugardaginn
og segir óbeinum orðum að
hann sé „mörgum áratugum"
eldri en ég, veifi fölskum eða
lituðum hærum, og þykir
mér nokkur ungæðiskeimur
af skrifum hans. Eg held nefni
lega að gamlir menn geti
bókstaflega ekki verið eins
jafnvægislausir og téður „öld-
ungur“ — og það út af máli
sem hlýtur að mega ræða ró-
lega og öfgalaust, án allra
gífuryrða, uppnefna og útúr-
snúninga. Mér er spurn, ef
blessaður maðurinn er svona
handviss um óvéfengjanléga
yfirburði sjónvarpsins og
óhjákvæmilega innreið þess
til Islands, hvers vegna þá all-
án þennan hamagang? Væri
ekki eðlilegast að þessi „sjálf-
sagði hlutur“ kæmi virðulega
og hávaðalaust, úr því menn-
ingin er dauðadæmd án hans
og engin öfl í heiminum fá
stöðvað framrás hans?
• „Prísið ykkur sæla“
1 trausti þess að ég verði ekki
talinn óalandi og óferjandi
í samfélag; siðaðra nútíma
manna vildi ég gera tilraun til
að árétta nokkur atriði, sem
ég vék að í margumtöluðum
útvarpsumræðum um sjón-
varp ekki alls fyrir löngu. Eg
kvaðst hafa 3% árs reynslu af
'bandarísku sjónvarpi, og hef
auk þess talsverða reynslu af
sjónvarpi í Danmörku, Þýzka
landi og Bretlandi. Á þeirri
reynslu byggi ég afstöðu mína
til sjónvarps á íslandi. Eg við-
urkenndi gildi þess til frétta-
flutnings og kennslu, en taldi
kostina ekki vega upp á móti
löstunum, sem eru margir. Ég
benti á að margfalt -auðugri
og mannfleiri þjóðum en Is-
lendingum hefur reynzt nær
ókleift að halda uppi sæmi-
legri sjónvarpsdagskrá, hvað
þá meira. Þessu til staðfest-
ingar skal ég geta þess rétt
til gamans, að fjölmargir
Bandaríkjamenn sem hafa
spurt mig um sjónvarp á Is-
landi og fengið þau svör að
hér væri ekki sjónvarp, hafa
sagt við mig í römmustu al-
vöru: „Prísið ykkur sæla. Þið
hljótið að búa í hreinni para-
dís“.
Eg man ekki til að ég hafi
Sheyrt áþekk ummæli um
kvikmyndir, síma eða útvarp,
og geta þó tvö síðastnefndu
tækin vissulega stundum orðið
jþreyttum taugum hvimleið.
Samanburður á þessu þrennu
og sjónvarpi finnst mér vera
út í hött, og yfirlýsing, „Sig-
urðar gamla" um að sjónvarp
ið sé ,,mesta menningartæki,
sem fundið hefur verið upp,
næst leturgerð", stappar nærri
því að vera fjarstæða, að ekki
sé meira sagt. Sjónvarpið er
sennilega áhrifamesta áróð-
urs- og útbreiðslutæki sem til
er, en það er ekki fremur
menningartæki en ómenning-
artæki, og hefur því miður
gegnt seinna hlutverkinu að
langmestu leyti hingað til,
hvað sem verða kann.
• Og svo er það
þróunin
„Nei, það þýðir ekkert að
berjast gegn þróuninni, mínir
herrar", segir „Sigurður
gamli“ og ber sér á brjóst. Þá
vitum við þáð! Kannski er
þeim mæta manni ókunnugt'
um, að á undanförnum árum
hefur þróun heimsins stefnt í
átt kjarnorkustyrjaldar? Er þá
bara að leggja hendur í skaut
og láta þróunina hafa sinn
gang? Eða er kannski menni-
legra að gera sitt til að tefja
fyrir henni? Er „Sigurði
gamla“ ljóst, að þróunin í ís-
lenzku þjóðlífi hefur legið i
átt til æ meira ábyrgðarleysis
og óráðvendni á öllum svið-
um? Þýðir ekkert að sporna
við slíku, herra minn? „Þró-
un“ er nefnilega ákaflega tví-
bent hugtak og merkir nánast
ekki annað það sem maðurinn
kallar yfir sig á hverjum
tíma, bæði illt og gott.
Meginástæðan fyrir andúð
minni á sjónvarpi er hin nei-
kvæðu áhrif sem það hefur á
börn og unglinga, og er ég
fjarri því að vera einn um þá
skoðun. Eg hef sjálfur, séð
hvernig börnin ánetjast sjón-
varpinu, límast bókstaflega
við þennan dárakassa og týna
öllum áhuga á lífinu í kring-
um sig, leikjum, námi og jafn-
vel nánustu ástvinum.
• Kynlegt fyrirbæri
Sjónvarpið er nefnilega
afarkynlegt fyrirbæri í menn-
ingunni. Það flytur efni hvað-
anæva úr heiminum inn a
heimilin, en það stuðlar jafn-
fn, trT~fnr7&r~©piB
framt að flótta einstaklingsins
bæði frá sjálfum sér og sinum
nánustu. Þegar sjónvarpið er
orðið partur af heimilislífinu,
þurfa menn hvorki né vilja
'hugsa fyxir sjálfa sig eða um
aðra. Þeir þjóta bara á bylgj-
um ljósvakans til fjarlægra
staða og gleyma sér. Þetta
sama gerist að sjálfsögðu líka
í kvikmyndahúsum og jafnvel
leikhúsum, og það er nauðsyn
leg hvíld þegar það er í hófi.
en á því er himinvíður munur
að fara í þar til gerð hús úti
í bæ einu sinni eða tvisvar í
viku, tvo tíma í senn, til að
horfa á kvikmynd eða leikrit,
og að hafa sjónvarp opið inni
á heimilinu sjö tíma eða leng.
ur hvert einasta kvöld vik-
unnar.
Fullorðna fólkið ætti þá
bara að geta haft hemil á því
hvenær opnað er fyrir sjón-
varp á heimilum, segja menn.
Hræddur er ég um, að þannig
mæli ekki aðrir en þeir sem
litla eða enga reynslu hafa af
börnum og áhrifavaldi þeirra
í heimilislífinu nú til dags.
Enda er ólygnust _ reynsla
þeirra þjóða sem búið hafa
við sjónvarp um árabil, og
hún er hreint ekki uppörv-
andi, ef trúa má uppeldis-
fræðingum.
• Rösum ekki um
ráð fram
Það sem ég hef sagt um sjón
varp almennt á auðvitað líka
við um sjónvarp varnarliðsins
á Keflavíkurflugvelli. Ég tel
ekki heppilegt, að það nái inn
í íslenzka menningarhelgi, svo
notað sé ágætt nýyrði, enda
var það sjónarmið íslenzku
ríkisstjórnarinnar þegar sjón-
varpsleyfið var veitt á sínum
tíma.
Ég hef aldrei ætlað mér þá
dul að beina þróuninni marg-
nefndu inn á aðra braut, hvað
þá að stöðvla hana, en ég vildi
gera mitt til að vara við af-
leiðingum hennar á ákveðnu
sviði og benda á reynslu ann-
arra. Kannski er vonlaust að
reyna að tefja fyrir því
óhjákvæmilega, en hvað ger-
ir maður ekki samvizkunnar
vegna?
Að sjálfsögðu kemur sjón-
varp hingað eins og annað,
strax og það er óhjákvæmi-
legt, þ.e.a.s. þegar alheims-
Sjónvarp með gervihnöttum
kemst á. Hins vegar sé ég
enga ástæðu til að fara að ana
út í að reisa íslenzka sjón-
varpsstöð eða stækka erlenda
stöð, sem er óæskileg, fyrr en
ljóst er hvaða skilyrði alheims
sjónvarp útheimtir hér. Fram
að þeim tíma væri kannski
ekki úr vegi að leitast við að
hafa ögn bætandi áhrif á
smekk landsmanna, t.d. með
hóglátari og rólegri blaðaskrif
um, „Sigurður" minn góður.