Morgunblaðið - 22.12.1961, Side 13

Föstudagur 22. des. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
heims og annars
Guðm.undur Gíslason
Hagalín:
ÞAÐ ER ENGIN
ÞÖRF AÐ KVARTA.
Skuggsjá.
1961.
^ í>etta er saga Kristínar Helga-
öóttur Kristjánsson, sem er merk
kona og hefur lifað lífi sínu í
tveimur heimsálfum og tveimur
heimum. Bókina hefur Hagalín
að mestu ritað eftir frásögn
Kristínar sjálfrar.
Engum mönnum er Bagalín lík
ur, liggur mér nú við að segja,
eins og Flosi sagði einu sinni um
Kára. Tveim og þrem sögubókum
slöngvar hann inn í bókmenntirn
er á hverju einasta ári, hvat-
skeyttur, óþreytandi, engum lík-
ur nema sjálfum sér, alltaf að
verða sjálfum sér líkari, meiri
og meiri Hagalín. Þjóðlífið er orð
ið fullt af anda hans og krafti.
Vestfirzkan hans margorð og ein-
kennileg kyeður við eins og brim
hljóð gegnum fjölraddaðan klið
daganna og áranna. Söguhetjur
hans fyrirfreðarmiklar, háværar
og kjarnmeiri en annað fólk,
sitja til borðs með okkur inn á
sérhverju heimili landsins, allt
frá Sæmundi skipstjóra Og Eld-
eyjar-Hjalta til Móniku á Merki-
gili, Jóns Oddssonar bretajarls
og Kristínar hinnar skyggnu
'He’wadóttur frá Skarðshömrum.
Með Virkum dögurn, ævisögu
Sæmundar Sæmundssonar, hóf
Hagalín að rita nýjar íslendinga-
sögur, sem eru aldarspegill þjóð-
arinnar á mótum sérkennilegrar
fortíðar og umsvifamikillar nú-
tíðar. Þar með varð hann upphafs
maður þeirrar fyrirfreðarmiklu
bókmenntagreina hélendis, sem
byggð er á þeirri aðferð, að láta
sö'mhetjuna sjálfa leggja til efni-
viðinn með eigin frásögn, en rii-
höfundurinn hleður siðan úr efn
inu listræna byggingu, mótar,
fellir saman og fágar.
Með fyrstu verkum sínum af
þessari gerð vakti Hagalín strax
upp herskara af rithöfundum,
sem tóku upp aðferð hans eða
aðrar henni skyldar. Enn í dag
er hann þó stórvirkastur þeirra
allra og jafnsnjallastur, og má
|>ví með sanni nefna hann ókrýnd
an konung íslezkrar ævisagnarit-
unar um síðastliðið þrjátíu ára
skeið.
Kristín Helgadóttir Kristjáns-
son, sem frá er sagt í bókinni
„Það er engin þörf að kvarta" er
Borgfirðingur að ætt og upp-
runa, fædd og uppalin á Skarðs-
hömrum í Norðurárdal. Ekki læt
ur Hagalín það þó nægja að byrja
bók sína við fæðingu Kristánar.
JSTei, hann byrjar á búskaparsögu
langafa hennar og langömmu,
eem bjuggu á Hraunsnefi í Borg
arfirði frá 1837—1875. Þau hétu
Guðmundur Sturlaugsson og
Oddný Þorgilsdóttir. Þeirra dótt-
ir var Kristín sem fyrst eignaðist
barn í foreldrahúsum með manni,
eem hún fékk ekki að giftast, en
varð síðar kona Bjarna bónda á
Skarðshömrum. Þeirra dóttir var
Helga, sem varð kona Helga
fÁrnasonar. Þau bjuggu allan
sinn búsikap á Hreimsstöðum í
Norðurárdal og eignuðust 14
börn. Eitt þeirra var Kristín
sögukona Hagalíns. Hún ólst ekki
upp í foreldraihúsum, heldur eins
Og fyrr segir hjá afa og ömrnu á
Skarðshömrum. Af öllum þess-
um forfeðrum, formæðrum og
fræridgarði Kristínar segir Haga
lín langar sögur og fróðlegar, eft-
ir mánum smekk að vísu of lang-
ar og fróðlegar, en þó eru það
einkum kaflarnir um bernsku
Kristínar, sem mér þykja lang-
dregnir um of. Mikið er þar um
skyggnilýsingar barnsins, . en
„dulargáfu" sína sækir hún til
ýmissa forfeðra sinna, sem frá
er sagt í bókinni. En þó að ég,
se mlhvorki er trúaður né van-
trúaður á annað líf og dúlarfull
fyrirbæri, hafi takmarkaðan
áhuga fyrif lestri um slíka hluti,
þá er ég handviss um að þessi
bók er sannkallaður skemmtilest
ur og fagnaðarboðskapur fyrir
mikinn fjölda fólks hér á landi,
og víðsfjarri fer því að ég vilji
gera lítið úr eða varpa rýrð á
trú þess og bókmenntasmekk.
Áður en Kristín Helgadóttir er
orðin tvítug að aldri flyzt hún
alfarin úr Borgarfirði og sezt að
í Reykjavík. Hún gerist vinnu-
kona á ýmsum beztu heimilum í
bænum. Fyrst hjá apótekarahjón
unum dönsku Miohael Lund og
konu hans, sem var systir frú
Ueorgiu bonu Sveins Björnsson-
ar forseta íslands. Söngkonan
Gagga Lund er dóttir apótekara-
hjónanna. Þegar þau fluttu af
landi burt til Danmerkur, réðist
Kristín Helgadóttir til frú Þor-
bjargar og Thors Jensens. Auk
Bezta jólagjöfin:
Pottasett
Sn. ÍS:
* ’
Til að ©Ida maitinn og bera
hann í á borðið. — Heldur
matnum heitum.
Ge/r Zoega hf.
Vesturgötu 6. — Sími 13132.
skyggnilýsinganna eru nokkrar
allglöggar myndir dregnar upp
af heimilisháttum og dagfari á
þessum merku heimilum.
Áttundi kafli bókarinnar ber
titilinn „Man ' ég þá stund er
hinzta sinn ég sá hann“. Hann
fjallar um dvöl Kristínar í hús-
inu Vinaminni hjá þeim frú Elísa
betu Sveinsdóttu rog Birni Jóns-
syni ritstjóra ísafoldar og ráð-
herra. Þetta er mjög góður kafli.
Margir landsbunnir menn koma
við sögu, gestir í þessu húsi, en
eftirminnilegust er lýsingin á
húsbóndanum, bæði fögur og
áhrifamikil. Banagrunur og hel-
för bera uppi frásögnina, eru
butðarásar hennar, en reyndar
mætti eins segja að það væri
manngöfgi og vongleði.
Hagalín skiptir bók sinni í
fjóra hluta, Þriðji hlutinn er
langstyttstur og heitir Landið
handan hafsins. Efni hans er
lýsing á vesturför Kristínar, ferð
inni til Kanada og fyxstu kynn-
um þar. Ástæðan fyrir brottför
hennar var þrálát og illkynjuð
liðagigt, sem læknar í Reykja-
vík töldu að ekki myndi lækn-
ast nema sjúklingurinn kæmist
í þurrara loftslag. Hún var
tuttugu og fjögra ára þegar hún
kom til Ameríku. Þar giftist hún
Sigtryggi Kristjánsssyni verka-
manni og átti með honum mörg
börn. Síðar skildu hún við mann
sinn, og eftir 17 ára dvöl í
Kanada flutti hún heim til ís-
lands ásamt sumum af börnum
sínum og settist að í Reykjavík.
Bókinni lýkur að vísu áður
en Kristín flytzt heim, en ferð-
in er ráðin. Gert er ráð fyrir
öðru bindi sögunnar síðar.
í eftirmála bókarinnar: „Sögu
konan og höfundurinn“ segir
Guðmundur Hagalín meðal ann-
ars:
„Það er alkunna að fólk sem
gætt er sérgáfum, sker sig oft
að ýmsu leyti úr fjöldanum í
háttum, venjum og framkomu,
— er talið sérlegt og sérviturt.
Hafa til dæmis margir listamenn
verið sagðir hálfgildings kynja-
kindur og farið af þeim margar
og oft skrýtnar sögur.
Svo þyrfti þá engan að undra,
þótt karlar og konur, sem gædd
eru dulrænum hæfileikum í rik-
um mæli, væru að ýmsu leyti
á annan veg en fólk flest. Sum-
ir menn fara hamförum til ó-
sýnilegra heima og furðustranda,
falla einnig í dásvefn, eru í vöku
skyggnir á ekki aðeins svipi lát-
mna manna, heldur og ýmsar
kynjaverur, sjá fyrir óorðna
hluti, geta sagt til um það,
hvar þetta ,eða hitt, sem glatazt
hefur, er niður komið, sjá at-
burði sem eru að gerast langt
í burtu — og enn fremur atvik,
sem gerzt hafa fyrir mörgum
árum eða jafnvel öldum. Hefur
mér jafnan virzt með miklum
ólíkindum, að skyggni á dular-
heima og duldar reyndir tilver-
unnar hefði ekki áhrif á mótun
og þroska þeirra kynjakvista,
sem hafa þegið slíkt vegamesti,
og oft hefur mér dottið í hug,
að mjög hljóti það að fara eft-
ir skapgerð og vitsmunum ein-
staklinganna, hvorf þetta vegar-
nesti verði þeim hollur heiman-
búnaður eða baggi, sem smátt
og smátt sligi þá á þeirra jarð-
reisu og meini þeim eðlilega
lífsnautn. — — —
Vinur minn, manndóms- og
mannkostamaður mikill, mæltist
til þess við mig, að hann mætti
stofna til samfunda með okkur
frú Kristínu Kristjánsson. Þá er
hann lét mig ráða í, að dulræn-
ir hæfileikar frú Kristínar,
samfara manndómi hennar,
vöndun og hjálpfýsi, hefðu haft
gildi fyrir hann og hans nán-
ustu á harmrænni örlagastund,
vaknaði hjá mér áhugi fyrir að
hitta hana í þeim tilgangi að
kynnast, hvort hún mundi gædd
slíkri athugunargáfu, einlægni
og frásagnargleði, að hún hent-
aði mér sem sögukona.
Þessi bók - er ávöxtur þeirra
kynna----------
Bókin „Það er engin þörf aS
kvarta“ er rúmar 300 blaðsíður.
Guðmundur Daníelsson.
Jólagjöf
fyrir
unga og gamla
málað eftir
númerum
Félagslíf
Skíðakennzla í Skíðasbálanum
í Hveradölum byrjar annan í jól-
um kl. 10 f.h.
Kennarar Stefán Kri&tj ánsson
og Steinþór Jakobsson.
Skíðafólk fylgist með æfing-
unni frá byrjun.
Væntanleg mót verða haldin á
Nýársdag eftir hádegi.
Allar upplýsinigar hjá B.S.R. í
síma 11720
Skíðaráð Reykjavíkur
skemmtileg
dægradvöl
MALARINN
Vil
©J
Eatoix.
Enskir karímannaskór
Spoi tskór — Kuldaskór
SPARISKÓR
GÖTUSKÓR
EINUNGIS ÚRVALS VÖRUR
f/V/VV Austurstræti 22.

CÓÐAR BÆKUR TIL JÓLACJAFA
Draumar og Dulrúnir — Guðspekin og gátur lifsins
HLÍÐSKJÁLF
v