Morgunblaðið - 24.12.1961, Blaðsíða 15

Sunnudagur 24. des. 1961
MORGUNBLAÐIÐ 1
39
söng? Hvers vegna elskar íólk
nóttina, blómin og allt, sem kring
«m það er, án þess að reyna að
skilj a það ? En listina þarf það
fyrir 'hrvern mun að skilja.“ Þrátt
fyrir þessa reiðigusu, á Picasso
söfraunum mifclu meira að þakka,
en hann vil'l vera láta, því að
segja má, að hann hafi fyrst kom-
izt á öruggan grund'völl einmitt
fyrir tilverknað þýzikra, sviss-
ineskra og skandinaviskxa safna,
krinig iim 1910, en þessi söfn voru
hin fyrstu, sem tóku að safna
verkum hans að nokkru marki.
GFjölskyldumyndin, sem hér birt-
ist og nú er í eigu listasafnsins í
'Liége, var upphaflega keypt af
safni í Köln áxið 1913. Þar hékk
hún til ársins 1938, er Hitler hóf
berför sína til að hreinsa landið
af „úrkynjaðri list“ —• en það
var sama sem mestöll ný list þá
■— og lét flytja hana til Múnchen
S þeim tiligangi að hengja hana
rupp í eins konar „hryllingssal",
iásamt ýmsum öðrum myndum, er
hann hafði pínt út úr þýzkum
listasöfnum. Síðar var hún seld
í Sviss og var áðurnefnt belgískt
safn kaupandirm, fyrir fimmtán
(þúsund dollara. Nú mundi hún
seljast fyrir sjöfalt það verð.
Hvergi er þó jaifnmikið til af
Picassomyndum 1 söfnum og í
Rússlandi — svo er fyrir að
(þakka rússneskum stóriðjúhöld-
um, sem keyptu í ríkurn mseli af
listamanninum fyrir 1914. Eng-
inn hefur enn getað skýrt til fulls
þennan áhuga manna, sem virt-
ust ekki vera annað en beinharð-
ir kaupmenn fyrst og fremst —
Shukin og Morosov — og það,
hvernig þeir voru svona fljótir
til að koma auga á snilligáfu
Picassos, en sjón er sögu ríkari
austur þar. Seinna lagði sovét-
Btjórnin hald á allar þessar mynd
ir og skipti þeirn bróðurlega milli
safnanna í Moskvu og Leningrad.
| Ef ti'l vill hefur Bláa timabilið
náð hæst, ef reiknað er eftir
markaðsverði, en í seinni tíð hafa
|þó listdómarar — sökum tilhneig
ingar nútímans til ahstraktlistar
— hallazt meir að eldra búbisma-
tímabilinu (1909—1912) og þykir
Bláa tímabilið óþarflega gamal-
dags og tilfinningasamt. Annars
hafa myndir frá „Rósrauða tíma-
hilinu (1905—1906) næstum náð
hinu bláa hvað verð snertir. Aft-
ur á móti eru hinar frá „Negia-
tímaþilinu í miklu lægra verði,
enda þótt þær væru hinar fyrstu,
sem áunnu honuim almennt lof
hinna nýtízkari listdómenda í
Evrópu og Ameríku. Eiginlega
var það Armorysýningin -1913,
sem vaikti athygli amerískra mál
ara, listdiómara og safnara á
Picasso svo að nokkru næmi, en
|þá hafði listamaðurinn um all-
langt skeið verið á kafi í kúbisma
ög tilraunum á því sviði. Eitt af
fyrstu verkum hans í þeim bylt-
ingarkennda stíl, „Stúika með
mandólín“ frá 1909 var seld
Nelson Rockefeller ríkisstjóra,
fyrir nokkrum árum á hundrað
þúsund dollara.
Eins konar lykill að gervi-
■ 'y>r. •w1™-■ —-

Eldra kúbisma-Umabilið 1909—1912. Gervi-kúbisma-tímabilió 1913—1921. _ Klassiska-timabilið 1920—1924.

Myndbreytinga-tímabilið 1925—1930.
kúbisma tlmabilinu er myndin af
„Þremur hljómlistarmönnum“,
sem Museum of Modem Art
keypti — líklega fyrir svo sem
nítíu þúsund dollara. Þetta er
einhver allra vinsælasta mynd
hans frá þessu tímabili. Ásamt
hinni útgáfunni, sem Gallantin-
deildin í listasafninu í Philadelpia
á, er þetta talið hámarkið af
teiknisnilld listamannsins, og
mundi fara fyrir hálfa milljón
dala ef falt væri.
Næsta tímaibil — hið svokall-
aða klassiska — hefur, þótt tmd-
arlegt megi virðast, aldrei fal’lið
verulega í smekk safna eða list-
d'ómara, líklega vegna þess, að
verkin eru of auðskilin. Metro-
politan Museum keypti, um 1951,
„Hvítklæddu konuna“ fyrir
fknmtíu þúsund dollara, en það
er sennilega það hæsta, sem
myndir frá þessu tímabili verða
nokkurntíma seldar.
Mýndir Picassos frá árunum
eftir 1930 — sumar byggðar á til-
raunum með litað gler og fárán-
lega samanslugnar að formi, eru
talsvert erfiðar viðureignar. Þess
ar myndir eru sennilega óað-
gengilegastar allra, bœði áhorf-
andanum og listdómaranum. Hér
er listamaðurinn sýnilega að berj
ast gegn löngun fólks til að
„skilja“ listaverk Valentine
Dudensing, einhver slyngasti lista
verkasa'li New Yorkborgar og
sem sjálfur seldi safninu þar
„Stúlfcu við spegil" hefur líklega
talað fyrir munn Picassos, er
hann sagði: „Ég get aldrei selt
mynd, sem ég skil. Ef ég skil
hana til fullnusitu, finn ég, að
dagur hennar er liðinn — að við
erum þegar búnir að melta þær
hugmyndir, sem í henni felast og
hún á sér enga framtíð Iengur.“
Málverk Picassos eftir 1940 er
ekki hægt að flokka eins og hin
sem gerð eru fyrir þann tíma.
Þetta getur verið annað hvort
vagna þess, að þau eru okkur of
nálæg í tímanum, eða þá af 'hinu,
að hin gífurlega frægð eldri
mynda, hans getur haft ó-
sjálfráð áhrif á mat okkar
á þeim, sem nýjar eru. Síð-
an síðari styrjöldinni lauk hef-
ur engin mynd birzt frá hendi
listamannisins án þess að Mjóta
einróma lof allra helztu listdóm
ara — enginn hefur viljað eiga
það á hættu síðar meir, að hafa
látið sér skj átlast, eins og fyrir-
rennarar þeirra urðu að gera sér
að góðu, fyrr meir. Enda hefur
engin ný mynd Picassos selzt fyr
ir minna en tólf þúsund dollara
til tuttugu og fimm þúsund doll
ara, miðað við sæmilega stærð.
Samt sýna þessar tölur, að þrátt
fyrir hina grunnmúruðu frægð
listamannsins, hafa nýjustu verk
hans ekki komizt í neitt svipað
verð og sum hinna eldri.
Þessi síðari málverk minna okk
ur á það, hve breytt bil Picasso
brúar I listsö'gunni — og jafnvel
veraldarsögunni. Bláa tímabilið
hiá honum, hefst með fyrstu
komu hans til Parísar um 1900,
rétt í kjölfar Toulouse-Lauitrec,
og tilurð þess er sprottin úr jarð
vegi vígorðsins „listin listarinn-
ar vegna“, sem var trúarjátning
impressjónistanna og postimpres
sjcnistanna. En þessari list listar-
innar vegna varpaði Picasso fyr-
ir borð, í allra síðasta lagi við
upphaf tímabilsins, sem hefst
með Guernica, 1937. Frá þeirri
stundu er Þjóðverjar létu flug-
vélar sínar kasta sprengjum yfir
þessa óvörðu borg, varð Picasso
„háður“ listamaður. Viðfangs-
efni heimsins urðu viðtfangsefni
listar hans, alveg á sama háitt og
átti sér stað um átrúnaðargoð
hans, Goya á tíma Napóleons-
styrja'ldanna: ekki aðeins morð
af himni ofan, þótt það sé annars
furðu táknrænt fyrir okkar tíma,
heldur einnig grimmd mannsins
gagnvart öðrum lífverum, sem
kemur í ljós, þar sem hann lætur
stúlkur kyrkja hænuunga og
bændur sveifla blóðugum sverð-
um nautertingamannanna. Það
er ótrúlegt, að þessar myndir geti
nokburntíma keppt um hylli safn
ara við óperuloddarana frá Bláa
tímaþilinu eða ryðbrúnu lág-
myndirnar, með glefsum úr dæg
urlögum frá fyrsta kúbistatíma-
bilinu.
Samt hefur, á allra siðustu ár-
um, matið á nýjustu verkum
Picassos tekið breytingum — og
til hins betra. Árið 1958 seldist
„Sitjandi kona“, frá 1941 á átta
þúsund sterlingspund, sem var
að minnsta koisti 50% hærra verð
en hún hafði verið seld fyrir á
styrjaldarárunum heima í Frakk
landi.
En hvað svo um framtíðina? Er
það rétt spáð hjá listaverkabrösk
urum, sem eru svo fjölomennir í
Erakklandi, að síðari rflfálverk
Picassos — segjum eftir 1928
muni hækka í verði, svó að sam-
bærifegit sé við hin' eldri? Því
er erfitt að svara — þessar mýnd
ir virðast vera eins miikil lista-
verk, þótt ef til vill séu þau ekki
eins nýstárfeg og hinar bylting
arkenndu nýjungar frá árunum
1900—1925.
Afstaða aðdáendanna til lista-
mannsins getur oft komið fram
annarsstaðar en í uppboðssalnum
eða listaverkabúðinni. Líiklega
kemst það næst sannleikanum að
segja, að að hið sanna mat
Picasso — eins og'é flestum mál-
urum eftir 1850 — kom frá starfs
bræðrum þeirra, en þeir eru eðli
fega ströngustu dómararnir
verk annarra listamanija. Það er
góð samtímalist, sem hefur skap
að hið rétta skyggni fyrir málara
fortíðarinnar, jafnvel þá sem era
skömmu liðnir. ,
En hvað þá um framtíðina?
Fáir áittræðir listamenn (að Tizi-
an ef til vill undanteknum) hafa
lifað það að sjá sínar eigin hug-
myndir vera enn gjaldgenga vöru
meðal yngri listamanna. Jafnvel
Renoir, sem var leiðarstjarna im-
pressjónismans til 1919, er hann
lézt, 78 ára að aldri, var búinn að
sjá halastjörnu Picassos leiftra á
himni fyrir tuttugu árum og
ógilda flest það, er hann sjálfur
hatfði sagt um\dagana. En enginn
yngri eftirmaður Picassos er enn
kominn nægifega hátt á loft til
þess að orð sé á gerandi. Þó hef-
ur þessi stetfna, sem kölluð hefur
verið „abstrakt expressjónismi“,
fædd fyrir fimmtán árum í New
isse heldur en til formifestu og
York, hteypt af stað flóðbylgju
af íormfrjálsri málaralist,. sem
hefur flætt heiminn og þá ekki
hvað sízt París og Spán Pioassos.
Formjeysi hennar og skortur á
efni hefur sótt miklu meira til
expressjónisma-tilhneiginga Mat-
efnisauðgi Pieassos. Út úr slíkri
ringulreið verður oft jarðskjálfti
Og hrærigrautur. Efckert slíkt er
enn orðið. Hitt er gott að hafa
hugfast, að kóngurinn ríkir aldrei
nema þangað til eftirmaðiur hans
er seztur í hásætið.
(JidíLcf fót.!
Farsælt komandi ár.
Cj(efi(e<j jól!
Jón Símonarson
Bræðraborgarstíg 16. (£
1
Radíó- og raftækjastofan
Óðinsgötu 2.
SIDKERMESIREIEs
Iræ- & Finerskæreri A[S.,
Kaupmannahöfn
óskar öllum viðskiptamönnum sínum á
íslandi
GLEÐILEGRA JÓLA OG
FARSÆLS KOMANDI ÁRS
Þakkar viðskiptin á árinu, sem er að líða.
©Q=*C^Q=*aQ=<ff^Q=*C=KQ=*<ff^Q=<C^<i=<C^l=*<ai^=*CT*l=
Qtektey fót! I
I
Vinnuheimilið að Reykjalundi, g
Vöruhappdrætti S.Í.B.S. *j)
Samband íslenzkra berklasjúklinga. ®
i-
(jteÍitecj fót!
Raftækjaverkstæði og hílaraftækjaverzlun c?
HALLDÓRS ÓLAFSSONAR |
|[l Rauðarárstíg 20.
c?
•T^O^.Cr^Q^ú^Q^ú^Q^Cr^Q^.Cr^Q^O^Q^O^Q^ij^Q^OQ
Cjfefiiecj jód
Fafsælt nýtt ár.
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
if Raftækjastöðin s.f. J
R Laugavegi 48 B. A
<S> (?
'<&Q^,Cr^Q=^.Cs^Q=^.Cj^Q^.Cj^Q^.CF<Q^.CF^Q^p^Q^CF^Q=si'.(j^<Q=i
Cjtekteq fót! |
Farsælt nýtt ár. jj;
* Sælgætisgerð Kristins Árnasonar. (jf
I
©Q^ff^Q^aQ^C^Qr^aQ^ff^Q^ff^Q^C^C^ta'Q^ff^Qa