Morgunblaðið - 20.01.1962, Blaðsíða 13

Laugardagur 20. jan. 1962
MORGTl'NBl AÐIÐ
13
Nýjar götur olíubornar
í Carðahreppi í vor
tinnið er að gatnalaginu með stærstu tækjum á Flötunum, hinu
nýja hverfi er rísa á við Vífilstaðaveginn, en ]»ar eru fyrstu 3
húsin fokheld. Síðan á að bjóða út allt framhaldsverk við göt-
urnar, gangstéttagerð, leiðsluiagningu, olíuburð á yfirborð o.s.frv.
TTýlega satmþyktoti hreppsnefnd
Garðahrepps á fundi sínum fjár-
veitingu til aS setja olíuborð á
rúman km. af nýjum götum í
íhreppnum, í hverfinu Flatir sem
er að rísa við Vífilsstaðaiveginn
og er ætlunin að þetta komi til
framkvæmda í vor. Verða það
fyrstu olíubornu götur á íslandi,
en Svíar hafa á síðari árum kom
ið upp olíubornum malarvegum
fyrir innan við 1000 bíla umferð
á sólarhring og telja þá mun
ódýrari en malbikaða vegi eða
steypta og á margan hátt hent-
ugri. Olían ver malarvegi
skemmdum af vatni og frosti,
bindur £ þeim rykið og þykir
hafa fleiri kosti.
Sveinn Torfi Sveinsson. verk-
fræðingur, kynnti sér slíka vega-
lagningu í Svílþjóð í vor og flutti
um síðustu helgi á útbreiðslu-
fundi Félags ísl. bifreiðaeigenda
é Akureyri, erindi um olíuborna
malarvegi og tilraunir Svía varð
andi þá. Blaðið leitaði fyrir
nokkru upplýsinga hjá honum
lun þessa nýjung.
Hagkvæm aðferð eftir
miklar rannsóknir
Sveinn sagði, að Svíar hefðu
látið fara fram dýrar og um-
fangsmiklar rannsóknir á olíu-
burði 1 vegi, áður en þeir fundu
nægilega góða aðferð. Ekki reynd
ist sama hvaða olía er notuð og
hvernig, hún vildi ýmist harðna
hjá þeim of mikið og brotna upp
á vetrum eða harðna of lítið og
vegurinn verða háll í rigningum
og frostum.
Olíuburðurinn hafði samt alltaf
þann kost að verja vegina vatni
og koma í veg fyrir frostskemmd
ir. Árið 1954 höfðu Svíar komið
sér niður á hvernig hagkvæmast
væri að oliubtra vegina og tóku
að nota þessa aðferð í stórum stíl.
Fyrir innan við 1000 bíla umferð
Sveinn sagði, að olíubornu veg-
irnir væru eins að sjá og malbik-
aðir vegir. Á þeim er olíublandað
malaryfirboið, en áður en það
er sett á, þarf að sjá til þess að
ekki sé vatnsdrægt lag í undir-
stöðum, sem sogar vatn úr jarð-
veginum. Getur þurft að bæta
undirlag eða skipta um að ein-
hverju leyti. Þá er jarðolíu, sem
er rúmlega 100 sinnum þykkari
en húskyndingarolía, 'blandað í
sterinefni og möl og því dreift
með þar til gerðum dreifurum.
Sterinið límir Olíuna, svo hún
skolast ekki burt úr veginum.
Ekki myndast hjólför í slíka vegi,
en ef för verða eftir mikinn
keðjuakstui má jafna yfirborðið
með gaddatönnum og smáskófl-
um, sem Svíar fundu upp árið
1955 til notkunar á þessum veg-
um. Má jaír.a yfirborð þeirra á
nokkurra ára fresti eða eftir þörf
um með þessum tækjum. Sagði
Sveinn, að Svíar væru fúsir til
að láta í té ailar upplýsingar Um
reynslu sína á þessu sviði. Þeir
ölíubera nú yfirleitt vegi með
1000 bíla umferð eða minni á
sólarhring, malbika þá sem hafa
1000—5000 bíla umferð og steypa
vegi þar sem umferð er enn
meiri. Hér á landi mun varla
nokkur vegur fara yfir 1000 bíla
umferð á dag.
Sagði Sve-jnn að þessi aðferð
væri mjög athugandi fyrir sveita-
og bæjarfélög, sem hefðu hug á
að malbika, þvi olíubornu vegirn
ir væru býsna mikið ódýrari (5
sinnum að talið er í Svíþjóð),
viðhald væri auðveldara, t. d.
varðandi uppgröft fyrir leiðslum
og annað og þar á ofan útheimti
olíuofaníburður ekki eins feikna-
sterka undirstöðu og steypt yfir-
borð eða rralbikað.
Hvað kostnað snerti, sagði
hann að í Svíþjóð væri reiknað
með s. kr. 1.73 á ferm. miðað við
að vegurmn væri lagður út í
tveimur lögum og endanleg þykkt
4. cm., en það jafngilti því að
vegurinn til Akureyrar kostaði
olíuborinn 35 millj.
Þess má geta að á stríðsárun-
um báru Bandaríkjamenn smur-
oliu Ofan í veginn upp að Ála-
fossi. Það reyndist vel í eitt sum-
ar, en síðan harðnaði olían, og
fór illa með bíladekk. Nú mun
bæði fynrtækið Möl og Sandur
á Akureyri og eins vegamála-
stjórnin hafa hug á að láta olíu-
malbera vegi til reynslu.
Guðmundur L. Friðfinnsson, rithöfundur, skrifar Vettvanginn i dag. Embættis-
menn eru engar fastastjörnur sólkerfisins — Hlutverk presta eitt ábyrgðar-
mesta starf, sem hægt er að velja sér
skóga prestanna“.
Greínina nefnir höfundur: „Litið í lauf-
í 278. tibl. Tímanis birtist sú fréitt,
að á almennum kirkjufundi, sem
haldinn var í Reykjavik s.l. haust,
hafi verið samþykkt tillaga þess
efnis, að prestskosningar verði
lagðar niður en prestsembætti
veitt að tillögu biskups. Hér er
(því á ferðinni mál, sem varðar
alla meðlimi þjóðkirkjunnar og
því ekki óeðlilegt, að tekið sé til
íhugunar og umræðu. Skal þá
fyrst vikið að afgreiðslu þess á
áðurnefndum fundi Og verður
stuðst við fyrrgreinda frétt, sem
höfð er eftir fundarstjóra og hlýt
ur því að vera rétt.
□
Eflaust er almennur kirkju-
fundur opinn hverjum, som þang
að vill sækja, en ekki hefur mér
tekizt að afla mér óyggjandi
upplýsinga um það, hverjir hafa
þar eiginleg fundarréttindi. Virð
ist jafnvel að ekki geti allir prest
ar veitt óyggjandi upplýsingar,
hvað þetta snertir. En eftir þvi
sem ég kemst næst, eru það að
sjálfsögðu allir prestar landsins,
prófastar, vígsluibiskupar og bisk
up, svo og sóknamefndarmenn all
ir (sumir segja þó aðeins einn úr
hverri sóknarnefnd og safnaðar-
fulltrúar.
Sjálfsagit hefur fundur,--sem ætl
að var að afgreiða ályiktun um
ekki ómerkara mlál, verið boðað-
ur mjög rækilega — eflaust aug-
lýstur í blöðum og útvarpi og
dagskrá birt, þótt allt slíkt hafi
raunar farið framhjá þeim, er
iþessar línur ritar, enda munu
margir, sem störfum eru hlaðnir,
eyða litlum tíma í lestur auglýs-
inga og að hiusta á auglýsingar
útvarpsins. Og þótt fylgzt hafi
verið með þessu, lítur út fyrir,
að ekki sé öllum fullkunnugt,
ihverjir hafa þarna fundarrétt-
indi. Slíkt kann að bera kirkju-
iegum áhuga óglæsilegt vitni. En
er hægt að ætlast til að fólk viti
þá hluti, sem ekki eru nægilega
kynntir? Ef til vill hefði verið
umsvifaminnst að fela prestum að
Bnnast þetta fundarboð. En ég hef
óstæðu til að ætla, að þetta hafi
ekki verið gert.
Tillaga sú, sem hér um ræðir,
var undirbúin og flutt af 5 manna
«efnd. Áttu þar sæti 3 prestvígð-
ir menn Og 2 leikmenn. Og í áður
nefndri blaðafrétt segir svo orð-
rétt: .Tillagan náði samþykki með
41 greiddu atkvæði gegn 19, 10—
20 sátu hjá við atkvæðagreiðsl-
una. Margir voru fjarverandi,
þegar atkvæðagreiðslan fór fram,
en 120 voru skráðir til fundar-
ins“. Síðar í sömu tilkynningu
segir, að þetta hafi orðið mikið
hitamál á fundinum, og er sízt
að undra.
Allt þetta segir sína sögu.
Prestar hafa meiri hluta í nefnd,
sem undirbýr réttindaafsal safn-
aðanna á ákveðnu sviði, síðan er
málið tekið til afgreiðslu á fundi,
þar sem mættir eru 120 menn af
ég veit ekki hve miklum fjölda,
sem munu hafa þar fundarrétt-
indi. Og loks er það samþykkt
með um það bil þriðjungi at-
kvæða skráðra fundarmanna,
margir eru fjarverandi, en af
þeim, sem mættir eru til fundar,
greiða allmargir atkvæði á móti
og margir sitja hjá. Finnst mönn-
um líklegt að slík fundarsam-
þykkt verði stórt tromp í máli,
sem varðar allan almenning í
landinu? Og ef fundarboðuninni
hefði svo verið eitthvað ábóta-
vant. Um það fullyrði ég ekkert,
en sóknarnefndarmenn og safn-
aðarfulltrúar geta svarað því
sjálfir, hyer fyrir sig. Skylt er
þó og sjálfsagt að geta þess, að
fundurinn vísaði málinu heim í
prófastsdæmin til álits héraðs-
fundanna éður en tillögurnar
verða lagðar fyrir næsta kirkju-
þing. Loks fjallar svo Alþingi um
málið.
□
En svo er það málið sjálft, sem
sérstaklega er vert gaumgæfni og
umræðu.
Kosningaréttur í núverandi
mynd er ems og allir vita ekki
rrijög gamait fyrirbæri á landi
hér. Áður voru prestar valdir
eftir öðrum leiðum, enda þá
annar hugsunarháttur ríkjandi Og
hugmyndir manna um margt ólík
ar því, er nú tíðkast. Nú líta
menn t. d. ekki á embættismenn,
sem einskönar fastastjörnur sól-
kerfisins, sem allt annað eigi að
snúast umhverfis Og þjóna, held-
ur sem ómissandi einingar í þjóð-
arlíkama, þar sem enginn kemst
af án annars, en hver þjónar
öðrum eftir þeim siðgæðis- og
réttarreglum sem ríkja á hverj-
um tíma.
Það er hartnær tvö þúsund ára
vizka og raunar miklu eldri, að
boðendur réttlætis, friðar og kær-
ieika ættu að hljóta að standa
nærri kviku þeirrar lífveru, sem
telur sig eiga þessa jörð. Og það
vegna þess, að þrátt fyrir æsku
skammsýni og ófullkomleika þrá-
ir manneskjan án efa í innstu
veru sinni frið, réttlæti og vizku
kærleikans. En kærleikur er
æðsta vizka svo sem kunnugt er
af trúarbók kristinna manna.
Ekki þarf því að efa, að þeir
menn, sem hafa valið sér það
háleita hlutverk að boða lífshug-
sjón meistarans frá Nasaret og
færa inn í mannlegt líf, eiga er-
indi út á meðal fólksins, og að
þetta þjónshlutverk á að vera og
er eðli sínu samkvæmt þýðingar-
og jafnframt ábyrgðarmesta starf
ið, sem hægt er að velja sér á
þessari jörð. Af þessu má ljóst
vera, að staða prestsins er ekki
sambærileg við neitt annað starf
eða stöðu innan þjóðfélagsins,
jafnvel ekki kennara og lækna.
En þessar þrjár stéttir ættu að
hafa miklu nánara samstarf en
nú mun algengast.
Á þessa sérstöðu presta hefur
verið bent, vegna þess að heyrzt
hefur, að ein forsenda tillagn-
anna sé sú, að prestar telji sig
eiga rétt tii embætta sinna eftir
sömu leiðum og aðrir þeir, er svo-
kallaða embættismannastétt
skipa, og sýnist þetta raunar
hvorki ósaringjörn né óeðlileg
krafa, sem þo, því miður, verður
að vísa frá, og skal það rökstutt
enn nokkru nánar síðar í þessari
grein, enda engin neyð að vera
valinn til starfs vegna traustsyfir
lýsingar þeirra, sem þjóna skal.
En sá sem kosinn er lögmætri
kosningu stendur með slíka
traustsyfirlýsingu meirihlutans í
höndunum. Aldrei verður fundin
sú leið, er ekki má eitthvað að
finna, svo að ekki geti orðið
ágreiningur um val.
Þá hefur það verið fundið
prestskosningum til foráttu, að
þar gæti pólitískra sjónarmiða,
sem Valdi æsingum og jafnvel
óvild meðal safnaðarfólks, og er
þarna einmitt komið að atriði,
sem vert er að staldra við og
athuga, svo sem föng eru á í
stuttri blaðagrein.
Frjáls hugsun og ákvörðunar-
réttur einstaklingsins innan
þeirra takmarka að ekki verði
öðrum til tjóns, er einn af aðal-
hornsteinum lýðræðislegra hug
mynda og manneskjunni nauð-
synlegra en flest annað til að
ná þroska og eignast ábyrgðar-
tilfinningu. Virðist þetta gilda hér
allt að einu, þótt mistök verði,
sem valda óþægindum í bili,
enda er slíkt sammannlegt fyrir-
bæri, sem verður að þöla. And-
stæðan við þetta er svo auðvitað
sú, að einn ræður fyrir marga.
Ef vel tekst Og sé sá vitur, getur
þetta sjálfsagt skapað vélasam-
stæðu, sem um stundarsakir geng
ur óaðfinnanlega, jafnvel mjög
vel, en hlutar hennar verða samt
sem áður, ef langt er gengið,
lítið annað en dauð hjól, svipt
möguleikanum að vaxa. En þetta
virðist í óþægilegri andstöðu við
þá voldugu hugsjón Og skipun
meistarans „verið fullkomin“,
hvað prestarnir kannast að sjálf-
sögðu vel við, þótt hér sé um
órafjarlægt takmark að ræða.
Réttur hins almenna borgara
til þess að velja ýmsa þjóna sína
og fulltrúa er menningarfyrir-
bæri, og að eignast þennan rétt
hefur kostað baráttu. Þann rétt
má ekki skerða, vegna þess að
það klýfur ofurlitla flís úr mann-
gildi einstaklingsins — þeim dýr-
mæta höfuðstól. Gildir jafnvel
einu þó að stundum geti orkað tví
mælis, hvort vér kunnum með
þennan rétt að fara. Enda er þeim
einum þá sæmst að senda oss
skeyti, sem sjálfir standa ekki
í deilum og kunna ávallt full skil
þess rétta. En þeir ætla ég að
séu raunar torfundnir.
Vel má vera, að biskupar réðu
oft betur vali presta í embætti, en
af þeim ástæðum, sem ymprað
hefur verið á hér að framan virð-
ist þó einstætt að vísa þeirra hug
mynd á bug, enda barátta Og
áróður eigi horfið að heldur. Það
fæiist aðems til frá hinum al-
menna borgara yfir á hendur
fárra manna. Eða hver trúir því,
að í landi íámennis og kunnings-
skapar yrði ekki reynt að hafa
áhrif á þáð va’ bæði af prestum
og öðrum aðiljum, er aðstöðu
hafa til? Og með fyllsta trausti til
biskupa, með virðingu fyrir em-
bætti þeirra og gáfum og siðferð-
isþroska, verður þó að játa, að
þeir eru aðeins menn.
Það hefur ævinlega þótt léleg
lækning að leggja plástur yfir
kýli og segja svo að meinið sé
bætt, en hitt aftur vænlegra til
sigurs að leita rótar meinsins og
hefja aðgerðir þar. Væri hér ekki
líklegra til árangurs að leita innri
orsaka? Sé það satt, að greindir
og prúðir börgarar geti í vissum
tilvikum úthverfzt, ef kjósa á
prest, hlýtur það að stafa af
samfélagslegri veilu, sem t. d.
gæti átt rætur að rekja til annar-
legrar afstöðu til presta eða starfs
þeirra eins og það er rækt og
skipulagt nú. Nýtur prestsstarfið
þess trausts og virðingar sem efni
standa til? Hverju er um að
kenna? Hefði ekki vor virðulegi
kirkjufundur og kirkjuþing haft
þarna nokkurt byrjunarverkefni?
Þótti ekki kirkjufundinum alvar-
legt mál, að margar prestskosn-
ingar eru ólögmætar vegna tóm-
lætis safnaðarmanna? Var ekki
meiri ástæða til að skipa eða
kjósa nefnd til að athuga eitt-
hvað af þessu en að taka það
ómak af mönnum að hugsa og
ákveða sjálfir og dapra þannig
þau litlu lífsmerki, sem einstaka
sinnum sjást innan safnaðanna,
þótt eitthvað kunni að fara þar
á annan veg en æskilegt væri?
Og raunar er skoðanamunur að-
eins náttúrlegt fyrirbæri með
þeirri lífveru, sem hefur þörf fyr-
ir að hugsa, reynir að meta, hvað
rétt sé og hvað rangt og hvað
hún vill eða vill ekki. Ég held,
að vér þurfum þarna fremur á
vegsögn yðar að halda, sem vitr-
ari eruð, en að þér takið að yður
að hugsa fyrir oss og ákveða, hver
hlutur vor verður. Verða ekki
deilur með meiri hógværð og still
ingu. ef boðendur kirkjulegra hug
sjóna flytja þegar þau friðarorð
á milli, sem ber. Væri ekki betra
að kennimenn kæmu dálítið
meira út úr kirkjuhúsunum en
víða hefur tíðkazt og — sem prest
ar? Þrátt íyrir mikilvægi þess,
sem þar íer fram, á þó ekki að
loka lífsbróun meistarans þar
inni. Hún á að verma og vökva
lífsakurinn í brjósti hvers manns
hvern einasta dag ævinnar. Þarna
skilst mér, að kennimaðurinn og
sálusorgarinn gegni starfi hins
FramhUd á bls .14.