Morgunblaðið - 28.10.1962, Síða 8

8
MOFCITSBLAÐ1B
Sunnudagur 28. október 1962
itagnheföur Guðmuimdsdóttír, læknlr:
Er þetta leiðin til að ráða bót
á hjúkrunarkvennaskortinum?
MEÐAN ég dvaldi • það, sem aí
er þessu ári í Bandaríkjunum til
að kynna mér kennslu í lífeðlis-
fræði í læknaskólum þar, notaði
ég tækifærið til að grennslast
eftir hvernig Bandaríkjamenn
hafa reynt að ráða bót á hjúkr-
tinarkvennaskorti í landi sínu. En
þar eins og í öðrum löndum hefur
jþað verið vandamál að skortur er
á æfðu hjúkrunarliði ekki ein-
ast í sjúkrahúsum heldur allstað-
ar þar sem hjúkrunar er þörf.
Þeir hafa farið ýmsar leiðir í
þessum efnum í viðbót við það
að laða fleiri stúlkur til að
Stunda nám í venjulegum hjúkr-
unarskólum og gera kjör þeirra
betri og aðgengilegri á ýmsan
hatt.
Sú leiðin, að þjálfa stúlkur
i ákveðinn tíma í almennum
hjúkrunarfræðum, en þó styttri
en námstíma hjúkrunarskólanna,
hefur reynst mjög vel þar í landi
pg orðið öðru fremur til að bæta
jír hjúkrunarkvennaskortinum.
IÞeir kalla þessar stúlkur „practi-
ipal nurses".
Mér fannst þjálfun þessara
Stúlkna mjög athyglisverð, og þar
Sem ég álít að það sé orðið bæði
tímabært og aðkallandi að við
gerum allt, sem unnt er til að
ráða bót á þessu vandamáli hér,
ákvað ég að kynna mér þessi
mái vestra og kynna þau jafn-
framt hér opinberlega, þar sem
ég hefi ekki séð þessu máli
hreyft. Bandaríkjamenn hafa nú
orðið 24 ára reynslu í þessum
efnum, eitthvað talsvert lengri
tíma en aðrar þjóðir, svo óhætt
ætti að vera fyrir okkur að hafa
a.m.k. hliðsjón af þeirra löngu
reynslu.
Það er svo augljóst að naum-
ast er þörf á að undirstrika það
frekar, að nú þegar er hjá okkur
talsverður skortur hjúkrunar-
kvenna. Þeir spítalar hér í bæ og
utanbæjar sem nú eru starfrækt-
ir hafa naumast nógu hjúkrunar-
liði á að skipa eins og er, sem
kemur m. a. fram í því að erfitt
er oftast, og stundum ómögulegt
að fá aukahjúkrun svo sem sér-
staka næturhjúkrun ef sjúklingar
óska þess, og sem oft er þörf
á ekki hvað sízt til að létta auka-
störfum af læknum og hjúkrun-
arkonum, að ekki sé talað um
sjúklingana sjálfa. Nú er ver-
ið að byggja við bæði Lands-
spítalann og Landakotsspítalann, -
auk þess eru spítaljv í smíðum
bæði hér í bæ og annarsstaðar,
svo þegar viðbyggingar eldri spít
alanna og nýju spítalarnir eru
teknir í notkun vandast málið
enn meir. Þó hefur einungis verið
minnzt á hin eiginlegu sjúkra-
hús, en það eru fleiri en þau, sem
þurfa á æfðu hjúkrunarfólki að
halda. Nægir í því sambandi að
benda á allskonar hjúkrunarheim
ili fyrir fólk á öllurn aldri, sem
þarf umönnunar með, svo sem
elliheimili, hjúkrunarheimili fyr-
ir berklasjúklinga, drykkjusjúkl-
inga og eiturlyfjaneytendur svo
nokkuð sé nefnt af slíkum stofn-
unum. Dvalarheimili fyrir heil-
brigð börn og vangefin þurfa oft
á hjúkrunarliði að halda, enda
þótt þau falli ekki undir eiginleg
hjúkrunarheimili, og sama máli
gegnir með heimili alls þorra
landsmanna, sem oft þyrftu á
hjúkrunarfólki að halda þegar
veikindi b"' að höndum á heim-
ilunum, þar eð flestar húsmæður
hafa ónóga eða enga hjálp við
heimilisstörfin og eiga því erfitt
með að bæta á sig hjúkrun heim-
svo ekki verður um villzt, að '
hjúkrunarkvennaskortur er hér
ríkjandi, verður þó að bæta einu,
— almannavörnum. Eins og
ástandið er í heiminum eru al-
mannavarnir eitt af vandamál-
unum, sem reynt er að leysa og
svo er líka hér. Eftir því sem
maður les í blöðum er margt fyrir
hugað almenningi til varnar, ef
til vofveiflegra tíðinda dregur.
Hæft hjúkrunarlið er þó eitt af
því sem nauðsynlegast er.
Hjúkrunarkvennaskóli fslands
útskrifar álitlegan hóp kvenna og
jafnvel á síðustu árum örfáa
pilta. Fjöldi þessa hjúkruriarfólks
er þó ennþá ónógur og mun alls
ekki fyrst um sinn geta fullnægt
vaxandi þörf og ber margt til
svo sem að skólinn útskrifar ekki
nógu margar hjúkrunarkonur, og
auk þess giftast margar af þess-
um ungu stúlkum, sem eðlilegt
er, og hætta þá hjúkrunarstörf-
um eða byrja aldrei á þeim.
Aðrar þjóðir hafa við þennan
sama vanda að glíma og leysa
hann með ýmsu móti. í upphafi
var minnzt á þjálfun hinna svo-
kölluðu „practical nurses" í
Bandaríkjunum og ætla ég nú að
reyna að skýra frá í stórum drátt
um hvers konar þjálfun þetta er.
Aðalheimildir mínar eru: Forystu
konur sambands „practical nurs-
es“ í N.Y. ríki „Licenced practi-
cal nurses of N.Y. 250W j5st.
N.Y. 19, og forstöðukona eins
hinna viðurkenndu spítala, sem
rekur skóla fyrir þessar sérstöku
hjúkrunarkonur „Miss Dean
Smith, Hospital for Special
Surgery 535 E 70 st, N.Y. 24“.
Þessi spítaM er í nánum tengsl-
um við N.Y Hospital, kennslu-
spítala Cornell læknaskólans í
NY. borg. N.Y. Hospital þekki
ég að góðu einu frá því að ég
starfaði þar sem aðstoðarlæknir
fyrir rúmum áratug. Auk þessara
aðila átti ég svo viðræður um
þetta efni bæði við yfirhjúkrunar
konur spítala og kennslukonur
á hjúkrunarkvennaskóla í Phila-
delphiu.
Hvað er „practical nurse“ verð
ur áreiðanlega flestum fyrst í
huga. Það er stúlka (enn sem
komið er leggja stúlkur fyrst
og fremst fyrir sig hjúkrun), sem
lokið hefur tilskildu námi —
venjulegast 1 ári — í hjúkrunar-
fræðum bæði á sjúkrahúsum og
skóla. Þetta nám gefur henni rétt
til að stunda hjúkrun undir eftir
liti lækna og yfirhjúkrunar-
kvenna bæði á opinberum stofn-
unum og í heimahúsum, enda
hafi viðkomandi hlotið viður-
kenningu á hæfni sinni að námi
og prófi loknu. Ákveðnar reglu-
gerðir spítala. og löggjöf hvers
ríkis í Bandaríkjunum kveður
svo nánar á um hver réttindi og
skyldur þeirra eru.
í mjög stórum dráttum ætla
ég nú að gera grein fyrir upp-
runa þessa náms í Bandaríkjun-
um og tilhögun þess í N.Y. ríki
sérstaklega.
Árið 1938 átti svonefndur
Ballard skóli í N.Y. ríki frum-
kvæðið að því að mennta „practi-
cal nurses“ innan sinna vébanda.
Þessi skóli var í nánum tengslum
við kristilegt félag ungra kvenna,
ef hann var ekki beinlínis rekinn
af því. Strax þetta sama ár var
fyrsta löggjöf um þjálfun og
starfsreglur þessara stúlkna sam
þykkt í N.Y. ríki og var það gert
að frumkvæði konu nokkurrar
Mrs. Todd að nafni. Árið 1940
mynduðu stúlkur útskrifaðar úr
Ragnheiður Guðmundsdóttir
skap sinn ( state association) og
það ár var þess krafizt að þær
þyrftu að öðlast viðurkenningu
til að fá að stunda Kjúkrun. Til
að öðlast viðurkenningu, var
krafizt 1 árs náms við skóla og
spítala og próf að því loknu.
Smátt og smátt fóru önnur ríki
Bandaríkjanna að þjálfa stúlkur
til hjúkrunar á sama hátt. Árið
1949 mynduðu stúlkur þessar
landssamband „practical nurses"
og nú á þessu ári eru þær starf-
andi í öllum 50 ríkjum Banda-
ríkjanna og að auki í District of
Columbia (Washington), Puerto
Rico og Virgin Islands.
Þessir skólar heyra undir
fræðslulög hvers ríkis (Depart-
ment of Education) svo sem aðr-
ir skólar í því landi. Löggjöf
hvers ríkis kveður nánar á um
námið og ákveðnar reglur spítal-
anna marka síðan starfssvið þess
ara kvenna í samræmi við námið.
Hvort launin em ákvörðuð lög-
um skv. er mér ókunnugt um,
en víðast hvar er miðað við að
þær fái 75% af launum hjúkrun-
arkvenna. Skv. upplýsingum
skólans, sem fyrr er nefndur
(Hospital for special Surgery) er
sá skóli 1 árs skóli — fullt dags-
verk —, þannig að ekki er hægt
að stunda hann í hjáverkum.
Undirbúningsmenntunar, sem
myndr svara til unglingaprófs hjá
okkur, er þar krafizt til inntöku
í skólann. Aldurstakmark er ann
arsvegar 18 ár hinsvegar 40 ár
(ýmsir skólar taka þó konur 50
á?a aðaldri). Að auki þurfa
þær að ganga undir hæfnis-
próf. Bóknámið og verklega
námið byrjar samtímis og
helzt í hendur allan náms-
tímann. N.Y. Hospital og Lenox
Hill Hospital annast verklegu
hlið kennslu þessa skóla. Náms-
efni kann að vera eitthvað breyti-
legt frá einum skóla til annars.
Oftast er stuðzt við handbækur
útbúnar af kennurum skólanna
og almennar kennslubækur í þess
um fræðum, svo sem kom fram
í lista yfir þær bækur, sem mér
gafst kostur á að skoða. Ef áhugi
er fyrir hendi að notfæra sér
reynslu skólayfirvalda þessa til-
tekna skóla, sagðist forstöðukona
hans mjög fúslega veita nánari
upplýsingar og aðstoð ef til sín
yrði leitað.
Fyrir utan námstilhögun á skól
um og spítölum og starfssvið
þessara kvenna eru mörg önnur
atriði, sem mér lék hugur á að
fræðast um og svo mun áreiðan-
lega vera um fleiri.
í fyrsta lagi hvernig samstarf
og samkomulag væri milli þess-
ara stúlkna og hjúkrunarkvenna,
sem lokið hefðu venjulegu hjúkr
unarnámi. í fyrstu mun hafa
gætt jafnvel nokkurrar mótstöðu
frá hjúkrunarkonum gagnvart
þessum nýliðum, sem þá voru.
Nú er ekki einungis öll Tnót-
staða löngu úr sögunni, heldur
viðurkenna hjúkrunarkonurnar
fúslega að án hinna geti þær alls
ekki starfað. Það atriði undir-
strikuðu bæði yfirhjúkrunarkon-
ur, svo og hjúkrunarkennarar
sem ég átti tal við mjög ákveðið.
Mér finnst ástæðulaust að óttast
að okkar hjúkrunarkvennastétt,
sem er bæði vel menntuð og
vafalaust víðsýn myndi ekki eiga
gott samstarf við aðrar starfs-
systur, enda þótt þær hefðu not-
ið minni menntunar en þær sjálf-
ar. Að sú yrði raunin hér hlýtur
eiginlega óhjákvæmilega að
verða, þar sem hjúkrunarkonur
hér hafa t. d. alltaf átt gott sam-
starf við ljósmæður, sem vissu-
lega stunda hjúkrun, þó á tak-
mörkuðu sviði sé. Ljósmæðra-
skóli íslands er 1 árs skóli og því
sambærilegur við þá hjúkrunar-
þjálfun, sem hinar svokölluðu
„practical nurses" njóta. Þó nám
skeiðin í „hjálp í viðlögum“
handa almenningi, sem R.K.f. hef
ur staðið að, svo og kennara-
námskeiðin í sömu grein, séu
ekki allskostar sambærileg við
þá formlegu hjúkrunarkennslu,
sem hér hefur verið gerð að um-
talsefni, eru þetta þó greinar á
sama stofni, ef svo má segja og
sýnir að okkur hefur þótt hag-
kvæmt að kenna fleirum en lækn
um og hjúkrunarkonum meðferð
sjúkra .nanna og slasaðra.
Enda þótt samkomulag allra
þeirra, sem að hjúkrun starfa, sé
vissulega mikilvægt atriði, fannst
mér það þó jafnvel enn mikil-
vægaVa að fá að heyra álit
ábyrgra manna á, hvaða áhrif
svona skemmri hjúkrunarþjálf-
un hefði á hjúkrunina sjálfa og
menntun venjulegra hjúkrunar-
kvenna. Að 24 ára reynslu feng-
inni var mér sagt, að með auknu
starfsliði og ákveðinni verkaskipt
ingu hlyti hjúkrunin í heild auð-
vitsí* að batna og nú væri t. d.
mjög fátítt að grípa þyrfti til
hjálpar ólærðs fólks til aðstoðar
sjúklingum svo sem gagna-
stúlkna. Sama máli gegndi með
hjúkrunarkonurnar. í rauninni
yrði sérhver hjúkrunarkona enn
þá verðmætari starfskraftur eftir
en áður. Með auknum manna-
forráðum hafa þær fundið enn
meiri ábyrgð hvíla á sér, og hefur
það í vaxandi mæli haft í för
með sér að þær leita framhalds-
menntunar í fagi sínu. Enda er
það svo í Bandaríkjunum að
margar hjúkrrinarkonur taka
jafnvel háskólapróf (svo sem
meistarapróf) í hjúkrunarfræð-
um. Þetta á einkum við um þær,
sem búa sig undir yfirhjúkr-
unarkonu- og kennslustörf. Að
þessi yrði einnig raunin hér, að
hjúkrunarmenntun myndi jafn-
vel batna og komast á hærra stig
með aukinni framhaldsmenntun,
er engin ástæða að draga í efa.
Að þessi sérstaka hjúkrunar-
þjálfun geti orðið ein leiðin og
kannske sú mikilverðasta — til
að ráða bót á hjúkrunarkvenna-
skorti hjá okkur virðist reynsla
annara þjóða benda til, sérstak-
lega 24 ára reynsla Bandaríkja-
manna í þessum efnum. Aðrir
eiga vafalaust eftir að benda á
fleiri leiðir og er það vel.
Þá er komið að því atriði hver
gigi að hrinda svona máli í fram-
kvæmd. Persónulega hef ég auga
stað á alveg sérstökum aðila, sem
mér finnst öllum öðrum betur
ilisfólk síns. Við þessa upptaln-
ingu, sem er engan veginn full-
komin þó hún sé ærin og sýnir Ballard skólanum fyrsta felags-
trúandi til að ráða svona máli —
þjóðþrifamáli að mínu viti — far-
sællega til lykta. Þessi aðili er
R.K.Í. Rauði krossinn hefur ein-
göngu líknarmál á stefnuskrá
sinni. Hann er hafinn yfir öll
dægurmál og flokkadrætti og er
því bezt treystandi til að eiga
góða samvinnu við aðra, hvar
sem hennar yrði leitað.
Einhverjir orðhagir menn eiga
vafalaust eftir að finna gott nafn
á þessar stúlkur, sem Banda-
ríkjamenn kalla „practical nurs-
es“. Ef R.K.f. ætti einhverja aðild
að því að þjálfa stúlkur til hjúkr
unarstarfa mætti kannske kalla
þær Rauða kross Systur eða bara
líknarsystur. Orðið systir er mér
ef til vill ofar í huga en öðrum,
þar sem systurnar í Landakoti
voru fyrstu hjúkrunarkonur, sem
ég starfaði með að prófi loknu
kandidatsárið mitt.
Enda þótt ég sé í stjórn Reykja
víkurdeildar R.K.Í. er þessi grein
skrifuð að eigin frumkvæði og á
eigin ábyrgð og eingöngu með
það í huga, að hér sé verið að
hreyfa máli, sem varðar allan
almenning, og þar af leiðandi
ekki ófróðlegt fyrir hann að kynn
ast.
Þegar þar við bætist að mjög
er orðið tímabært að gerðar séu
einhverjar ráðstafanir til að bæta
úr hjúkrunarkvennaskortinum,
er aðkallandi, að ekki sé meira
sagt, að bent sé á leiðir, sem
geta ráðið bót á honum að ein-
hverju leyti. Þessi leið hefur
reynzt öðrum þjóðum vel, það
sannar reynslan.
Hví skyldi hún ekki einnig
gefa góða raun hér?
Ragnheiður Guðmundsdóttir.
Hjálmar Torfason
gullsmiður
Laugavegi 28, 2. hæð.