Morgunblaðið - 24.11.1962, Blaðsíða 8

IUORGVTSBLAÐ1Ð
Laugardagur 24. nóv. 1962
«
Ríður á miklu, að rðdd okkar
heyrist innan EBE
ar lausnar. Hyggilegast verður að
fylgjast náið með athugunum og
samningum annarra og meta eft
ir framvindu þeirra, hvenær tíma
bært sé að kanna til úrslita, hvort
við getum fengið aðgengileg
kjör“.
sagði Bjarni Benediktsson dómsmálaráðherra
á Alþingi í gær
Á FUNDI sameinaðs þings í gær
béldu áfram umræður um skýrslu
ríkisstjórnarinnar um efnahags-
bandalagsmálið. Vék dómsmála-
ráðherra, Bjarni Benediktsson,
þá m.a. að því, að riðið gæti á
mjög miklu fyrir okkur, að rödd
okkar heyrðist innan EBE. Við
skyldum hugleiða, að eina ráðið,
til að eftir okkur verði munað,
er að við látum sjálfir í okkur
heyra. Þótt vinátta Vesturveld
anna sé mikil, þá sé hún samt
ekki svo mikil, að þau gerist tals
menn íslenzkra hagsmuna á kostn
að hagsmuna sinna eigin manna,
ef íslendingar hafa ekki aðstöðu
til þess að vera sjálfir sínir mál-
flytjendur.
Vili lýsa ánægju sinni.
Eysteinn Jónsson (F) kvað svo
líta út, sem innleiða ætti í heims
viðskiptin hærri viðskáptatolla og
meiri viðskiptahöft, sem þó væri
andstætt þeirri þróun, sem verið
hefði undanfarið. Kvað hann
framsóknarmenn vona, að í fram
kvæmdinni yrði
ekki haldið á
þessum málum
eins og útlit
væri í dag, svo
að með margs
konar samning-
um og ráðstöfun
um yrðu ytri
tollar bandalags-
ins lækkaðir. —
Kvað hann aldrei of varlega far
ið í þessu máli. Framsóknarflokk
urinn hefði frá fyrstu tíð viljað
tengjast bandalaginu með samn-
ingum um tolla og viðskiptamál
og væri annað algjörlega á mis-
skilningi byggt, þó mætti út af
fyrir sig til sanns vegar færa, að
sé það rétt, sem haldið hefur
verið fram, að aukaaðild geti ver
ið frá 1% upp í 99%, þá getur
hún undir vissum kringumstæð
um verið hið sama og tollasamn
ingur. Ríkisstjómin hefði nú ein
mitt gert ráð fyrir, að önnur leið
in, sem til greina komi, sé að
fera tollasamningaleiðina og
kvaðst alþingismaðurinn vilja
lýsa ánægju sinni yfir, að ríkis
stjórnin hefði þessa leið opna.
íslendingar gætu ekki gengið und
ir samstjórn í einu eða öðru formi
og yrðu að halda fast við, að það
■*«væri á þeirra valdi, hvort og í
hvaða formi erlendir aðilar reki
atvinnurekstur hér á landi. Fram
sóknarmenn telji, að unnt sé að
ná haghvæmuim tolla- og við-
skiptasamningi, ef við berum
gæfu til að standa saman, enda
beri hiklaust að taka þá leið
fraim yfir og taka málið síðan
upp, er það þykir tímabært. Fyrir
þessu höfum við fær „pottþétt
rök“.
Enginn eðlismunur á aukaaðild
og tollasamningi.
Bjarni Benediktsson, dómsmála
ráðherra, kvað þetta mál að von
um hafa mjög skýrzt við þá
rækilegu athugun, sem gerð hefði
verið hin síðustu misseri, svo að
umræður ættu að geta orðið með
nokkuð öðrum blæ en í upphafi
málsmeðferðar. Um margt, sem
deilt er um, mætti segja, að það
þyrfti nánari skýringar við; en
hins vegar virtist stundum, sem
deilt væri um keisarans skegg,
en svo væri t.d. um hinn mikla
mun, sem framsóknarmenn vilja
gera á aukaaðild að EBE og við
skipta- og tollasamningi. Ey-
steinn Jónsson hefði réttilega
sagt, að í raun og
veru mætti kalla
aukaaðild með
tolla- og við-
skiptasamaning
nokkrum rétti,
eða a. m. k. ef
rétt væri, að
aukaaðild gæti
verið frá 1% upp
í 99%. Kvaðst
ráðherrann honum alveg sam-
mála um, að það væri nánast
orðaleikur, hvort tollasamningur
væri kallaður visst form aukaað-
ildar eða þriðja sjálfstæða leið-
in. I>ar væri enginn eðlismunur
á, ef aukaaðildin er nógu óveru
leg, en þó virtust framsóknar-
menn í öðru orðinu gera þar meg
in mun á og magna sem allra
mest. Þannig hélt Þórarinn Þór
arinsson því fram á dögunum, að
eðlismunur væri á þessu tvennu,
sem hann byggði á því, að auka-
aðild hlyti ávallt að leiða til fullr
ar aðildar, þótt sú fullyrðing sé
raunar þegar afsönnuð. Hlut-
lausu þjóðirnar, Svíþjóð, Austur-
ríki og Sviss, eru allar ákafar í
aukaaðild og hugsa sér, að slíkt
standi til langframa, en breyti
ekki um eðli eða leiði til fullrar
aðildar.
Stefna ríkisstjórnarinnar óbreytt.
Þá kvað ráðherrann fjarstæðu
að halda því fram, að nokkur
væri ámælisverður fyrir að skipta
um skoðun að vel athuguðu máli
og eftir rækilega íhugun; þvert
á móti væri það vítavert, ef menn
lærðu ekki af þeim athugunum,
sem átt hefðu sér stað. Hins veg
ar mótmælti hann þeirri skoðun
ÞÞ, að ríkisstjómin hefði skipt
um skoðun í Efnahagsbandalags
málinu, þvert á móti staðfestu
þær athuganir, sem átt hefðu sér
stað, að ríkisstjórnin sá þegar í
upphafi rétt um meginatriði máls
ins. Hrakti ráðherrann síðan þær
ályktanir, sem ÞÞ vildi draga af
ýmsum tilvitnunum, m.a. í Mbl.
frá 19. ágúst 1961, en þar sleppti
ÞÞ bæði upphafi og endi tilvitn
unarinnar. Af þessu tilefni kvað
ráðherrann þó sérstaka ástæðu
til að benda á, að á þessum tíma
töldu menn og ekki að ástæðu-
lausu, aðeina ráðið eða a.m.k.
öruggasta leiðin til að kanna til
hlítar þá kosti, sem fáanlegir
væru á tengslum við EBE, væri
að sækja um aðild að því, þar
sem ella væru nauðsynlegar upp
lýsingar og viðræður naumast fá
anlegar. Þó athuganir ríkisstjórn
arinnar hafi leitt í ljós, að þessu
er ekki svo varið, kvað ráðherr-
ann ekki þar með sagt, að um
misskilning hefði verið að ræða,
heldur væri sér nær að halda,
að forráðamenn EBE hafi breytt
um afstöðu. Enda hefði engin
skuldbinding verið fólgin í slíkri
umsókn um aðild, heldur hefði
þar einungis verið um könnunar
viðræður að ræða og mönnum al-
gjörlega frjálst að meta afstöðu
sína til málsins, eftir að hinar
nauðsynlegu upplýsingar hefðu
fengizt.
En til að taka allan vafa af
um það, hvort Sjálfstæðisflokk-
urinn og ríkisstjórnin hefðu
skipt um skoðun í þessu máli,
vitnaði ráðherrann loks til ræðu
sinnar á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins í sept. 1961, sem hann
hélt þá sem forsætisráðherra:
Hér ríður á, að rétt sé á haldið.
„Efnahagsbandalag Evrópu, sex
veldin, hefur nú þegar styrkt svo
afstöðu sína með ótrúlega skjót-
um framförum og almennri vel-
megun, er skapast fyrir sameigin
leg átök og stóran markað, að
aðra fýsir til samvinnu við þá.
Sennilega geta íslendingar með
engu móti tryggt sér örari um-
bætur á lífskjörum né tryggari
grundvöll fyrir efnalhag sinn en
með því að gerast aðili banda-
lagsins. En málið er ekki svo ein
falt. í Rómarsamningnum, stofn
skrá bandalagsins. eru ýimis á-
kvæði, sem eru skynsamleg frá
sjónarmiði þeirra þjóða, sem búa
í þéttbýlum, fullnýttum löndum,
en skapa mikinn vanda fyrir fá
menna þjóð, sem lifir í stóru, lítt
nýttu landi. Af þeim sökum getur
skilyrðislaus aðild íslands að
þessu bandalagi ekki komið til
mála og hætt er við, að skilyrðin
verði svo mörg og skapi slíkt
fordæmi, að aðrir aðilar eigi erf-
itt með að una þeim. En með
því að hafna samstarfi við banda
lagið, missum við ekki einungis
af möguleikunum til bættra lífs
kjara og aukins öryggis, er því
kynni að vera samfara, heldur
mundum við og eiga á hættu, að
við misstum markaði okkar í
þessum löndum. Að því yrði ó-
bætanlegt tjón. Kommúnistar
horfa ekki í það, því að með
þessu eygja þeir enn einn mögu-
leika til að einangra okkur fyrst
og hrekja okkur síðan í faðminn
á sínum austrænu húsbændum.
En svo kemur hiklaus andstæða
þeirra, ekki einungis gegn aðild
okkar að Efnahagsbandalaginu,
heldur og samstarfi við það. Öll-
um öðrum er ljóst, að hér er um
mikið vandamál að fjalla, e.t.v.
hið mesta af mörgum stórum, sem
okkar kynslóð hefur þurft og
þarf að leysa úr. Hér ríður mjög
á, að rétt sé á haldið og aflað
sé skilnings á sérstöðu okkar,
þannig að við komumst í eitt-
hvert það samstarf eða samband
við þetta bandalag, að hagsmunir
okkar verði ekki fyrir borð born
ir. Enn er of snemmt að segja með
hverjum hætti þetta verður bezt
gert. Meira að segja, hvort það
er yfirleitt framkvæmanlegt. Til
þess að það verði kannað, verður
vafalaust fyrr eða síðar, þegar
tímabært þykir að taka upp samn
inga við bandalagið. Vil ég um
það segja það eitt, að jafn frá-
leitt væri að hafna umleitunum
fyrirfram eins og að fullyrða, að
það mundi leiða til aðgengilegr-
Við erum ekki einir í heiminum.
Þá kvaðst ráðherrann verða að
segja, að Framsóknarflokkurinn
ynni illt verk með því að telja
mönnum trú um, að okkur hag
kvæm lausn á þessu máli væri
auðfengin; við þyrftum ekki ann
að en sýna okkar góða andlit og
vitna til smæðar okkar, til að okk
ur stæðu allar dyr opnar. Það
gæti verið æskilegt fyrir okkur,
að veröldin væri svona, en hún
er bara á allt annan veg eins og
við þekkjum af okkar litlu
reynslu og aðrir þekkja miklu
betur, sagði ráðherrann. Víst er
það rétt hjá ÞÞ og EJ, gagnstætt
því sem talsmenn Alþýðubanda-
lagsins halda fram, að þjóðir V-
Evrópu eru okkur yfirleit vin-
veittar og vilja flesta hluti fyrir
okkur gera. En við erum ekki
einir í heiminum. Jafnvel þó þær
vildu veita okkur margs konar
hlunnindi og fríðindi, sem þær
veittu ekki öðrum, þá er erfið-
leiki þeirra við að veita okkur
einum slíkt sá, að til þess yrði
vitnað sem fordæmis. Það er sá
mikli vandi, sem hér er við að
etja, auk þess sem við skulum
fúslega viðurkenna, að þótt mörg
um af þessum mönnum sé vel til
okkar, meinlaust og jafnvel hlýtt,
þá stendur flestum þeirra eða
mörgum mjög á sama um okkur.
Valdamenn margra þessara þjóða
þekkja lítið til íslenzkra þjóð-
hátta og séreðlis okkar þjóðfélags
og er vissulega ekki auðhlaupið
að því, að koma þeim í skilning
um, að við þurfum á sérmeðferð
að halda. En einmitt í þeim efn-
um hefur gegn ráðum Framsókn-
arflokksins verið unnið mjög gott
verk af viðskiptamálaráðherra og
aðstoðarmönnum hans á sl. ári
með því að vekja skilning og
kunnugleik á okkar sérstöðu.
Hvort það dugar, er þar að kem
ur, er allt annað mál.
Verðum að láta hlunnindi
í staðinn.
Þá vék ráðherrann að þeirri
skoðun framsóknarmanna, að við
mættum ekki sækja um annað en
viðskipta- eða tollasamning, þar
sem annars mundu umræðurnar
berast að okkur óþægilegum efn
um. Spurði ráðherrann, hvort
þessum mönnum dytti virkilega
í hug, að viðsemjendur okkar
hefðu ekki rænu á að taka upp
öll þau efni, sem þeir vilja ræða
um og telja sínum hagsmunum
nauðsynlegt eða æskilegt í sam-
bandi við aðild íslendinga að
EBE. Kvaðst ráðherrann segja að
ild, þar sem með því ætti hann
alveg eins við tolla- og viðskipta-
samning, þar sem hann eðli sínu
samkvæmt væri ekkert annað en
aðild að bandalaginu. Nei, auðvit
að fer það ekki eftir því formi,
sem við höfum á okkar umsókn,
hvað viðsemjendur okkar tala
um, sagði ráðherrann. Þ. j er al-
veg öruggt, að fulltrúar hinna
ríkjanna og efnahagsbandalags-
ins fitja upp á því, að ef fs-
lendingar vilja fá hlunnindi hjá
sér, verði þeir að láta hlunnindi
í staðinn. Slikt er eðii a..ra milli
ríkjasamninga og ekki einungis
milliríkjasamninga, heldur og
allra samninga milli manna frá
örófi vetra. Það er vegna þess, að
ríkisstjórnin gerir sér þetta ljóst,
sem hún telur, að það sé ótíma
bært í þessu stigi málsins ið
binda okkur þannig fyrirfram, að
við íslendingar viljum ekki eiga
aðild að bandalaginu nema ein-
ungis í formi viðskipta- og tolla-
samninga.
Þá benti ráðherrann á, að við
hefðum mikla hagsmuni af fleiru
í sambandi við EBE en a.m.k.
eiginlegum to.’asamningi. En það
er, hvaða stefnu þessir aðilar
BOLZANO-rakbloðin
jafnast á við
þau dýrustu
— en eru mikið ódýrari.
fylgja yfirleitt í fiskveiðimálum,
bæði um fiskveiðar og innflutn
ing fisks í hið væntanlega banda
lagssvæði. Ljóst sé, að ákvarð-
anir bandalagsins í þessum efn-
um geta ráðið öllu um okkar af-
komu, jafnvel þótt við fengjum
formlegan tolla- og viðskipta-
samning. En þeir geta, eins og
viðskiptamálaráðherra hefur vik
ið að, gert slíka Samninga lítils
virði með því t.d. að setja ákveon
a reglur um landanir. Raunar
megi segja, að ákvæði um land-
anir og annað slíkt komi undir
vlðskiptasamning, en þá eru a
við komnir inn á það, að við-
skiptasamningur sé ákaflega
teygjanlegt hugtak, ekki síður <*n
aðild, þannig að þetta tvennt hiýt
ur algjörlega að mætast. *
Ef viff gerum þaff ekki, gera
þaff engir affrir.
Að sjólfsögðu kvað ráðherr-
ann alla sammála um, að ef við
lægi, að við þyrftum að afsala
okkur sjálfstæði til að gerast að-
ili Efnahagsbandalagsins, mundi
enginn okkar gerast talsmaður
slíks. En við verðum einnig að
muna, að það getur nú á dögum
verið eina ráðið til að hafa eitt-
hvað að segja um þau málefni,
sem mestu máli skipta fyrir smá-
ar þjóðir og stórar, að þær séu
aðili í alþjóðasamtökum. Það er
alveg víst, að þetta bandalag á
eftir að taka margar ákvarðanir,
sem geta haft úrslitaþýðingu um
það, hvernig okkur vegnar í efna
hagsmálum. Það er alveg víst, að
það getur riðið á mjög miklu
fyrir okkur að hafa einhvern að
gang að því, að okkar rödd heyr
ist þar, að við séum þar ekki al-
gjörlega utan dyra. Og það er
rétt fyrir okkur að hugleiða, að
eina ráðið, til að eftir okkur
verði munað, til að hagsmuna okk
ar sé gætt, er að við látum sjálf
ir í okkur heyra. Því að ef við
gerum það ekki sjálfir, hverjir
eiga þá að gera það? Þótt vinátta
Vesturveldanna sé mikil, þá er
hún þó ekki svo mikil, að þau
gerist talsmenn íslenzkra hags-
muna á kostnað hagsmuna sinna
eigin manna, ef íslendingar hafa
ekki aðstöðu til þess að vera sín-
ir málflytjendur sjálfir.
Þetta er vissulega eitt þeirra at
riða, sem við verðum að hafa i
huga, þegar við ákveðum okkar
aðstöðu í þessu máli. Það má vel
vera að það verði ekki hægt að
sameina allt það, sem við sækj-
umst eftir. En við eigum ekki á
þessu stigi málsins að útiloka
neina leið, sem fær kann að
vera, þegar af þeirri ástæðu, að
sú útilokun verður ekki virt af
öðrum, aðrir tala um allt, sem
þeim sýnist við okkur, og við
eigum vitanlega sjálfir að sækj-
ast eftir öllum þeim hlunnindum,
sem við getum, sjálfra okkar
vegna sjálfir, því að ef við gerum
það ekki, gera það engir aðrir.
Þ. e. a. s. ef framsókn fær
aff koma í stjóra.
Ég veit að Framsóknarmenn
skilja þetta jafn vel eins og við
hinir, og ég þekki þá nú svo vel,
af margra ára samvinnu, að mér
dettur ekki í hug að taka eitt
augnablik gilda yfirlýsingu þeirra
um það, að ekki komi annað til
greina en tolla- og viðskipta-
samningur af þeirra hálfu, ef
annað betra væri fáanlegt. Það
má vel vera, að þeir telji sér
henta á þessu stigi málsins að
halda slíku fram, eins og þeir
hafa í ýmsum öðrum málum,
sem ekki hafa minni þýðingu, t.d.
varnarmálunum, haldið hinum
fráleitustu hilutum fram fyrir
kosningar, en síðan tekið upp
skynsamlega afstöðu eftir kosn
ingar þ. e. a. s. ef þeir fengu að
koma í stjórn.
Guðlaugur Einarsson
málflutningsskrifstofa
Freyjugötu 37. - Sími 19740.
Magnús Thorlaeius
Málflutnlngsskrifstofa.
hæstaréttarlögmaffur.
\ffalstræti 9. — Sími 1-1875