Morgunblaðið - 23.03.1963, Blaðsíða 6

6
MORCUWBLADIÐ
T
Laugaradagur 23. marz 1963
Esnar IVI. Jónsson:
Ansturlandafor l\
Dauöa hafið og áin Jórdan
Á vegum auðnarinnar.
Fimmtudaginn 18. okt. var
haldið af stað frá Damaskus, að
loknum morgunverði. Brátt var
ekki annað að sjá en sviðna eyði-
mörkina ,svo langt sem augað
eygði. Þegar við komum að
landamaeruim Sýrlands og Jórd-
aníu fór fram skoðun vegabréfa.
Allt gekk greiðlega og samkvaemt
áaetlun. Og áfram var þotið eft-
ir eyðimörkinni. Vegurinn er eins
og kolsvart, beint stryk á þessum
mikla, grágula feldi auðnarinn-
air. Bílstáórarnir eru í essinu
sínu. Þeir láta gammana geysa
fram. Og heitur gusturinn leik-
ur um okkur. Arabíski bilstjór-
inn segir mér, að þessi vegur
sé lagður fyrir Marshallfé. Mér
þykir það ekki ósennilegt. Ibúar
landsins hefðu varla ráð á því,
að leggja svona veg á þessum
stað. Landið er fátækt af náttúru
auðæfum, og gróður á yfirleitt
erfitt uppdráttar. Mestur hluti
landsins er hrjóstrugt hálendi.
Þjóðin er því fátæk. Þó eru
allgóð ræktunarskilyrði í vest-
anverðu landinu og í Jórdan-
dalnum, þar sem áin nær að
vökva landið.
Dauðahafið.
Eftir að við höfðum ekið
nokkra klukkutíma um háslett-
una fór skyndilega að halla nið-
ur á við í dýpsta dal jarðar.
Eyrun fóru að nema ajlægð
dauðahafsins, ekki sem brim-
gný, heldur loftþrýsting, sem
hafði aukizt til muna. Var það
sízt að undra, þar sem við höfð-
um ekið úr allmikilli hæð nið-
ur í dal, sem óðum nálgaðist
392 metra dypt undxr sjávarmáli.
Við vorum að stxga niður til
dauðraríkisins.
Og Dauðahafið birtist dimm-
blátt í gulbleikri umgerð auðn-
arinnar. Við ókum fram hjá verk
smiðjum, sem þarna hafa verið
reistar á norð-austurströnd hafs-
ins og vinna ýmis sölt og máim-
efni úr vatninu, svo sem bróm,
kalsíumklórið og magníxxmklórið.
Ætti það að vera auðgert, því
Xjórðungur Dauðahafsins er fóst
efni. Mikið af þessum efnum,
svo sem kolsúxrt kalk, gips og
brennnisteinn koma tir hverum
í E1 Ghor og að sumu leyti úr
iðrum jarðar á botni hafsins.
Norðurströndin, sem við nú
komum að, er flöt, og sama er
að segja um suðurströndina, sem
er í 76 km fjarlægð og ekki
sýnileg, þegar horft er yfir vatn-
ið. Fyrir austan það er hálendi
úr' hvitum kalksteini og kopar-
rauðum sandsteini. Það gengur
með höfðum og klettarönum nið
ur að vatninu. Sama er að segja
um vesturströndina, en að henni
hggja kalksteinsfjöll Júdeu. Gjár
skerast inn milli höfðanna, og
víða eru þarna brennisteinshver-
ir, svo að steinar á ströndinni
fá á sig rauðgula skorpu. Þarna
umhverfis vatnið er tröllsleg
auðn, þar sem gráir hamraveggir
risa, sundurgrafnir og grettir,
með alls konar gjótum og skúma
skotum .Staðurinn býr yfir ein-
hverri þeirri dul, sem ekki er
að finna annars staðar.
Nú breiðir Dauðahafið úr sér
fyrir framan okkur, fagurt og
blágrænt, en þó auðnarlegt,. eins
og hafi dauðans sómir. í því
ríkir aðeins dauðinn. Fiskar
geispa golunni þegar í stað, ef
áin Jórdan ber þá út í hafið,
og kemur það oft fyrir. Og reki
þá síðar á land, eru þeir eins
og tekrnr upp úr saltpækli. Fugl-
ar sjást aldrei fljúga yfir bylgj-
um þesa hafs, því þar er ekk-
ert æti. Ef tré eða annar gróður
hættir sér nálægt því, deyr hann
undir eins og bylgjur þess snerta
hann. Þeir fuglar, sem mest ber
á, eru ganxmar og aðrir hræ-
fuglar við mynni Jórdanár, sem
hlakka yfir þeirri bráð, sem þeir
eiga von á, þegar Dauðahafið
blindar og kæfir þá fiska, sem
þangað leita. Einnig sjást við-
bragðsfljótar eðlur í rökum hell-
um og skúmaskotum.
Það kvað vera álit jarðfræð-
inga, fyrr í sögu jarðar hafi
sjór legið yfir öllu þessu svæði.
Og einkennilegt er það, að standa
hér næstxxm 400 metrum undir
yfirborði hafs. Nú er Faxaflói
hvergi dýpri en rúmir 100 metr-
ar og Grindavíkurdjúp nær að-
eins 200 metra dýpt. Sú hugs-
un læðist inn hjá mér, að und-
arlegt væri það að sjá fiskana
synda kringum sig með alls kyns
sporðaköstum og sjá hafskipin
líða áfram einhvers staðar þarna
hátt uppi.
Við héldum að veitingahúsi,
sem er þarna á ströndinni. Marg-
ir höfðu farið með sundskýlu
með sér að heiman, því nú var
um að gera að njóta þeirrar sér-
stæðu reyixslu, sem líklega er
hvergi annars staðar að finna á
þarna við ströndina. Það er eins
og að fara ofan í Sundlaugarn-
ar í Reykjavík. Ég óð alllangt
út í, lagðist svo á bakið og
kom mér í góðar jafnvægisstell-
ingar. Og þarna flaut ég með
haus og skanka upp úr. Hið al-
kunna náttúrulögmál var rofið.
Ég vil minna þá, sem eiga eftir
að koma til Dauðahafsins, á það,
að láta sér etkki ganga úr greip-
um þessa ógleymanlegu reynslu.
Ósyndur maður gæti jafnvel
komizt yfir þetta 17 km breiða
haif, og ektú þyrfti hann að
krókna úr kulda. En mig mundi
ekki fýsa í það ferðalag og hafa
það á tilfinningunni, að 400
metrar væru til botns, jafnvel
Leiðsögumennirnir, sá íslenzki og
skála við Dauðahafið.
Það er betra að halda sig í |
skugganum og vera Xaus við
sólina, eins þótt nú sé komið
fram yfir miðjan október. Það
hlýtur að fylgja því mikil vanlíð
an að verða að dveljast hér heit-
ustu mánuði ársins. Það kvað
sljóvga og vekja óeðli. Ég get
Dauðahafið og islenzk yngismær.
þótt í góðum byr væri. Þess
ber vandlega að gæta, þegar far-
ið er ofan í Dauðahafið, að vatn-
ið komist ekki í augun. Ekki
er heldur gott að fá það í munn-
inn, því það er beiskt og vont
á bragðið. Eru það kemísk efni,
sem því valda, t.d. klórmagnesí-
um. Á eftir fórum við í steypi-
Arabakonur við ána Jórdan.
þessari jarðstjörnu okkar, að
kasta sér út í vatn' og geta ekki
sokkið, án þess þó að gera nokk-
uð til þess að fljóta. Þarna í
veitingahúsinu eru baðklefar,
sem hægt var að fá að láni.
Þeir voru óspart notaðir. Strönd-
in er talsvert grýtt. Þar eru
vatnsnúnir hnullungssteinar. Ein
kennilegt, hvað vatnið er volgt
bað, enda var ekki annað ger-
legt, þvi seltan verður svo mikil
utan á skrokknum. Eigi að síð-
ur er það álitið heilsusamlegt
að fara ofan í Dauðahafið. Salt-
böð eru talin vera holl. Margir
höfðu tekið stein með sér upp
úr Dauðahafinu til minja, og
auðvitað var skán utan á hon-
um.
Svo var sezt að snæðingi úti
fyrir veitingahúsinu. Fararstjóri
Útsýnar og Sigurður A. Magn-
ússon höfðu komið með nxat frá
Damaskus, og nú tóku íslend-
ingarnir hraustlega til matar sins
eftir saltbaðið. Þarna var all-
margt af aðkomufólki, þar á með
al Arabi einn, hár og tígulegur
ásamt evrópskri konu. Voru þau
í voldugum lúxusbíl. Töldu sum
ir, að þetta væri arabískur sheik
með konu sinni, en hitt þykir
mér þó líklegra, sem bílstjórinn
minn hélt fram, að arabinn væri
fylgdarmaður þessarar evrópsku
konu, enda ók hún bílnum og
hann var með svartan hring utan
um hettu sína, sem sýndi að hann
var engin auðmaður eða af háum
ekki haft augun &f Dauðahafinu,
sem að sögn býr yfir fjölbreyti-
legum litbrigðum. Mér verður
það ljóst, að græni litxirinn er að
færast í aukana, nú þegar á dag-
inn líður. — Og það er ekkert
smáræði af vatni sem hefur stig-
ið upp af þesum haffleti nú í
dag. Talið er, að Jórdan og fleiri
ár, sem í Dauðahafið falla, beri
þangað vatnsmagn,. er nemi 6
miljónum rúmmetra daglega. Nú
er ekkert frárennsli úr þessum
mikla saltpol-li í dýpsta sigdal
jarðar. Dauðahafið losar sig við
allt þetta vatn með uppgufun.
__ Engar bátaferðir eða sigling-
ar eru sjáanlegar á Dauðahafinu,
enda eru miklir flutningar eng-
in knýjandi nauðsyn á þessxxm
slóðum. Siglingar eru líka hættu
legar þarna. Járnfleytur ryðga
]og tærast. Trébátar springa.
jvegna þyrxgdar vatnsins rista
bátar grunnt og velta þvi auð-
veldlega. Snöggir hvirfilvindax
geta feykt þeim um koll. Og
öldurnax' eru þungar eins og
risahrammar, ef þær rísa upp
lf.il höggs. Sædrifið, sex sinnum
[saltara en öldxxr úthafanna,
blindar líka fljótt og angrar húð-
íslenzku ferðalangarnir ná sér í „heilagt vatn“ í ánni Jórdan. ættum.
Áin Jórdan.
| Nú er Dauðahafið langt a t
baki með leyndardóma í djúp-
n.niiim og ísskaraðar strendur.
Enn á ný var ekið eftir eyði-
Imöi’kinni í átt ’til Jórdanar.
'Þarna er jarðvegur mjög salt-
borinn og ófrjór. Ekki er þar
stingandi strá að sjá.
Áin Jórdan er einstök meðal
fljóta. Upptök hennar eru í eilif-
'um snjó Hermonfjalls, þar sem
sumir segja, að Jesús Kristur
hafi hlotið þá dýrlegu reynslu
'að ummyndast. Áin yfirgefur
þennan stað full léttúðar og
æskugalsa og steypist í syngj-
andi flaumi niður á Húla-slétt-
una, þar sem hún myndar Húla-
vatnið. En hún lætur ekki þar
við sitja, heldur hraðar hún sét
'þaðan niður í Genesaretvatnið.
Þótt þetta sé aðeins 18 km vega-
lengd, fellur hún þennan spöl
íulla 200 metra, hoppandi og
dansandi, og er þá komin 206
jmebra niður fyrir sjávarmáL
sá jórdanski, á svölum veitinga-
Enn er straumuxinn ofsafeng*
inn og vanstilltur, enda fallið
mikið. Það er fyrst á Jeríkó*
sléttunni, að hún virðist hafa
brotið af sér hornin. Þar skipt-
ir snögglega um, og hún líður
lygn og kyrrlát á hinurn helgu
slóðum. Nú er allt gerbreytt.
Hér verður eyðimörkin að ald-
ingarði af hennar völdum. Him
berst gegn dauðanum og legg-
ur undir sig auðnina, .vökvar,
lífgar, frjóvgar. Á þessum slóð-
um var það, að Jesús Kristur
kom til Jóhannesar og lét skír-
ast af honum í ánni. Það er
þessi Jórdan, sem varð fræg í
söigunni og er helgasta fljót
heirrxs. Og svo líður hún hinzta
spölin hljóðlát og í tiginni ró-
semi út í Dauðahafið.
Brátt blasir við mikið gróður-
lendi. Við erurn komin að skírn-
arstaðnum við ána Jórdan. Á
þesum stað segir erfikenningin,
að Jóhannes skírari hafi starf-
að og Kristur stigið út í ána og
þegið skírn af honum. Að vísu
er ekki hægt að sanna það, að
atburðurinn hafi farið fram ná-
kvæmlega á þesum stað, en það
er ekki hægt að benda á annan
stað sennilegri. Þegar um helga
staði fortíðarinnar er að ræða,
er ekki um annað að gera en
láta sér nægja það, sem senni-
legast er. Margt breytist á styttri
tíma en nærfellt 2000 árum.
Borgir eru lagðar í rústir, hrynja
í jarðskjálftum og brenna. Ný
jarðlög myndast og hlaðast ofan
á þau, sem áður voru efst og
nutu sólar. Ár brjóta niður
bakka sína og breyta sér. Þegar
áiraþúsundir hafaliðið frá því
atburður hefur skeð á einhverj-
um stað, er í fæsturn tilvikum
hægt að benda á blettinn. Jafn-
vel þótt þetta væri ekki nákvæm
lega skírnarstaðurinn, er það
mér ekkert aðalatriði, heldur
hitt, að ég stend við ána Jórdan,
og hér í þessu umhverfi átti
atburðurinn sér stað. Svo er ann-
að. Þessi staður hefur helgast
af pílagrímsferðum kxistinna
manna svo þúsundum skiptir um
aldaraðir. Á fyrri hluta 4. ald-
ar var staðurinn vel þekktur.
Fjöldi pílagríma hefur laugað
sig í hinu helga fljóti, og margir
höfðu það fyrir sið að baða sig
í hvítum kufli, sem þeir síðar
notuðu fyrir líkklæði. Sagan
segir, að Eiríkur, sonur Sigurð-
ar konungs munns og bróðir
Sverris, hafi laugazt í Jórdan
„ok hafði logandi kerti í hendi“.
Sagnir eru um það, að árið 1172
hafi 60 þúsund manns farið út
í ána í einu.
Það er einhver mikilil friður,
sem hvílir yfir þessum yndislega
gróðurreiti, þar sem áin Mður
fram gulbleik á lit í lotning-
arfullri ró. Meðfram ánni er hita-
beltisgróður. Þar vaxa akasíur,
pálmar ,fikjutré, granattré, tam
ariskrunnar og grátviður alls
konar. Sefgróður er víða við
árbakkann. Á sjálfum skirnar*
staðnum hefur trjám verið rutt
burtu. Ég tók eftir ungum lif-
viði, sem var að teygja sig upp
úr sandinum.
Það voru mikil viðbrigði að
koma hingiað skyndilega eítir
að hafa verið við Dauðahafið.
Hér var eins og lifið hefði yfir*
unnið dauðann. Við áttum frið-
Framhald á bls 11.