Morgunblaðið - 23.03.1963, Blaðsíða 17

Laugaradagur 23. marz 1963
MORCU NBLAÐIÐ
17
■ ... ... .-.■:■' .:
Frá háskólanum í Ibadan.
ins er beinrur síaukinnar félags-
hyggju, og hinn svarti maður er
félagsvera; það er eins og afrísk
ur kennari sagði eitt sinn: „Við
erum fæddir félagsverur". Sósía
lismi Afríku er ekki uppreisn
gegn neinum' eða neinu. Hann
er ekki aðferð til að halda uppi
stéttabaráttu, því að þjóðfélag-
ið einkenmist ekki af bilveru
stétta sem fj andsamlegar eru
hver annarri. Vandamálið er að
koma í veg fyrir myndun þjóð-
félags með mikilli stéttaskipt-
ingu, sem fyrr eða síðar lendir
í innbyrðis baráttu. Tilgangur-
inn í akkar þjóðfélagi er ekki
að halda áfram starfsemi Proud-
hons, Jauré’s eða Marx. Hann
er, að hverfa aftur til upphafs-
ins. Sósíalismi Afríku er fyrir-
bæri, sem um nokkurn tíma hef
ur þjáðst af því áfalli, sem ný-
lenduvinningar eru, og nú er
nauðsynlegt að endurskoða hann
í ljósi þróunarinnar; vegna þess
að við erum hræddir við afleið-
ingar vestrænnair einstaklings-
úsíalisminn
eflir Jörgen Schleiman
FULLTRÚAR 16 Afríkuþjóða |
og áfheyrendur frá nokkrum þjóð
um utan Afríku tóku nýlega þátt
í „Ráðstefnu um efnahagsstefn-
ur og hinar mismunandi leiðir
Afríkuþjóðanna til sósíalismans“
í Dakar. Meðal þátttakanda
voru: Porseti Senega.1, Léopold
Sédar Senghor og forsætisráð-
herra sam,a lands, Mamadou Dia;
dr. Seydou Badian Kouyaté,
efnahagsmálaráðiherra Malí, Aug
uste Angouille, fræðslumálaráð-
iherra Gaoon; Mohamed E1 Mokt-
ar Marouf, efnahagsmálaráð-
herra Mauritaníu; Asséfa Dem-
isse, varafjármálaráðherra Ethió
píu; Boubou Hama, forseti þjóð-
þings Nigeríu; Abelmajed Chak
er, utanríkis- og búnaðarmála-
ráðherra Túnis, Professor S. O.
Biobaku, vararektor háskólans
í Ibadan, Nígeríu; Osman Ahrned f
Hassen, sendiráðherra Gíneu í
Senegal.
Nokkrir menn frá öðrum lönd-
Uim sátu ráðstefnuna, þar á með-
al Frakkarnir André Philip, Al-
bert Gazier, Robert Buron, Alain
Savary, Francios Perroux, Fað-
ir Lebret, Daniel Mayer, André
Bidet, Léo Hamon, Pierre Stibbe
og G. de Bernis. Frá Ítalíu voru
Giorgio la Pira, Lélio Basso og
Paolo Vittorelli, frá Bretlandi
Jöhn Strachey, James Callagahan
og Fenner Brockway og Carlo
Schmid frá Vestur-Þýzkalandi.
Danski blaðamaðurinn Jörgen
Sohleimann segir hér í tveim
greinum frá ráðstefnunni, sem
hann telur „markvert framlag
fil athugunar á hugmyndum
Afríkumanna um sósíalisman og
skilnings á þeim erlendis“.
Hvað, er sósíallsml Afriku-
manna?
Það, sem fyrat vakiti athygli
mína var, hve margar af ræð-
um afrískra fulltrúa á hinni ný-
afstöðnu „Ráðstefnu um efnahags
stefnur og hinar mismunandi
leiðir Afríkuþjóðanna til sósíal-
ismans“ í Dakar báru játninga-
blæ.
Hvort sem þeir voru frá Sene-
gal sjálfu, eða Nígeríu, Kongó,
Túnis, Tsjad, Gíneu eða Malaí,
Bkipti engu. Hinir afrísku full-
trúar játuðu allir sameiginlega
frú sína á, að sósíalismi væri
framtíðarbraut Afríku.
I raun réttri var Dakar-ráð-
stefnan aðeins enn eitt tækifæri
til að sannfærast um það, sem
Jlestir þeir, er fylgjast með stjórn
malum í Afríiku í dag, hafa lengi
vakið athygli á, að flestir leið-
togar Afríku nútímans eru menn,
»em telja sig sósíalista, og lýsa
yfir því við hvern, sem er, með
innilegri sannfæringu og stolti.
Þeir hafa mikla trú á þeim leið-
um, sem þeir hafa valið þjóð-
um sínum til sósíalismans.
Þetta er mikilverð sálfræði-
leg og stjórnmálaleg staðreynd,
sem aðrir hlutar heims verða
að skilja. Það veldur Norður-
landabúum engum erfiðleikum,
því að þeir eru „fæddir“ sósíal-
istar, en öðrurn þjóðum kann að
reynast erfitt að skilja þetta.
„Sósíalisti" er ekki nein heiðurs-
nafngift í sumum hlutum heims-
ins, en eigi að síður verður um
heimurinn að sætta sig við þá
staðreynd, að Afríkumenn vilja
vera sósíalistar, að Afríka nú-
tírnans, að lokinni nýlenduöld-
inni, er sósíalistísk að eigin ósk
í anda bezta hluta arfleiðar sinn
ar frá því fyrir nýlenduöldina.
Þótt þetta sé ljós og viður-
kennd staðreynd, er samt eitt
mikilvægt atriði, sem þarfnast
frekari skýringa, einfcum í aug-
um manna utan Afríku. Hér er
um að ræða þá mynd, sem Afríku
menn gera sér af sósíalisman-
um, því að Afríkumenn óska
ekki aðeins sósíalisma. Þeir þrá
afrískan sósíalisma.
Stjórn Senegal og Menningar-
samtök Miðjarðarhafislandanna
(Congres Méditerranéen de la
Culture), sem sáu um ráðstefn-
una, lögðu fram stóran skerf til
aukins skiLnings á þessu máli
með því að bjóða á ráðstefn-
una 60 mönnum frá löndum ut-
an Afríku.
Hvað er þá afrískur sósíal-
ismi? Hinn göfugi gestgjafi ráð-
stefnunnar, Léopold Sédar Seng-
hor forseti, svarar þessari spurn-
„I okkar augum er sósíalismi
ekkert annað en skynsamlegt
skipulag mannlegs þjóðfélags í
heild, framkvæmit m-eð hinum
vísindalegustu, nýtízkulegustu
og áhrifaríkustu aðferðum“.
En forsetinn bætti mikilvæg-
um orðum við skýrgreiningu sína
á afrískum sósíalisma, síðar í
setningarræðu sinni: „En fram-
a-r notkun hinna beztu aðferða
er sósíalisminn endurhvarf til
afríkueðlisins (africanité)".
Sumum virðist finnast þessi
skýrgreining of laus í reipun-
um, aðrir láta sér meira að segja
detta í hug, að hún sé undan-
færsla. Ég er andstæður báðum
þessum skoðunum.
Mér finnst það ekki veikja
skýrgreiningu á afrískum sósíal-
isma, að hún nægir Afríkumönn-
um yfirleitt, eins og sjá mátti
í Daikar á því, að fyrsti ræðu-
maðurinn, sem tók undir orð
Sengthors forseta, var fulltrúi
Nígeríu, prófeseor S. O. Biobaku,
vararektor Ife-háskólans, sem
sagði, (og talaði þá um sex ára
Afríku
andherjaráætlun Nígeríu): „Er
þetta sósialismi? Ef til vill ekki
eftir kenningum Marx og Eng-
els — en við eruan á sama máli
og Senghor forseti um það, að
við verðum að finna okkar eig-
in sósíalisman, eða það sem betra
er, að gera framlag Afríku sér-
stætt og áhrifamikið á hugmynd
ir annarra. Við staðhæfum, að
við séum ekki bundnir af kenn-
in-gum eða aðferðum, sem sniðn-
ar hafa verið fyrir aðrar þjóðir
við aðrar aðstæður, og þurfum
ekki að taka þær upp í blindni.
Við þurfum að finna lífsviðlhorf
Vg þjóðfélagsþróunn, sem bezt
'hæfir umihverfi okkar — við
áltkum, að sérhvert Afríkuríiki
eigi rétt á þessu. Skýrgreining
Senghors forseta á sósíalisma
sem fél'agshyggju fellur okkur
einmitt mjög vel í geð. Hann
bætir því við, að hér sé um end-
urhvarf til Afríkueðlisins; við
myndum öllu heldur segja, að
hér sé um kjarna Afríkueðlisins
að ræða, og hann verðum við að
varðveita hvað sem það kostair
þrátt fyrir viðleitni okkar til
framfara."
í augum umiheimsins er lang
ur vegur frá lýðveldinu Sene-
gail, sem opinberlegia hefur lýst
yfir sósíalisma, til Nígeríska
ríkj'asamibandsiins, sem oft er tal-
ið íhaldsamt, en á mælikvarða
hins afríska veruleika er bilið
talsvert styttra. Reyndar virtist
enginn meðal áheyrendanna
hissa eða hneykslaður á að dr.
Biobatou skyldi játa sósíalisma
fyrir hönd opinberrar sendinefnd
ar Nigeríu.
Þegar ég hlustaði á ræðurnar
í hálfhringsal þjóðþings Sene-
gal — sem aðeins viku siðar
verð svið'ið fyrir músheppnað
valdarón Mamadou Dia forsæt-
isráðherra —gat ég ekki annað
en verið á sama máli og Pierre
Kanouté, sem ritaði í athyglis-
verðri grein fyrir ráðstefnuna:
„Vandamálið er ekki að sníða
sósíalisma.nn eftir þörfutn Af-
ríku, heldur að færa forna sam
hyggju til nútímahorfs.“ (Viku-
blaðið „Afrique Nouvelle“ í Dak
ar, nr. 799).
Pierre Kanoute á heiðurinn
af að benda í þessari grein á
grundvallarmismuninn á upp-
runa og tilgangi sósíalisma í
Evrópu og Afríku.
Sósíalismi í Evrópu var fyrst
og fremst mótmæla og hneyksl-
unarhreyifing, viðbragð gegn
misferli óbeizlaðrar auðhyggju
Sögulega er sósíalismi Evrópu
tengdur upphafi iðnaðarþjóðfé-
lags nútímans og heimspekilega
tengdur einstaklingshyggju
vestur-evrópskar hugsunar.
Aðstæður í Afríku eru gjör-
oMkar. Pierre Kanoute iysir
þeim svo: „Heirnur Afríkumanns
hlýtur að sjá, að hinn margum-
ræddi munur umbótamanna og
byltingarsinna er ekki eins mik-
ill og orð er gert á, þar er um
muninn á lyndiseinkunnum að
ræða, ásamt ólíkum skilyrðum
á veginum til hins sameiginlega
afríska sósíalisma.
Fulltrúi Gíneu — sendiráð-
herra Namamoudou Diakité —
var ef til vill sá fulltrúanna,
sem talaði hreinskilnislegast og
alvarlegast um erfiðleikana,
sem þarf að yfirstíga, og
skyssurnar, sem gerðar eru
í nýsköpun þjóðfélagsins. Og sá
sem harðast gagnrýndi kapítal-
isma og hina nýju nýlendustefnu
var sennilega verkalýðsforinginn
A. Kithima frá Kongó, sem til-
færði hið hneykslanlega dæmi
um aðskilnað Katanga.
Og var það ekki sannfærandi
staðfesting á þessum orðum Seng
hors forseta: „hinn afríski sósía-
lismi okkar mun ekki aðeins
þroskast í sjálfstæðum ríkjum,
heldur einnig við sjálfstæða
hyggju viljum við heldur laga | hugsun“, þegar róttækasti fulltrú
misbrestina í „hinu sósíaiistíska
ríki“ okkar og standa vörð um
hina félaglegu eiginleika menn-
ingar okkar. Hugtakið „Sósía-
lismi Afrí.ku“ er jafn gamalt
og Afríka sjálf.“
Vissulega skiljast eiginleikar
sósíalima Afríku: einingin, hin
raunsæja afstaða og jákvæði
andi betur, þegar menn hafa
kynnst hinum smeiginlega grund
velli þróunar Afríku. Hinn sam-
eiginlegi grundvöllur er hefð-
bundið samfélag, sem er reist á
sameign og samvinnu við nýt-
ingu auðlindanna, og reynir að
hefja sig upp frá því ð vera
bundið þorpum til þess að verða
þjóð.
Á Dakar ráðstefnunni var lít-
ið um umræður milli afrísku
fulltrúanna. Ræður þeirra voru
yfirlýsingar um trú á áætlunar-
búskap og — það gildir um flesta
þeirra — trú á afrískum sósía-
lisma einnig. öðrum þræði voru
þær frásagnir, athyglisverðar og
hvetjandi, af reynslu, sem var
einstaklega lík hjá öllum. Hvort
heldur um var að ræða voru þær
hliðstæðar en ekki ólíkar.
Eigi að síður voru þessar afr-
er voru, í betra samræmi við
umræðuefnið en framlög fulltrúa
annars staðar að úr heiminum,
því að mínum dómi er afar vafa-
samt, hvort aðferðir Júgóslava,
Tékka, ísraelsmanna eða Norður
landabúa hafa nokkurt gildi fyr-
ir sósíalista í Afríku, og sma
máli gegnir um athuganir Frakka
Breta, ítala eða Vestur-Þjóð-
verja um sama efni.
Ráðstefnan var enn ein sönn-
un þeirrar úrslitastaðreyndar, að
sósíalistar Afríku eru í leit að
nútíma tækni en hafa enga þörf
fyrir að fá hugsjónir. Þetta get-
ur orðið þeim, sem hafa þjáðst
af tilhugsuninni um, að hin ný-
borna Afríika yrði að velja milli
kommúnista og kapítalista, til
nokkurrar huggunar.
Sá sem hefur hlustað á já-
kvæðar umræður, eins og áttu
sér stað á Dakar-ráðstefnunni, og
kynnzt veruleikanum í AJríiku,
inn á ráðstefnunni, dr. Seydou
Badian Kouaté frá Malí, lýsti yf:
ir: „Fyrir okkur, aðra Afríku-
menn er hlutskipti sósíalismans
í samræmi við hina raunveru-
legu þjóðfélagsbyggingu okkar...
... en mönnum verður að skilj-
ast, að sósíalisminn verður að
vera í fullu samræmi við guðs-
trúna. Trú okkar á sósíalismann
er hluti af viðleitni okkar til að
skapa þjóðfélag, sem sé reist á
réttlæti, bræðralagi og gagn-
kvæmri hjálp. Ef vér álítum, að
þróunin sé þróun allrar heildar-
innar, getur ekki komið til mála,
að vér limlestum þann heim,
sem reistur er á manngildinu. f
stuttu máli má segja, að hin sósía
listiska leið, sem vér höfum kos-
ið grundvallist á tveim höfuð-
atriðum: sóíalhma, sem er skap
aður af hreyfingu, sem ekki lýt-
ur forystu öreiga, og sósíalisma
sem viðurkennir, að hið andlega
sé hluti af mannkyninu."
Dr. Kouyaté, sem er efnahags-
málaráðherra Malí, var fyrsti-
háttsetti Bamako-stjórnmálamað
urinn, sem heimsótti Dakqr, eftir
að Malí, ríkjasamband Senegal
og Soudan (nú: Malí) klofnaði
isku ræður, svo sviplíkar sem 1 1960’ Vlðurvlst hans, á
raðstefnunm og virk þatttaka
hans, ásamt hinum hjartanlegu
móttökum, sem hann fékk frá
starfsbræðum sínum í Senegal,
var yfirlýsing um sættir í Vest-
ur-Afríku, sem síðan hefur ekki
verið dregin til baka. Þessi stað-
reynd réttlætir ef’ til vill einnig
þá ósk Senghors forseta, að ráð-
stefnan i Dakar verði „bezí und-
irbúningurinn“ að ráðstefnu
æðstu manna Afríku, sem nflirt —
eða sú er von forseta Senegal—“
gera bandalögin, sem kennast
við Casablanca og Monrovíu, að
einum hóp sjálfstæðra ríkja með
samvinnu sín á milli. Því að ein-
ing Afríku......getur ekki haft
neinn annan tilgang en jafna þró
un allra Afríkuríkja.
Um hitt umræðuefni ráðstefn-
unnar í Dakar, efnahagsstefnu
Afrikjuríkja, verður rætt í næstu
grein.
Jörgen Schleiman.it
Var flugstjórinn neydd-
ur tíl að breyta
um stefnu
Lima, 20. marz NTB—AFD.
TALSMAÐUR tryggingarfélags
eins í Lima sagði í dag, að flug-
stjóri farþegaflugvélarinnar frá
Bolivíu, sem fórst sl. föstudag,
hafi verið neyddur með valdi til
þess að breyta um stefnu rétt
áður en slysið varð. Byggir hann
þessa staðhæfingu sína á því, að
þegar eftir flugtak frá Ariea í
Chile, sem var með eðiilegum
hætti, hafi flugstjórinn átt að til-
kynna stefnu sína flugumferðar-
stjórninni í Arica, en það hafði
hann ekki gert. Ljóst sé, að hann
hafi breytt um stefnu rétt eftir
flugtak. Ennfremur segir hann,
að fundizt hafi í flaki vélarinnar
vopn, mikrófilmur og leyndar-
skjöl, sem tilheyrðu kúbönskum
sendifulltrúa, Enrique Valdez.
Telur talsmaðurinn líklegt, að
Valdez og annar kúbanskur mað
ur, sem var í fylgd með honum,
hafi neytt flugstjórann til að
breyta stefnu.
Flugvélin fórst sem fyrr segir
sl. föstudag og með henni 36 far-
þegar og 5 manna áhöfn. Hafði
hún rekizt á fjall í Perú, en var
á leið frá Arica til La Paz 1
Bolivíu.