Morgunblaðið - 27.03.1963, Qupperneq 15

Miðvikudag'ur 27. marz 1963
MORCVISBLAÐIB
15
FYRIR nokkrum dögum var
frá því skýrt, að Dame Ninette
De Valois, forstöðukona
brezka konunglega ballettsins
muni láta af störfum í des-
ember næstkomandi og við
taki hinn kunni ballethöfund-
ur Sir Frederick Ashton.
Dame Ninette á öðrum
fremur heiðurinn af því að
hafa byggt upp brezka ballett-
inn og skapað honum sinn veg-
lega sess á heimsmælikvarða.
Hún hefur helgað honum alla
sína krafta í hálfan fjórða ára-
tug og í hálfa öld, eða allt frá
fimmtán ára aldri, hefur hún
verið tengd leiksviðinu.
Hún fæddist á írskum
bóndabæ, um það bil fjörutíu
kílómetra frá Dublin og var
skírð Edris Stannus. Segja má,
að dansferill hennar hafi haf-
izt, er hún sjö ára hnáta tók
upp á því í barnaboði að dansa
írskan dans fyrir krakkana,
móður sinni til mestu hneyksl-
unar. Skömmu síðar fluttist
Dame Ninette De Valols.
þá fékk ekkert haldið aftur af
Edris Stannus og hún fékk að
fara í danstíma. Árangurinn
varð sá, að hún nálgaðist að
vera hreint undrabarn og
fimmtán ára kom hún fyrst
fram á leiksviði.
í fyrstu kom hún fram í lát-
bragðsleikum, óperettum, revý
um og óperum, en á sumrin
ferðaðist hún með flokkum,
er sýndu dans fyrir ferðafólk
á baðstöðum. Það hefur verið
haft eftir Dame Ninette, að
hún hafi sennilega dansað
svaninn deyjandi á hverjum
einasta bryggjusporði í öllu
Englandi.
Eftir styrjöldina réðist hún
til Diaghileffs hins rússneska
og varð fljótlega ein af sóló-
istum hans. Tveim árum síðar
stofnaði hún sinn eigin dans-
skóla í London og kenndi jafn
framt hreyfingar og iátbragða-
list við Old Vic-leikhúsið.
Laun hennar þar voru eitt
sterlingspund á viku.
Þegar Lilian Baylis opnaði
Sadler’s Wells leikhúsið að
nýju árið 1931, réði hún Edris
Stannus, sem þá hafði tekið
upp nafnið Ninette de Valois,
til að kenna ballett og þá var
grundvöllurinn lagður að
frægð brezka ballettsins.
í fyrstu voru nemendurnir
aðeins sex stúlkur og gekk
flokkurinn undir nafninu
„Vic-Wells ballett". Ninette
var sólódansari leikhússins, og
kennari — og ballethöfundur
var hún allt þar til Frederick
Ashton, fyrrverandi nemandi
hennar, sem nú tekur við
starfi hennar við Govent Gard
en, fór að láta að sér kveða
á því sviði. •
Á þessum árum átti Dame
Ninette de Valois, eða „Mad-
am“, eins og hún jafnan hefur
verið kölluð í leikhúsinu, —.
við margskonar erfiðleika að
etja. Eftir að Sadler’s Wells
ballettinn var sameinaður
Covent Garden óperunni árið
1946 varð hún að heyja stöð-
uga samkepphi við þá, sem
stóðu að óperusýningunum
sjálfum, — samkeppni um hlut
rekstrarfjár óperunnar, að-
stöðu til aefinga og hlutdeild
í hljómsveitinni. Hún hefur
unnið margvísleg afrek til
framgangs brezka ballettsins
og má þar til nefna, er hún
fékk því framgengt, að Rudolf
Nureyev, sovézki listdansar-
inn, sem flýði frá Kirov-ball-
ettinum á sýningarferð í París,
var ráðinn að Govent Garden,
— en honum stóðu þá allar
dyr opnar. Um þessar mundir
dansar Nureyev mikið á móti
Margot Fonteyn. Var alveg
nýlega frumsýndur í London
ballett eftir Sir Frederick
Ashton, byggður á sögu Alex-
ander Dumas „Kamelíufrúin",
Sir Frederick samdi þennan
ballett, sem hann nefnir
„Marguerite og Armand“, sér-
staklega fyrir þau Nureyev og
Fonteyn, og hafði lengi verið
beðið eftir frumsýningunni.
Þessir listamenn hafa vakið
mikla athygli fyrir leikræna
hæfileika og miðaði Ashton að
því, að þeir fengju sem bezt
notið sín. Hlaut ballettinn af-
bragðs góða dóma brezkra
gagnrýnenda. Á frumsýningu,
þar sem brezka konungsfjöl-
skyldan var meðal áhorfenda,
voru þau Nureyev og Fonteyn
kölluð fram tuttugu sinnum.
>f
Um þessar mundir er kvik-
myndafélagið Norsk film, að
gera kvikmynd eftir leikritinu
„Villiöndin" eftir Henrik Ib-
sen. Sonarsonur skáldsins,
Tancred Ibsen, stjórnar kvik-
myndatökunni. Hann hefur
einnig skrifað kvikmyndahand
ritið sem er u.þ.b. þriðjungi
styttra en leikritið sjálft. Með
aðalhlutverk fara Henki Kol-
stad, sem leikur Hjalmar-
Ekdal, Wencke Foss, er leikur
Ginu og tólf ára telpa, Kjersti
Dalby, sem fer með hlutverk
Hedvigar.
Tancred Ibsen er með kunn-
ustu kvikmyndaleikstjórum
Norðmanna um þessar mund-
ir. Hann var lengi búsettur í
Hollywood og lærði þar kvik-
myndatöku og leikstjórn. Er
haft eftir honum í viðtali, að
hann hafi byrjað námið með
því að þvo og bóna gólf og
lokið því með því að fara yfir
kvikmyndahandrit fyrir Metro
Goldwyn Meyer. Hann hefur
lengi haft áhuga fyrir að gera
kvikmyndir eftir leikritum afa
síns og hefur nú, að lokinni
kvikmyndun Villiandarinnar,
sem sögð er vel heppnuð, feng
ið vilyrði um fjárframlög til
þess að kvikmynda leikritið
„Afturgöngur“. — Kvæntur er
Tancred Ibsen norskri leik-
konu, Lillebil Ibsen.
En sonarsonur skáldsins er
í heimalandi sínu þekktur
fyrir fleira en afskipti sín af
kvikmyndum. Hann er einnig
flugmaður að mennt og er
sagt, að hann sé eini Norð-
maðurinn, sem unnið hefur sér
til frægðar að fljúga milli
húsa eftir aðalgötu Oslóborg-
ar, Karl Johan, og lenda flug-
Fonteyn og Nureyev í „Marguerite og Armand“.
Kjersti Dalby í hlutverki Hedvigar.
vél sinni á Slotsbakken. Sjálf-
ur kveðst hann hafa gert þetta
vegna veðmáls við kunningja
sinn — en hver, svo sem ástæð
an var, vakti þess fífldirska
ekki svo litla athygli á sínum
tíma.
Ákveðið hefur verið að
koma á fót í Uppsölum bóka-
safni til minningar um Dag
Hammarskjöld, fyrrverandi
framkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanng. Er fyrirhugað að
leggja þar áherzlu á bækur,
er varða alþjóðleg málefni og
alþjóðasamstarf.
Þegar er ákveðið, að bóka-
safnið fái inni í elzta húsi Upp
sala, merku húsi — og verða
þar innréttaðar lesstofur,
vinpustofur og ef til vilf einnig
vínstofa. Borgarstjórnin í Upp-
sölum hefur heitið að leggja
fram það fé, er þarf til inn-
réttingar safnsins og fyrstu
bókakaupa og hefur þegar
gefið vilyrði fyrir nærri
fimmtán milljónum króna ís-
lenzkra. Talið er, að kostnaður
við rekstur bókasafnsins verði
um það bil sjö milljónir
króna ísl. árlega. Þá hefur
einnig verið heitið stuðningi
af hálfu Sameinuðu þjóðanna,
bæði aðalstöðvanna í New
York og sérstofnanna samtak-
anna.
Fyrirhugað er, að fram-
kvæmdir hefjist 1. janúar
næstkomandi og verði að því
miðað að opna safnið almenn-
ingi 1. september 1964.
í síðústu viku var sagt frá
því í NTB-frétt frá Moskvu,
að rússnesk kona, Olga Leva-
sjova hefði varið doktorsrit-
gerð í tónvísindum um norska
tónskáldið Edvard Grieg.
Fylgdi fregninni, að rannsókn
hennar á verkum tónskáldsins
væri sú umfangsmesta og ná-
kvæmasta, sem nokkru sinni
hefði verið gerð í Sovétríki-
unum, en þar nýtur Grieg mik
illa vinsælda.
Levasjova hefur numiS
músik heima í Rússlandi en
lengi dvalizt í Noregi. f rit-
gerð hennar eru sagðar koma
fram margvíslegar upplýsing-
ar um tónskáldið og vinnu-
brögð hans, sem ekki hafa
áður verið prentaðar. Sjálf
segir Levasjova í viðtali við
Tass-fréttastofuna, að þeir
Tancred Ibsen
sem fyrr hafi skrifað um Grieg
hafi, að sínu áliti ekki lagt
nægilega áherzlu á að skil-
greina þann grundvöll og þann
jarðveg, sem Grieg byggði
músik sína á.