Morgunblaðið - 07.04.1963, Blaðsíða 3

Sunnudagur 7. aþríl 1963
MORGVNBL AtllÐ
3
Rætist draumur Nassers
um
UNDANFARNAR vikur og
mánuði hafa borizt fregnir
af miklum umbrotum og á-
tökum í ríkjum Araba. Hver
byltingin hefur rekið aðra og
menn bíða enn frekari at-
burða. Hvar verður næst lát-
ið til skarar skríða? í Jórdan-
íu? Saudi-Arabíu? íran?
Eftir byltingamar í írak
og Sýrlandi í febrúar og marz
s.í. virtist mönnum einsýnt,
að Nasser, forseti Egypta-
lands, hefði öll ráð í hendi
sér, þess væri skammt að bíða
að lýst væri yfir myndun ríkja
sambands Egyptalands, Sýr-
lands, íraks og Jemen og, að
þar yrði Egyptaland hinn ráð
andi aðili. En síðustu fregnir
bera með sér, að málið virð-
ist ekki svo einfalt. Þær sýna,
að Arabar eiga fleiri mikil-
hæfa forystumenn en Nasser,
sem verið hefur ókrýndur leið
togi þeirra í áratug — og
svo virðist, sem ágreiningur sé
allnúkill með þessum mönn-
um.
★ ★
Sem kunnugt er, voru >a3
stuðningsmenn Nassers og
Baath-sósíalisfcar, sem sam-
eiginlega stóðu að bylting-
unum í írak og Sýrlandi. En
ýmislegt hefur borið til tiíð-
inda 1 Sýrlandi að undanförnu
og í ljós komið, að aðstand-
endur byltingarinnar eru síð-
ur en svo á eitt sáttir um
markmið hennar eða þróun-
arleiðir. Um mánaðamótin,
nánar tiltekið 30. marz s.l.
sögðu fimm af 20 ráðherrum
byltingarstjórnarinnar af sér
og voru þeir allir stuðnings-
menn Nassers. Ástæðan var
sú, að Baath-sósíalistar neit-
uðu að skipta jafnt með stuðn
ingsmönnum Nassers — eða
Nasseritum, eins og þeir éru
oftast nefndir, — ráðuneytinu
og þjóðbyltingarráðinu.
Afsögin ráðherranna vakti
mikinn úLfaþyt meðal alþýðu
manna, varð tilefni óeirða
meðal stúdenta og kröfu-
gangna, þar sem bornar voru
myndir af Nasser og sungn-
ir um hann lofsöngvar. Að
lokum tók stjórnin til bragðs
að setja útgöngubann 18 klst.
á dag og loka háskó’lum um
óákveðinn tíma. Óeirðirnar
hófust á flugvellinum í Dam-
askus í þann mund, er sendi
nefnd frá Alsír, undir for-
sæti Houari Boumedienne,
landvarnarráðherra, kom þang
að. Mannfjöldinn gerði hróp
að Salath Bitar, forsætisráð-
herra og sakaði hann um að
hafa átt þátt í sambandsslit-
unum við Egyptaland 1961.
Varð hann að leita hælis um
hríð í flugvallarskýli, vegna
grjótkasts fólksins.
• Draumur Nassers
Það- er löngu ljóst, að Nass-
er, forseta, dreymir um ara-
bískt ríki, er nái frá' Persa-
flóa til Atlantshafs. Sá draum
ur á rót að rekja til fyrri
alda, — allt til sjöundu aid-
ar, er ríki múhameðstrúar-
manna var svo víðfeðmt.
Nasser hefur oft minnt þjóð
sina á sigurferðir hershöfð-
ingjanna Amr Ibn-al As, sem
hélt inn í Afríku um 640, og
Uqbah Ibn Nafis, er hafði náð
til stranda Atlantshafsins um
680. Þeir börðust fyrir boð-
skap Múhameðs, ef ekki með
orði þá með blikandi brandi.
Þegar ríki Múhameðstrúar-
manna var sem mest, náði
það norður yfir Tyrkland,
suður yfir Persíú og Afghan-
istan til Indlands og austur
um Mið-Asíu til Kína; vestur
yfir Egyptaland, vestur yfir
Spán og allt til Suður-Frakk-
lands. Skip Múhameðstrúar-
manna sigldu með austur-
strönd Afríku og náðu þar
miklum ítökum, og gegnum
Súdan komust þeir til Norð-
vestur-Afríku.
Það er einróma álit þeirra,
er fylgzt hafa með atburðum
í Arabaríkjunum að undan-
förnu, að meðal Araba fari
þjóðernistilfinning, þjóðar-
stolt og sjálfsvirðing sívax-
andi- Er það einkum þakkað
Nasser og þeim feikna fram
förum, sem orðið hafa í
Egyptalandi undir hans
stjóm. Nasser sýndi Aröbum,
að hægt var að losna undan
erlendum yfirráðum. Hann
hefur gerbreytt kjörum og
hugsunarhætti egypzkra smá
bænda. Hagur þeirra hefur
batnað mest allra þar i landi,
þó að undanskildum iðnverka
mönnum. Áður fyrr var kæru
leysi, hugsunarleysi- og fram
kvæmdaleysi einkennismerki
þerrra, og þeim var gjarnan
lýst með orðatiltækinu „anna
mali“ sem þýðir eitthvað á
þá leið: „mér gæti ekki stað-
ið meira á sama“. En nú hef-
ur það orðtæki horfið fyrir
öðru, orðinu „nahdha", sem
þýðir að setjast upp og veita
því athygli, sem gerist í kring
um mann.
Komist á samband Arabá-
ríkjanna fjögurra nær það til
44 milljóna manna á 650.000
fermílna svæði. Sjálfsagt verð
ur Egyptaland miðdepill
þessa sambands, það er fjöl-
mennasta ríkið, byltingin elzt
og þjóðin lengst á veg komin
efnalega og andlega.
Nasser hefur haft vakandi
auga á þróuninni í nágranna-
ríkjunum og gert sitt til að
beina henni í sér hentugan
farveg. Eitt áhrifaríkasta á-
róðursvopn hans er útvarpið.
Geisli Kairo-útvarpsins nær
langt og áhrif þess eru víð-
tæk. Nasser er viðurkenndur
áróðurssnillingur; hann veit
hvað hinum arabíska fjölda,
kemur og beitir útvarpi og
sjónv*rpi af mikilli slægð.
J>egar uppreisnin var getrð
gegn imaminum í Jemen
sendi Nasser uppreisnarmönn
um þegar í stað vopn og ferða
útvarpstæki — síðan her-
menn. Hann safnar beztu fá-
anlegu arabískum skemmti-
kröftum að útvarpinu í Kairo
— og sjónvarpinu, sem sagt
er hið fjölbreyttasta í Mið-
Au»turlöndum. Er haft í flimt
ingum, að útvarpssendingar
kommúnista frá Búlgaríu til
Arabaríkjanna, sem mest eru
langar áróðuxsræður, missi
allan mátt sinn gagnvart
skemmtikröftum þeim, sem
flytja áróður Nassers. „Radd-
ir“ Kairo-útvarpsins eru marg
ar og vel dulbúnar. Geta
Egyptar þvi hvatt til upp-
reisna og grafið undan hin-
um ýmsu stjórnum án þess
þær fái rönd við reist. Sagt
er ab sm þessar mundir sé
verið að ljúka við sendistöð,
sem hugsuð sé til andróðurs-
starfsemi gegn Habib Bour-
guiba, forseta Túnis.
• Eining — sundrung
Þegar rætt er um hina vax-
andi sameiningartihneigingu
Araba í heild, er rétt að drepa
sérstaklega á nokkur veiga-
mikil atriði, sem stuðla eink-
um að þessari tilhneigingu.
Eitt þeirra er hinar miklu
oílulindir í löndum Araba.
Fréttamenn í Arabaríkjun-
um hafa oft orð á því hve
mjög hinni ungu uppvaxandi
kynslóð menntamanna svíður
í augu að sjá, hve víða tekjur
af oíuvinnslu eru misnotaðar.
Að sjálfsögðu deila þeir um
það, hvort vestrænu olíufé-
lögin greiði nægilega mikið
fyrir olíuna, sem þau vinna,
en það mun langt því frá
alvarlegasti ásteytingarsteinn
inn. Margfalt meiri er gremj-
an í garð arabískra ráða-
manna, eins og til dæmis Saud
konungs í Saudi-Arabíu, sem
vanrækja með öllu að láta
þjóðfélagið njó'ta þessara
tekna. Saud konungur er þess-
i
Talið frá vinstri: Michel Aflak, framkvæmdastjóri og stofnandi Baathflokksins. Nasser, for-
seti og Salah Bitar, forsætisráðherra Sýrlands. Myndin vartekin í Kairo fyrir nokkrum dög
um

Nasser forseti er 45 ára að aldri.
um mönnum stærstur þyrnir
í augum. Þeir sjá í honum
dæmigerða græðgi og hroka
hinna gömlu lénsherra og þeim
svíður að sjá hann sjálfan og
nánustu samstarfsmenn hans
lifa í dýrðlegum fagnaði i
skrautbúnum höllum, hafa til
umráða kádiljáka og einka-
flugvélar, meðan þjóðin,
milljónir manna, er ólæs,
menningarsnauð, soltin og býr
við gersamlega úrelt þjóð-
skipulag.
Annar álíka þyrnir var
Imaminn í Jemen þar sem
þjóðin stendur flestum öðrum
að baki. Var þó sagt að undir
stjórn A1 Badr hefði hún ver-
ið á hraðri leið inn í þrettándu
öldina.
Þegar Kassem tók völdin í
írak árið 1958, með blóðugri
byltingu var talið, að ger-
bylting yrði í þjóðfélaginu
og hann mundi nota olíutekj-
urnar til framdráttar þegnum
landsins og þróun þjóðskipu-
lagsins. Þegar til kom reynd-
ust framfarirnar vera of
hægfara undir hans stjórnar-
hendi.
Annar stór þáttur í samein-
ingartilhneigingu Araba er að
sjálfsögðu tilvist Ísraelsríkis.
Þar sjá þeir sameiginlegan
óvin, sem stendur þeim tækni
lega framar og hefur með
hinum ótrúlegu framförum
vakið enn meiri athygli á nið-
urlægingu Arabanna allt i
kring. Og Arabar gleyma því
ekki fyrst um sinn, er hinn
fámenni her Ísraelsríkis sigr-
aði sameiginlegan her Araba-
ríkjanna árið 1948.
Eins og minnzt var á í upp-
hafi virðist einnig ýmislegt
geta orðið til að torvelda náið
samband Arabaríkjanna. í því
sambandi benda kunnugir á
nokkur atriði er mæla gegn
því, eins og nú horfir.
í fyrsta lagi segja þeir
engin dæmi í sögunni um var-
anlega einingu Arabaríkjanna.
Hið mikla veldi Múhameðs-
trúarmanna á fyrri öldum var
sjálfu sér sundurþykkt og
fékk ekki staðizt, — sundr-
aðist vegna innbyrðis deilna
einstakra þjóða og smákon-
unga. Og nærtækasta dæmið
um sundrungu Araba er sam-
band Sýrlands og Egyptalands,
sem stóð í hálft fjórða ár og
skildi eftir sig mörg ör og stór.
Fjölmargir forystumenn Sýr-
lendinga þar á meðal margir
áköfustu hvatamenn sam-
bandsins hafa sakað Nasser
um tilraun til að seilast til
yfirráða í Sýrlandi. Egyptar
staðhæfa enn, að þeir hafi
varið of miklu fjármagni og
mannafla til styrktar Sýr-
lendingum en þeir halda því
hinsvegar fram, að Egyptar
hafi skert lífskjör þeirra, ef
nokkuð. Er næsta víst, að
mörg fyrri ágreiningsatriði
eiga eftir að koma fram í um-
ræðunum í Kairo.
Framhald á bls. 15.