Morgunblaðið - 07.04.1963, Blaðsíða 9

Sunnudagur 7. apríl 1963
MORCVNBLAÐIÐ
9
Kristnisaga
Sigurðar A. Magnússonar
eftir sr. Benjamín Kristjansson
REIMAULT
er bifreiðin sem öll Evrópa hefur þekkt
unt áraraðir fyrir endingu og gœði
gj Renault Dauphine er 5 manna.
H Renault Dauphine er 4ra dyra og með sér-
stökum BARNA-öryggislæsingum á aftur-
huröum.
gj Renault Dauphine er sparneytinn, 5,9
lítrar á 100 km. — 4 cyl. sterkbyggð vatns-
kæld aftanívél.
rg Sjálfstæð gormafjöðrun á öllum hjólum.
H Stór, rúmgóð farangursgeymsla.
gj Öflug miðstöð, sem gefur þægilegan yl um
allan bílinn.
Fallegt, tizkulegt franskt útlit.
gj Verð krónur 121.000,00.
Renault bifreiðarnar, hafa reynzt af-
burðavel hér á landi. — AHir þekkja
endingu Renault 1946.
H Renault Dauphine er nú fyrirlíggjandi.
Viðgerðarverkstæði er í rúmgóðum húsa-
kynnum að Grensásvegi 18. —
Varahlutabirgðir fyrirliggjandi.
— Sýningarbílar í Lækjargötu 4. _
Columbus hf.
Brautarholti 20. — Símar 22116, 22118.
MÉE finnst ég hafa heyrt þess
getið, að Sigurður A. Magnússon
hafi einhvern tíma litið inn í guð
fræðideild Háskóla Islands, en
ekki þori ég að ábyrgjast það og
finnst það reyndar heldur ólík-
legt eftir skrifum hans að dæma.
J>ó vý-ðist hann telja sig þess um-
kominn að segja íslenzkum prest
um fyrir verkum og heldur sig
vita talsvert meira um sáluhjálp-
arefni en þeir, sem þjónað hafa
þjóðkirkju íslands langa ævi. Og
það er enginn smáræðis völlur á
þessum sjálfskipaðá yfirsiða-
meistara klerkastéttarinnar. —
Hann krefst þess í, Lesbók Mbl.
nýlega, að álitlegur hluti ís-
lenzkrar prestastéttar verði svipt
ir hempunni. Er skemmst af að
segja, að skrif þessa manns eiii-
kennast í senn af freklegri van-
þekkingu og andlegri blindu.
Ákærurnar
I Morg mblaðinu 20. des. sl.,
þar sem hann skrifar um bók Al-
menna bókafélagsins: Helztu trú-
arbrögð heims, ber hann fram
þá ákæru, án þess þó að rök-
styðja hana hið minnsta, að krist
indómurinn hafi gruggazt svo
mjög í meðferð íslenzkra presta
að hann sé orðinn að hreinasta
viðundri, og að prestar íslenzkir
eigi heimsmet í þvl að svipta öll-
tim höfuðstoðum undan trúnni.
J>essa kæru hefur hann fyrr og
síðar verið að ámálga með sí-
felldu narti, þó að lítt hafi hún
verið virt svars. En í Lesbók Mbl.
24. febrúar sl. leggur hann enn
á ný til atlögu og vill nú láta
skera stéttina að miklu leyti nið-
ur. Þar segir hann orðrétt:
„Starfsmenn kirkjunnar ' eru
ekki fyrst og fremst þjónar ríkis-
ins eða fólksins, heldur þess
sannleiks, sem henni hefur verið
trúað fyrir kynslóð fram af kyn-
slóð. Þeir eru bundnir af játn-|
ingum kirkjunnar og eiðfestingu
við embættistöku, en svo undar-
legt sem það er, virðist ýmsum
þjónum kirkjunnar hér á landi
liggja í léttu rúmi, hvaða eiða
þeir hafa unnið, ef nokkuð má
marka af spíritisma, guðspeki og
öðrum ósóma, sem grassérar inn-
an kirkjunnar og er á góðum
vegi með að gera hana „heiðna.“
Boðbera slíkra kenninga innan
kirkjunnar á hiklaust að svipta
hempunni, ef hún vill vera sögu
sinni og erfðum trú.“
Bókstafsþrælar skulu
þeir vera
Skrif eins og þetta eru vitan-
lega daglegt brauð hjá gersam-
lega ómenntuðum og hálf-rugluð-
um ofstækismönnum. En að
nokkur maður, sem telur sig vera
skáld og bókmenntagagnrýnanda
skuli láta slíka eindæmadellu frá
sér fara vekur furðu og efa um,
að hann sé þeirri dómgreind
gæddur, sem æskileg verður að
teljast til bókmenntastarfa. í
þennan skæting hans vantar ekk-
ert annað en tillögu um, að trú-
villingamir verði brenndir á báli
samkvæmt sðgu ög erfðum sömu
Stofnunar og í samræmi við hugs
unarhátt andlegra fyrirrennara
hans.
Bókstafsþrælar skulu íslenzk-
ir prestar vera, það er fyrsta og
síðasta krafa hans til stéttarinn-
ár. Ekki eiga þeir að þjóna and-
legum þörfum fólksíns, heldur
eldgömlum játningum löngu
dauðra guðfræðinga, sem varia
nokkur maður hefur hugmynd
wm framar, hvaða kenningar
höfðu að flytja. Þær voru samd-
er á tímum, er menn höfðu ólík-
er hugmyndir um alla hluti við
það sem nú er og eru því hættar
eð eiga sér hljómgrunn í hug-
um þorra manna.
Bókstafurinn deyffir
Auðséð er það, að S.A.M. hef-
ur aldrei komizt svo langt í guð-
fræðinni að íhuga þessi orð Páls
postula: Bókstafurinn deyðir, en
andinn ■ lífgar. Allir miklir spá-
menn hafa verið svarnir óvinir
bókstafstrúar. Spámenn Gamla
testamentisins börðust gegn blóð-
fórnum lögmálstrúarinnar, Krist-
ur gegn bókstafstrú Farisea, Páll
gegn íhaldssemi gyðingkristinna,
Lúther gegn páfadómnum. Hvar
sem reynt hefur verið að þræl-
binda menn við gömul trúar-
form, deyr trúin og ekki verður
annað eftir en siffur, sem smám
saman missir vald sitt yfir hug-
Sr. Benjamin Kristjánsson
unum. Hver einasti trúmaður,
sem einhver andlegur dugur
hefur verið í, skilningur og
manndómur, hefur sjálfur séð
himnana opna og boðað trúna
eins og sannfæring hans og sam-
vizka bauð. En þar sem hvorugt
er til staðar og engin sjálfstæð
trúarreynsla, hanga menn í
visnandi beinagrindum trúar-
játninganna með sama skilnings-
leysi og þrjózku eins og fræði-
mgnn Gyðinga á dögum Jesú
bundu sig við lögskýringar fyrri
tíðar manna. Um þess konar
menn sagði Jesús: „Þannig berið
þér sjálfum yður vitni ,að þér sé-
uð synir þeirra er drápu spámenn
ina. Þér höggormar, þér nöðru-
afkvæmi, hvernig ættuð þér að
geta umflúið dóm helvítis?“
Opinberun Guðs nemur aldrei
staðar. Hvar sem trú eða þekk-
ing eða hugsun mannsandanS
staðnar, deyr hún, eins og líkam-
inn deyr, þegar maðurinn hættir
að anda og hjartað að slá. Þegar
menn hætta að trúa á hinn lif-
andi Guð, fara þeir að trúa á
dauðan . bókstaf, sem þeir skilja
ekki. Þá heldur hræsnin innreið
sína í kirkjuna.
Vígsluheitiff
Áður en menn taka sér fyrir
hendur að rógbera íslenzka
prestastétt fyrir alþjóð í opin-
berum blöðum, væri að minnsta
kosti viðkunnanlegra, að þeir
reyndu að kynna sér örlítið þau
mál, sem þeir byggja ákæru sina
á, svo að meginforsendan fyrir
áfellisdómnum reynist ekki stað-
leysustafir.
Vanþekking þessa opinbera
ákæranda (því að ég vil heldur
ætla, að það sé vapþekkin^ en
vísvitandi blekking) kemur
meðal annars fram í .þvi, að eið-
ar þeir, sem höfundurinn segir
að prestar hafi svikið með köldu
blóði, að kenna samkvæmt játn-
ingum lúthersku kirkjunnar,
voru afnumdir úr Helgisiðabók
íslenzku þjóðkirkjunnar fyrir
meira en hálfri öld. Um
þetta getur hver og einn sann-
færzt, sem hafa vill fyrir því að
líta í Helgisiðabókina. Þar ér
ekki um neinn eið að ræða, held-
ur brýnir biskupinn það einungis
fyrir vígsluþega að prédika Guðs
orff hreint og ómeingaff, eins og
þaff er aff finna í hinum spámann
legu og postullegu ritum og í
anda vorrar evangelísku lút-
hersku kirkju og hafa hin heilögu
sakramenti um hönd samkvæmt
boði Krists með lotningu. Fyrir
kirkjunnar hönd spyr biskupinn
síðan vígsluþega, hvort hann lofi
því af einlægu hjarta að gera
þetta eftir því, sem Guff veiti
honum náff til, og játar hann því.
Þetta síðasta getur ekki merkt
annað, en að prestarnir heita því
að kenna kristindóminn eins og
skilningur þeirra, vit og sam-
vizka býður þeim. Ef prestar
teldu sig bundna við bókstaf,
sem ofbýður samvizku þeirra og
skilningi gæti ekki verið um
neina einlægni að ræða, heldur
uppgerð og látalæti. En það veit
hver guðfræðingur, að enda þótt
trúarjátningarnar séu merkileg
trúarsöguleg plögg, eru þær
engin spámannleg eða postulleg
rit, heldur aðeins vitnisburður
um trúna á liðnum öldum eða
tilraun til að lýsa henni. Að gera
játningaritin að einhverju óskeik
ulu úrskurðarvaldi fyrir trú
kristinna manna nú á tímum er
jafnmikil fjarstæða og ef fara
ætti að skipa mönnum að leggja
álíka gamlar læknaformúlur til
grundvallar fyrir lækningum nú-
tímans og trúa á þær. Enda væri
það sízt í anda evangelisk-lút-
herskrar kirkju að binda trúna
við úrelta guðfræði. Það var
meginkenning siðbótarmanna, að
Ritningin ein ætti að vera upp-
spretta trúar og kenningar á öll-
um tímum, og þá ems og Guð
gefur túlkandanurn náð til að
skilja. Ella væri Lúther eða
Kalvín gerður að nýjum páfa.
„Guðs orð“ er heldur ekki inni-
lokað I bókum, stofnunum, trú-
arjátningum eða kirkjulegum
reglugerðum. Guðs orð er ekki
forngripur. Það er fyrst og
fremst sú lifandi hugsun, sem
Guð kveikir í vitundinni, er hún
stendur andspænis heiminum,
einlæg í því að vilja vita sann-
leikann og þjóna konungi hans.
Leiffin, sem Jesús fór
Reynsla kynslóðanna er að
vísu dýrmætur arfur. Sérhvert
virturlegt orð var guðsorð á
þeirri stund, sem það var talað,
og getur endurómað sem Guðs
orð í hugum þeirra, sem hafa
eyru til að heyra. Þannig heldur
Kristur áfram að vera hinn
mikli leiðtogi og Drottinn kirkju
sinnar. Enn getur hann notað
margs konar menn eins og áður,
en þó því aðeins að þeir séu
einlægir. Ekki krefst hann þess
af neinum, að þeir haldi fram
skoðunum eða kenningum, sem
þeir hvorki fella sig við né geta
trúað innst í hjarta sínu og þylja
fram af gagnrýnislausri undir-
gefni við kirkjuleg yfirvöld, sem
geta verið skeikul: „Lýður þessi
heiðrar mig með vörunum, en
hjarta þeirra er langt burt frá
mér“. Þá eru mennirnir stærst-
ir, er þeir reyna að þjóna sann-
leikanum eins og þeir skilja hann
bezt, kosti það hvað sem vill.
Þetta var leiðin, sem Jesús fór
og Lúther fór og öll mikilmenni
mannkynssögunnar.
Vitnisburffur þriggja
gufffræffikennara
Þessi sjónarmið voru rökrædd
islenzkri kirkju til stórsæmdar
áður en Sigurður A. Magnússon
fæddist í þennan heim. Og það
er min skoðun, að islenzk kirkja
þurfi ekkert að blygðast sín fyr-
ir það, þó að hún hafi verið
nokkuð víðsýnni en aðrar kirkj-
ur. Hitt væri hörmung, ef hún
hefði ekkert nýtilegt til málanna
að leggja, hugsaði ekkert og
hefði enga skoðun, væri ekki
annað en jarmandi eftirherma
annarra kirkna.
Séra Haraldur Níelsson skrif-
aði grein í Skírni 1908, sem
hann nefndi: „Trúarjátningarnar
og kenningafrelsi presta". Þar
sagði hann meðal annars: „Það,
sem fyrir oss vakir, sem aðhyll-
umst kenningafrelsi presta, er
einmitt þetta: Vér viljum forðast
kyrrstöðuna og afturförina. Vér
treystum sannleika kristindóms-
ins til að þola allt frelsi. Vér
teljum honum bezt borgið þar,
sem hugsanafrelsið er einlæg-
ast .... Oss stendur stuggur af
því, að kirkjan á nokkurn hátt
reyni að hefta hugsanafrelsið.
Skjöldur hennar er orðinn of ó-
hreinn af hluttökunni í því ó-
happaverki á umliðnum öldum“.
Fyrsta prestastefnan undir for-
sæt-i Þórhalls Bjarnasonar bisk-
ups var haldin á Þingvöllum
sumarið 1909. Þar sveif hinn
sami frjálsmannlegi andi yfir
vötnunum og bar margt á góma,
er sýndi ólgu og vorhug í hinni
íslenzku kirkju. Langmesta at-
hygli vakti þó fyrirlestur Jóns
lektors Helgasonar: Prestarnir og
játningaritin, sem var eins konar
árétting og framhald af ritgerð
séra Haraldar Níelssonar í Skírni.
Sýndi hann fram á með skýrum
rökum, að játningaritin hefðu
ekkert dómaravald í andlegum
efnum og að sá hefði verið skiln-
ingur siðbótarmannanna sjálfra.
Ætti kirkjunni að geta nægt
þessi skipun meistara síns: „Far-
ið. .. . og kennið þeim að halda
allt, sem ég hef boðið yður“.
„Þess vegna hlýtur markmið vort
að vera það að losna sem fyrst
við heitbindingu prestanna við
játningaritin", mælti guðfræðl-
kennarinn.
í umræðunum á eftir vaktd
Það mikla athygli, að Þórhallur
biskup skýrði frá því, að hann
hefði talað við einn af beztu lög-
fræðingum landsins um þetta
mál, og hefði hann sagt, að eigi
gæti hann hugsað sér þann
dómstól, sem dæmdi eftir trúar-
játningunum. „Er maður ekki að
vega að dauðum?“ spurði biskup.
„Jatningaritin eru dauð f sam-
vizkum manna“.
í samhljóðan við þetta álit
lærðustu manna kirkjunnar var
eiðurinn og bindingin við trúar-
játningamar tekið út úr Helgi-
siðabókinni við endurskoðun
hennar 1910, en prestaheitið tek-
ið inn í staðinn eins og áður er
frá skýrt.
Allir þessir þrír menn höfðu
verið guðfræðikennarar langa
hríð og tveir af þeim urðu bisk-
upar íslenzku þjóðkirkjunnar. Er
því ekki ástæða til að ætla' að
þeir hafi látið þessar skoðanir I
ljós af rasandi ráði, heldur eftir
nakvæma rannsokn og íhugun,
og mætti S.A.M. vel hafa gert
slíkt hið sama.
Man nú enginn
séra Harald Níelsson?
Hinn þriðji þessara höfuðskör-
imga kirkjunnar, séra Haraldur
Framhald á bls. 13.