Morgunblaðið - 07.04.1963, Blaðsíða 13

Sunnudagur 7. aprfl 1963
u o ** r. T ’ \ n r 4 0 10
13
— Krisiriisaga
Framh. af bls. 9
Níelsson, var einn mesti Biblíu-
fiæSingur íslenzkur á þessari
öld, vandvirkur vísindamaður og
án efa andríkasti prédlkari, sem
íslenzk kirkja hefur átt á síðari
öldum. Ef nokkurn tíma hefur
verið vakning í íslenzkri kirkju,
þá gerðist það árin kringum 1920,
þegar hann flutti guðsþjónustur
í Fríkirkjunni í Reykjavík við
svo mikla aðsókn að fólksfjöld-
inn stóð út úr dyrum og margir
urðu frá að hverfa. Ætla ég að
slík kirkjusókn hafi þá verið
einsdæmi að minnsta kosti um
öll Norðurlöncf.
En hvað var það, sem kveikti
þessa brennandi mælsku og and-
ríki í huga þessa guðs þjóns? >að
voru hinar nýju opinberanir sál-
arrannsóknanna, sem honum virt
ist varpa ljósi yfir sams konar
fyrirbrigði frumkristninnar. —
Gagnstætt efahyggju þýzku guð-
fræðinnar, sem leit á kraftaverka
sögur Nýja testamentisins sem
helgisögur, sýndist honum sálar-
rannsóknirnar staðfesta uppris-
una og fjölda annarra frásagna
hinna helgu rita, og þetta gaf trú
hans byr í seglin. Ef nokkurn
tímann hefur verið til Kriststrú-
armaður á Islandi. þá var Har-
aldur Níelsson það.
En auðvitað voru þá til ein-
hverjir musterisriddarar, sem
vildu fyrir hvern mun láta reka
hann úr kirkjunni.
Helztu trúarbrögð heims
í inngangi þessarar ágætu bók-
ar, sem dr. Paul Hutchinson hef-
ur skrifað, en hann var um skeið
útgefandi The Christian Century,
eins bezta og víðlesnasta tímarits
um kristindómsmál, eru þessi
orð höfð eftir Arnold Toynbee:
„Fjögur æðstu núlifandi trúar-
brögðin eru fjögur tilbrigði sama
stefs...... Ef allir fjórir grunn-
tónar þessa himneska hnattsöngs
næðu jarðneskum eyrum á sama
tíma og jafnskýrt, myndi sá sæli
áheyrandi verða þess vís, að hann
væri ekki að hlusta á mishljóm,
heldur samhljóm“.
Arnold Toynbee er eins og
kunnugt er einn mesti söguspek-
ingur vorra tíma. Einnig er í
sama inngangi vitnað í S. Radha-
krishnan, núverandi forseta Ind-
lands, sem talinn hefur verið
einn mesti trúarheimspekingur
veraldar, vitur maður og víð-
skyggn, jafnlesinn i austrænum
og vestrænum fræðum og iðu-
lega boðinn til fyrirlestrahalda
af háskóliun í Evrópu og Amer-
íku. Þessi maður heldur því
einnig fram, að trúmenn með
mismunandi skoðanir þarfnist
hverjir annarra til æðri skilnings
á sannleikanum.
Þetta mundi líka stappa nærri
sjónarmiði guðspekinnar eins og
hún hefur verið boðuð hér á
landi af gáfuðum mönnum, en
fellur kreddumönnum því verr í
geð, sem þeir eru þröngsýnni og
vita minna um andleg mál yfir-
leitt og nefnist „ósómi“ í þeirra
munni. Ef guðspeki „grassérar"
hér í kirkjunni eins og S.A.M.
kvartar yfir, þá mundi sú guð-
speki vera eitthvað í líkingu við
guðspeki Toynbees og Radha-
krishnans, og er þá engum leið-
um að líkjast.
Rétt er og að minna á það í
þessu sambandi, að með háskóla-
reglugerðinni 1942 var tekið að
kenna almenn trúarbragðavís-
indi við guðfræðideild Háskól-
ans og var einmitt núverandi
biskup Islands fyrsti kennarinn
í þeirri grein. Væntanlega hefði
hann ekki tekið þessa kennslu að
sér, og þá ekki heldur lagt hönd
að útgáfu þessarar ágætu bókar
Almenna bókafélagsins, ef hann
hefði yfirleitt talið trúarbrögð
annarra þjóða „ósóma“, sem að-
eins væri líklegur til að „grugga“
hina einu sönnu trú.
Hvað er spíritismi?
Hinn „ósóminn“, sem S.A.M.
telur að reka eigi presta úr
kirkjunni fyrir er spíritismi.
Auðvitað skýrir höfunduryin
heldur ekki, hvað fyrir honum
vakir með heitinu spíritismi, en
án efa hefði hann t.d. talið Har-
ald Níelsson „ósóma-mann“ í
kirkjunni, sem átt hefði að reka.
Fjandmenn „spíritisma“ tala
oft eins og hann sé í því fólginn,
að menn trúi öllu, sem miðlar
tala eða festa á blað. Ég hef
aldrei þekkt nokkurn prest né
menntamann, sem trúað hefur
þannig, og vissule^á varaði Har-
aldur Níelsson lærisveina sína
við slíkri trúgirni. Ég býst svo
sem við, að eitthvað sé til af
slíku fólki, en líka eru til trú-
flokkar, sem telja sig kristna
eins og t.d. Vottar Jehova, sem
trúa alls konar slúðri. Og ef sumt
af skrifum miðla er ekki á marga ,
fiska, þá eru líka til ókjör öii af |
svonefndu „guðsorði“, sem ekki
er öllu 'hærra ris á.
Ef prestar eiga að vera sekir
um spíritisma, þá er hann ekki
á þessu sviði, heldur því, að þeir
telja sér skylt og eðlilegt stöðu
sinnar vegna að fylgjast eftir
föngum með sálarrannsóknum
og kynna sér niðurstöður þeirra.
Og þetta virðist ekki vera óeðli-
legt um menn, sem hafa það
hlutverk að boða trúna á guð og
ódauðleikann við hverja gröf.
Reyndar verður ekki séð, að
annað málefni komi þeim meira
við. Og þar sem kristin trúar-
brögð hafa yfirleitt orðið til í
andrúmslofti líkra fyrirbrigða og
sálarrannsóknarmenn eru að at-
huga, ætti það a.m.k. að geta
styrkt aðstöðu þeirra gegn efnis-
hyggjtmiönnum, ef sýnt verður
fram á, að menn úr þeim flokki
hafa sannfærzt um framhaldslíf
af rannsóknum sínum. Sannast
að segja virðist mér það alger-
lega óskiljanleg afstaða frá
hendi trúarbragðanna að amast
við þess konar rannsóknum. Hitt
get ég. skilið að efnishyggju-
mönnum sé illa við að hreyft sé
við rótgróinni trú þeirra á dauð-
ann. Þar er um skoðanakergju
að ræða.
Fyrir áttatíu árum var Sálar-
rannsóknarfélagið brezka stofnað
af gáfuðum mönnum, sem skildu,
að í svokölluðum „dulrænum
fyrirbrigðum" var að minnsta
kosti fólgið athyglisvert rannsókn
arefni. Stofnendurnir voru Ed-
mund Gumey, skáldið F. W. H.
Myers og Sir William Barrett,
en fyrsti forseti prófessor Henry
Sidgwick. Af öðrum forsetum
má nefna: Arthur Earl Balfour,
prófessor William James, Sir
William Crookes, Sir Oliver
Lodge, prófessor Richet, Gerald
Earl Balfour, Mrs. Henry Sidg-
wick, Andrew Lang og prófessor
Bergson, allt frægir og nafnkunn
ir vísindamenn. Sumir þeirra
voru miklir efahyggjumenn, er
þeir hófu rannsóknarstarf sitt,
en munu flestir ef ekki allir hafa
sannfærzt um af rannsóknum
sínum, að líf mannsins héldi á-
fram eftir dauðann, og að unnt
væri að ná sambandi við fram-
liðna menn.
Ef þetta heitir líka spíritismi,
þá munu margir íslenzkir prest-
ar hafa verið spíritistar, en ekki
verður séð, að slík rannsókn eða
sannfæring geti að nokkru leyti
skaðað þá trú, sem grun'dvöliuð
er á því að Jesús hafi sýnt sig
lærisveinum sínum margsinnis
eftir písl sína með mörgum ó-
rækum kennimerkjum og hafi
hann þannig leitt í ljós lífið og
ódauðleikann. Var þá upprisa
meistarans ekki ííka „ósómi“, og
hefði ekki átt að reká hann úr
söínuðinum?
Á að innleiða skoðanakúgun
í kirkjuna?
Ég held að það sé alveg óhætt
fyrir Sigurð A. Magnússon að
láta biskupa íslenzku kirkjunn-
ar dæma um það, hverja hann
telur ástæðu til að reka úr kirkj-
unni, enda þarf til slíkrar ákvörð
unar talsvert meiri þekkingu á
andlegum málum en Sigurður
þessi virðist hafa til að bera. En
ég get huggað hann með því, að
ef þessi stofnun yrði einhvern
tímann svo óhamingjusöm að
eignast jafnþröngsýna yfirstjórn
og hann dreymir rftn, ef íslenzka
kirkjan færi að taka upp skoð-
anakúgun að hætti miðalda og í
samræmi við hátterni sumra ein-
ræðisflokka nútímans, mundi
ekki þurfa að reka íslenzka
presta úr stéttinni. Þeir mundu
segja af sér í hrönnum af sjálfs-
dáðum.
Um hitt er ég ekki jafnviss, að
hækka mundi risið á íslenzkri
kirkju, þegar klerkastétt hennar
væri orðin skipuð eintómum flat-
járnuðum bókstafsþrælum.
Benjamín Kristjánsson.
— „Sjálfs er
44
Framhald af bls. 12
Ég tel það alvarlegt ástand, et
langvarandi framhald verður' á
því, að innlendar skipasmíða-
stoðvar, sem geta smíðað flest-
ar stærðir fiskibáte., þótt ekki
hafi þær dráttarbrautir, sé synj-
að um rekstrarlán. Vitandi það
að erlendar skipasmíðastöðvar,
er sumar hverjar hafa verið að
komast á laggirnar með íslenzka
fiskibáta sem frumsmíði, hafa
fengið viðstöðulaus viðskipti frá '
íslandi, þótt ekki hafi þær drátt-
arbrautir. Með öðrum orðumr
Fiskveiðasjóður íslands er látinn
byggja upp erlendan iðnað á
nokkrum árum, sem nemur mörg
hundruð milljónum króna. Á
sama tíma og innlendar skipa-
smíðastöðvar skortir á víxl verk
efni eða vinnuafl svo og rekst-
ursfé. Það er ekki nóg að fá ríkis
ábyrgðir til þess að koma upp
verkstæðum til þess að byggja
skip, ef flest annað vantar, sem
verður að tryggja reksturinn
með.
Ef sömu hömlur verða á þvi,
sem að undanförnu, að fá fé til
skipasmíða innanlands, þá eri
horfur á, að þetta fjárhagsspurs-
mál leiði til þess a.m.k. að þær
stöðvar, sem ekki hafa dráttar-
brautir og jafnvel hinar líka,
verði að rífa sín verkstæðishús
og flytjá til útlanda, til þess að
fá aðgang að íslenzku fjármagni.
Þorbergur Ólafsson.
VinsæLsta fermingargjöfin er PIERPÖNT
★ Vatnsþétt
★ Höggvarið
★ Óbrjótanleg
gangfjöður
*
★ Sjálfvinda
★ Dagatal
Á 60 mismunandi
gerðir.
Garðar Ölafsson, úrsmiður
Lækjartorgi, sími 10081.
úr
ANGLI-SKYRTAN
'h auðveld í þvofti
'fc þornar fljótt
og
★ s'éft um leið