Morgunblaðið - 25.05.1963, Blaðsíða 13

r Laugardagur 25. maí 1963
MORCVNBLAÐIÐ
13
Framlag bænda í stofnlánadeildina er
Gull í lófa framtiðarinnar
— segir
Runólfur í Ölvesholti
ÞAÐ er svo langt síðan ég heí
komið að Ölvesholti, að ég var
ekki almennilega klár á því hvar
afleggjarinn var, þótt oft eigi
maður leið um Flóaveginn. Ein-
hvers staðar nálægt Kjartans-
stöðum áttu vegamótin að vera.
Stendur heima. Hér eru þau. Á
stórt gult spjald er letrað svört-
um skírum stöfum:
Miklaholtsheliir — Ölvesholt
_ Hryggur — Brúnastaðir.
Já, svona á það að vera. I>etta
er til fyrirmyndar eins og fleira
í Flóanum. Það vaeri líka ann-
að hvort, að vegfarendum væri
ekki gefið til kynna hvar óðal
þingbóndans er. Ekki eru þeir
svo margir innan veggja Alþing-
is nú á dögum. Og svo nálgast
þetta líka að vera almenn kur-
teisi gagnvart ferðamönnum. Það
er svona álíka og segja til nafns
síns, þar sem maður kemur ó-
kunnugur á bæ.
Þetta, sem hér er komið, er
nú eiginlega bara inngangur
eins og allir mega sjá. Og honum
er raunar ekki lokið enn. Hér
kemur dálítil viðbót áður en kom
ið er að sjálfu efninu.
Það voru vetrarleg éljadrög í
fjöllum sveitanna, Flóinn sinu-
grár yfir að líta. í mýrum hans
eru enn svartar rendur. Þær
minna á tóbakstauma í fölu,
gömlu andliti. Það er að vísu far
ið að grænka kringum bæinn og
beggja megin við afleggjarann
uppi á holtinu breiða sig grænar
nýræktarsléttur bændanna í
Miklaholtshelli. Þeir eru kunnir
menn um allt Suðurland, og þótt
víðar sé leitað fyrir þrifnaðar-
legar framkvæmdir í búnaði,
bæði á sviði jarðyrkju og búfjár-
ræktar.
— o —
Þegar ég stíg út úr bílnum við
heimreiðina að Ölvesholti, blasir
Við augum mikil bygging í bratt-
anum austan í holtinu. Þessi hús
hef ég ekki séð áður. Þau voru
ekki hér þegar ég kom hér síð
ast. Það er heldur ekki von. Þetta
eru nýju útihúsinu, byggð árin
1960—62. Og í dyrum fjóssins
6tendur bóndinn. Hann er í þann
veginn að fara að gefa kúnum
kvöldgjöfina þegar mig ber að
garði. Hjónin í Ölvesholti, þau
Guðrún Ögmundsdóttir frá
Hjálmholti og Runólfur Guð-
mundsson, hafa búið þar í tæp
30 ár. Þau keyptu Ölvesholtið af
Valdimar Bjarnasyni árið 1934.
Það var hans föðurleifð. Hann
var kvæntur Guðrúnu Ágústs-
dóttur frá Birtingaholti. Þau
voru barnlaus og dóu bæði á
bezta aldri.
Þau Runólfur og Guðrún í
ölvesholti eiga þrjá syni upp-
komna: Kjartan er heima og
starfar með þeim að búinu, Svein
björn er búsettur í Reykjavík,
Ögmundur stundar nám í atóm-
fræðum í Þýzkalandi. Hann er
námsmaður með afbrigðum, lík-
legur til mikils lærdómsframa.
— o —
„Ég ætla að líta í fjósið hjá
þér áður en við göngum í bæ-
inn,“ segi ég við Runólf, þegar
hann hefur boðið mig velkominn.
Það liggur raunar við að ég fyr-
irverði mig fyrir að kalla þetta
fjós. Nær væri að kalla þetta
„kúasal“, ef það orð væri til í
málinu. Hér eru fjörutíu básar,
næstum 30 mjólkandi kýr, geld-
neyti á hinum. Og svo er allt
annað, sem kúabúskapnum til-
heyrir: þurrheyshlaðan 1100
tenm., tveir votheysturnar, sem
taka allt að 400 hesta hvor, á-
burðargeymsla, mjólkurhús, fóð
urbætisgeymsla o.s.frv.
— Og þetta kostaði?
— Svona álíka mikið og einn
bíll. Já, ótrúlegt er það, en samt
er það satt. Það var hálfgerður
Landiö
okkar
kvíði í mér þegar ég byrjaði. En
allt réðst vel. Það gekk eiginlega
allt eins og í sögu. Tíðin var góð,
aðstæður ákjósanlegar, og ég
fékk ágætan mann til að standa
fyrir verkinu. Það er mikils virði,
ég held mest virði af öllu, þegar
verið er að fást við svona fram-
kvæmdir.
— En hvernig gengur nú að
láta búið bera uppi kostnaðinn
við svona framkvæmdir?
— Þegar þeirri bústærð er náð,
sem þessar byggingar rúma og
aðstaðan er að öðru leyti góð,
ætti það að geta gengið. Gallinn
við okkar búskap — eða öllu
heldur bústærð — er sá, að mín-
um dómi, að búin eru svo víða
of stór fyrir einn, en of lítil fyrir
tvo menn að starfa við. Lágmark
fyrir einn mann er ca. 20 kýr og
stóraukna aðstoð við frumbýl-
inga. — Frumbýlingurinn þarf að
geta byrjað með lífvænlega bú-
stærð og öll venjuleg nútíma-
þægindi. Unga sveitakonán þarf
að eignast sinn ísskáp og sína
þvottavél og hrærivél. Og bónd-
inn þarf að hafa súgþurrkunar-
tæki, mjaltavél og bíl. Þegar
börnin komast upp, verður að sjá
þeim fyrir arðgefandi verkefn-
um, ef það á að vera nokur von
til þess að þau tolli heima þegar
þau komast af barnsaldri.
— En hefur nú ekki frumbýl-
ingurinn alltaf þurft að vinna sig
upp, láta á móti sér, leggja að sér,
til að komast áfram, eins og við
orðum það?
— Jú. Aðstaða frumbýlingsins
hlýtur altlaf að verða örðugri
heldur en hinna, sem búnir eru
að koma sér fyrir. Það er mikill
aðstöðumunur að geta tekið vexti
af eigin fé og lagt þá jafnharðan
í reksturinn eða þurfa að fara
með fé út úr búinu til greiðslu
á skuldavöxtum. Þess vegna þarf
hið opinbera að aðstoða frum-
býlinga betur en gert hefur ver-
ið til þessa. — Mér er kunnugt
um, að núv. landbúnaðarráðherra
er þetta fyllilega ljóst. Enda var
þetta atriði (þ. e. aðstoð við
frumbýlinga) tekið upp í stjórn-
málayfirlýsingu Sjálfstæðis-
stórt er búið sem hér í ölves-
holti, gefur búskapurinn mikið í
aðra hönd, enda veitir ekki af,
því tilkostnaður er mikilL
— Ber nú búskapurinn þetta
háa kaupgjald, sem atvinnuveg-
ir okkar eiga nú við að búa?
— Það ætti hann að gera, ef
grundvallarverðið fæst. Verð-
grundvöllurinn hlýtur að miðast
við það. Annars er hann enginn
grundvöllur. Áður vantaði mikið
á að bóndinn fengi þetta verð.
Svo var t. d. árið 1958. Þá vant-
aði 30—40 aura á hvern mjólkur-
lítra. Það var vegna útflutnings-
svo e.t.v. eitthvað smávegis ann-
að eftir því sem aðstaðan leyfir.
Þetta ætti hver hraustur og dug-
legur maður að komast yfir að
hirða. Og hann ætti að hafa góða
afkamu. Hitt tel ég samt langt-
um æskilegra, að búið væri helm-
ingi stærra. Þá gæti bóndinn
haldið mann. Það yrði stórum
léttara, og þá er bóndinn ekki
lengur háður ófrelsi og öryggis-
leysi einyrkjans.
— Hvernig fæst sá vinnu-
kraftur?
— Það er von þú spyrjir. Sízt
er verkafólksskorturinn minni í
sveitinni heldur en við sjóinn,
en með nútíma búskaparháttum
á landbúnaðurinn að vera fær
um að veita sínu fólki jafngóð
kjör eins og aðrir atvinnuvegir.
— En hvað um markað fyrir
framleiðsluna?
— Framleiðslan. Blessaður
vertu. Það er ekki hætta á öðru
en hún seljist. Nú eru um 12 kýr
að meðaltali á býli á Suðurlandi.
Ekki er ósennilegt að þetta þurfi
að tvöfaldast á næstu 10—15 ár-
um til þess að fullnægja neyzlu-
mj ólkurþörfinni í þéttbýlinu hér
suðvestanlands og í Vestmanna-
eyjum.
— Hvað finnst þér vera mest
aðkallandi úrlausnarefni í land-
búnaðinum eins og stendur?
— Ef ég ætti að svara því í
fljótu bragði, mundi ég nefna
flokksins á nýafstöðnum lands-
fundi.
— o —
Nú gerum við Runólfur hlé á
þessu spjalli. Maturinn er tilbú-
inn hjá húsfreyju. Undir borðum
fara umræðurnar út í aðra sálma,
svo að þær verða ekki raktar hér.
Við gerum matnum góð skil.
Talið berst að mörgu. Húsbónd-
inn getur gefið sér góðan tíma
til að sinna gestinum. Hann er
ekki einyrki og getur því skákað
sér frá án þess að hafa van-
rækslu við búið á samvizkunni.
Kjartan sinnir fjósverkunum að
þessu sinni.
Við lítum inn í fjósið um leið
og ég fer. „Höldum gleði hátt á
loft“, hljómar úr útvarpstækinu
ofan af fjósþilinu. Það er að hefj-
ast kvöldvaka í Skógaskóla.
Mjaltamaðurinn fylgist með því
sem fram fer í útvarpinu meðan
mjólkin streymir úr troðnum
júgrum. Hvað er nú mikið í þess-
ari bröndóttu? spyr ég.
— Við skulum sjá, svarar Run-
ólfur og bregður fötunni í vigtar-
krókinn. — Tuttugu og fjórar
merkur og tuttugu og átta voru
í henni í morgun.
Það er mikil nyt. Ég hef líka
alltaf heyrt að Runólfur í Ölves-
holti væri mikill og góður bóndi,
sérstaklega á sviði búfjárrætkar
og hafi mikinn arð af búpeningi
sínum. Þegar svo vel er búið og
ins. JSn siðan verðið á útflutn-
ingsvörunum var tryggt með
verðuppbótum úr ríkissjóði, hef-
ur þetta lagast svo mikið, að nú
síðustu tvö árin hefur fullt grund
vallarverð náðst. Mjólkurbúið
greiddi 434,5 aura árið 1961 og
490 aura árið 1962. Miðað við
grundvallarverðið, og útborgun
á því, hlýtur afkoman að vera
betri nú en áður.
Sjaldan hittir maður bónda svo
ekki berist í tal það átak, sem
gert hefur verið í lánamálum
landbúnaðarins með ráðstöfunum
viðreisnarstj órnarinnar.
— Hvert er álit þitt, Runólf-
ur, á framlagi bænda til stofn-
lánadeildarinnar?
— Ég get náttúrlega ekki lýst
því yfir, að mér sé það óblandin
ánægja að greiða nokkur þús-
und út úr búinu til þessarar láns-
stofnunar, enda þótt bændur eigi
í hlut. En þegar litið er nánar á
málið og athugaðar eru allar að-
stæður, horfir þetta dálítið öðru
vísi við. Ég var búinn að reýna
hvernig lánsfjárskorturinn var.
Þegar mann langaði til að fram-
kvæma eitthvað sem lánsfé þurfti
til og fór í bankann var venju-
lega svarið þetta: Nei, því mið-
ur. Engir peningar til, ekki nokk
ur króna. Það er eiginlega ekki
nokkur von til þess að úr þessu
rakni, nema ef ríkisstjórnin
miskunnar sig' yfir okkur og út-
vegar eitthvert fé. — Svona var
nú ástandið.
Með því að koma stofnlána-
deildinni á fót og efla hana, tekst
ríkisstjórninni vonandi að koma
í veg fyrir það að þessi saga
endurtaki sig, þetta vandræða-
ástand skapist aftur. Og mér
finnst ekki óeðlilegt, þótt bænd-
ur leggi hér eitthvað af mörk-
um.
Með framlögum sínum til
stofnlánadeildarinnar eru bænd-
ur landsins að leggja gull í lófa
framtíðarinnar.
Þegar ég ek vestur Flóann
áleiðis til Reykjavikur, fer ég að
hugsa um þessa síðustu setningu,
sem Runólfur í Ölvesholti sagði,
áður en við kvöddumst.
Það hefur verið gert mikið óp
að Ingólfi Jónssyni fyrir að reisa
lánasjóði landbúnaðarins úr rúst-
um. Andstæðingar hans hafa
kallað framlag bænda til þessara
sjóða rangláta skatta og svívirði-
legar álögur. — Sjónarmið bónd-
ans í Ölvesholti er næsta ólíkt
þessari öfgakenndu afstöðu
stjórnarandstæðinga. Hann veit
sem er, að með framlögum sín-
um eru bændur landsins að
tryggja atvinnuveg sinn í fram-
tíðinnL svo að þeir geti glaðir
og djarfir gengið að nauðsynlegu
uppbyggingarstarfi í stað þess að
sitja vonsviknir á biðstofum í
fjárvana bönkum.
G. Br.
RAUÐA BOKIN
A FLOKKSÞINGI sínu í vetur vörpuðu kommúnistar hinum gamla
foringja sinum, Brynjólfi Bjarnasyni, út í yztu myrkur. Ef til vill
hefur þar að einhverju leyti verið um að ræða hefndarráðstöfun nú-
verandi valdhafa flokksins gegn honum fyrir hina óvægilegu gagn-
rýni hans á þá á næsta flokksþingi á undan, en þá lýsti hann sam-
kvæmt SÍA-skýrslu um flokksþingið — áliti sínu á þeim á þessa leið:
„ÉG HEFI verið mjög óánægður með stefnu flokksins og starfshætti
í hverju stórmálinu á fætur öðru aUt frá 1956, en það ár urðu
straumhvörf. Ég hefi verið í minnihluta í miðstjórninni oftast siðan.
Hverju hefi ég verið andvígúr? Stefnuleysi og hentistefnusjónar-
miðum"