Morgunblaðið - 30.05.1963, Blaðsíða 6

6
MORCVNBLÁÐI Ð
Fimmtudagur 30. maí 1963
Úr Austurlandaför
Framhald af bls. 3.
því, að það væri einn af leynd-
ardómum Egyptalands, hvernig
það ilmvatn væri búið til, en
þekkingin um tilbúning þess
hefði lifað kynslóð fram af kyn-
slóð allt frá dögum þeirra Nefer-
títe og Kleópötru, sem ekki hefðu
viljað sjá annað ilmvatn. Þetta
væri sú ilmvatnstegund, sem
fundizt hafi í gröf Tútenkham-
ons, og enn ilmað, er gröf hans
hafi verið opnuð, eftir að hafa
verið fólgin í jörðu í innsigluð-
um ílátum á fjórðu áraþúsund.
Væri það sem dæmi um ágæti
þessa ilmvatns, að Farúk, hinn
kvenholli og síðar burtrekni
konungur þeirra, hafi notað þetta
ilmvatn faraósins á vinkonur
sínar sér sjálfum og þeim til
yndisauka, en einn buðkurinn
væri enn geymdur í safninu í
Kaíró, án þess að innsigli hans
hafi verið brotið. Frakka kvað
hann fá efni í sín ilmvötn sunn-
an að, en þeir blönduðu þau
tífalt, þegar til Frakklands kæmi
með ýmsum öðrum efnum. En
hér væri um hreint egypzt ilm-
vatn að ræða. Við seljum ekki
þessi vísindi dýrari en við keypt-
um þau, ekkert okkar. En við
fylltum nefið af þægilegri ang-
an af „leyndardómi eyðimerk-
urinnar" og „lótusblóminu“ og
gerðum kaup.
Mér er það minnisstætt, að
morguninn eftir vaknaði ég
klukkan tæplega sex og varð
reikað út að glugganum. Þá sá
ég gullroðna dagsbrún í austri,
og í þessum morgunljóma sá ég
lengst út við sjóndeildarhring
mosku Móhameð Alí birtast með
hvolfþaki sínu og mjóturnum eins
og klippta út úr svörtum pappír.
Sphinxium mikli
vaðfuglar halda sig í hópum á
bökkum hennar og pálmarnir,
eins og háir, grannir staurar með
fjaðurskúf upp úr kollinum,
draga að sér athygli, vegna feg-
urðar og hinna þungu, gulu
döðluklasa.
Sagt er, að Memfis hafi verið
grundvölluð af Menes faraó,
fyrsta þjóðhöfðingja Egypta-
lands, sem sögur fara af. Það er
ekki auðvelt að gera sér í hug-
arlund, að á þessum stað hafi
einu sinni staðið stórborg. Þarna
er fátt um fornminjar og er
margt, sem veldur, t.d. brott-
flutningur grjóts á liðnum öld-
um. En á þessum stað er hin
fræga alabasturs-sfinx. Hún er
26 feta löng og 14 feta há og
vegur 80 tonn. Sfinxin var graf-
in úr jörðu 1912. Annað mjög
merkilegt á þessum stað er líkn-
eski Ramsesar mikla. Þetta
tröllaukna alabasturslíkneski var
grafið upp 1820 og er nú liggj-
andi, því fætur eru brotnar af
neðanvert. Upprunaleg hæð
myndarinnar hefur verið 42 fet.
í hendi sér heldur Ramses á
stranga eða kefli, sem á er letr-
að: „Ramses, elskaður af Am-
ún“. — Kaffibrúnir verðir í
hvítum, óhreinum kuflum seldu
gripi, sem þeir fullyrtu að hefðu
komið úr jörðu við uppgröft.
Borg’hinna dauðu
Svo var haldið til Sakkara,
borg hinna dauðu, og er hún
skammt frá Memfis. Þar er hægt
að sjá elztu list jarðarinnar, ekki
í safnhúsi, heldur í sínu rétta
umhverfi. Þar fékk ég mér
asna til reiðar. En þá hófst sama
leiðindasuðið og áður í úlfalda-
karlinum. í Sakkara er hinn
frægi stallapýramíti, elzti pýra-
míti Egyptalands. Hann er graf-
hýsi Zosers faraós og byggður
af honum. Til sýnis er líkneski
Zosers, sem nýlega hefur fund-
izt, fimm þúsund ára gamalt og
ef til vill elzta líkneski, sem nú
er til í heiminum.
Haldið suður með Níl
Síðasta daginn, sem dvalizt var
í Egyptalandi, var snemma dags
haldið til Memfis. Hún er elzta
höfuðborg landsins og á vinstri
bakka Nílar, suður af Kairó. Það
var margt, sem bar fyrir augu
á þessari leið. Kjör og atvinnu-
hættir landsins barna birtast í
allri sinni nekt, þegar komið
er út í fátækrahverfi borgarinn-
ar og ekið er inn eftir Nílardaln-
um. Sveitafólkið stendur í ökla
í vatni, aur og eðju. 1 vatninu
er örsmá sníglategund, sníkju-
dýr, sem smýgur gegnum húð-
ina og veldur sjúkdómum. Unn-
ið er með írumstæðum áhöld-
um. Ég veitti athygli uxa, sem
látinn var ganga hringinn í
kringum brunnhús eitt. Akrarn-
ir eru vökvaðir með því vatni,
sem uxinn á þennan hátt dælir
upp. Skammt frá voru konur
nokkrar að þvo þvott upp úr
ánni. Þarna sá ég svipmynd
brugðið upp frá dögum faraó-
anna. Framhjá gengu í lest nokkr
ir úlfaldar í upphafinni reisn.
En yfirleitt eru asnar notaðir til
áburðar og dráttar. Það er furðu-
legt, hvað er lagt á þennan smá-
vaxna, en auðmjúka og lítilþæga
þjón.
Við ökum meðfram Níl, þess-
ari miklu, frjóvgandi móðu og
móður egypzkrar þjóðar og eg-
ypzkrar menningar. Sú gulbleika
eyðimörk, sem er á báðar hend-
ur, væri einnig hér ríkjandi, ef
árinnar nyti ekki við. Frá þess-
um bláa himni, sem hvelfist yf-
ir Egyptaland, er sjaldan regns
að vænta. En Níl bætir það
svo ríkulega upp, að hvergi eru
frjósamari akrar. íbis og aðrir
Kæri Velvakandi.
í dálkum þínum í dag er rætt
um upplestrarfrí undir stúdents
próf í Mennntaskólanum, og
virðist það hafa verið gert áður,
en þá grein hef ég ekki séð.
Fundið er að því fyrirkomu-
lagi, sem hefur tíðkazt um ára-
tugi, að hafa upplestrarfríið
heillegt, en prófin síðan svo til
dag eftir dag. Bent er á, að í
Verzlunarskólanum og nú í
Menntaskólanum á Laugarvatni
sé sérstakt upplestrarleyfi fyr
ir hverja námsgrein, og síðan
tekið próf í henni. Kostir eru
taldir þessir:
1. Minni þolraun fyrir nem-
endur.
2. Betri prófárangur fyrir
nemendur, hærri einkunn-
ir.
í lok greinarinnar er bent á,
að ranglátt sé að hafa ekki sama
hátt á þessu í þeim skólum, sem
útskrifa stúdenta og þar sem
einkunnargjöf á að vera sam-
bærileg. í þessu atriði er ég bréf
ritara fyllilega sammála. Ég tek
undir með honum í þeirri
kröfu „að sami háttur sé hafð-
ur á prófum í öllum þeim skól-
um, þar sem sömu einkunnar
er krafizt“. Við höfum oft orðið
verir við þá óánægju, sem það
misræmi sem nú er, hefur vak-
ið. En það kem-ur til kasta
skólayfirvaldanna að sam-
ræma þetta. Oft undanfarin ár
hafa nemendur Menntaskólans
í Reykjavík bent á, að þeir,
sem fengið hafa stúdentsrétt-
indi sín frá Verzlunarskólanum
fái tiltölulega hærri einkunnir
vegna þessa fyrirkomulags, sem
þar er á prófum og þar af leið-
andi hlutfallslega meiri náms-
styrki til háskólanáms. Þeir
hafa því oft farið fram á, að
Menntaskólinn tæki upp þetta
skömmtunarfyrirkomulag á upp
lestrarleyfinu.
Hingað til hafa þó mennta-
skólarnir í Reykjavík og á Akur
eyri staðizt þessa freistingu, og
er bezt að taka það strax fram,
að það stafar ekki af neinum
illvilja í garð nemendanna!
Ástæður eru að mínu viti
þessar:
1. Upplestrarleyfið á a3 vera
þolraun, þar sem reynir á
viljafestu nemandans og
getu hans til þess að vinna
sjálfstætt og skipulega eft-
ir eigin vilja eða verkefni,
sem hann eftir eigin ósk
ætlar að leysa af hendi á
ákveðnum tíma.
Þannig er líka námið i há-
skólanum, þegar þangað
kemúr, og þannig er lífið.
Næst var að skoða hið svo
kallaða Serapeum með Apis-
gröfunum, sem fornfræðingurinn
Mariette fann 1850. Þarna eru
neðanjarðargrafhýsi Apiskálf-
anna, sem tignaðir voru af Forn-
Egyptum í Ftah-musterinu í
Memfis. Sólguðinn, faðirinn og
skaparinn Ra eða Amún-Ra, var
í Memfis nefndur Phah. Hann
var mestur þeirra 438 guða og
gyðja, sem Forn-Egyptar dýrk-
uðu. Þeir hugsuðu sér, að guð-
irnir gætu birzt í líki dýra. Ósír-
is, guð eilífa lífsins, holdgaðist
í Apisbolanum, sem þekktist af
ýmsum einkennum, t.d. hafði
hann hvíta stjörnu í enni. Hon-
um var þjónað í musterinu, og
þegar hann dó varð þjóðarsorg.
Álitið var, að hann gengi inn í
dýrð guðanna éftir dauðann. Þá
var leitaður uppi annar boli með
sömu einkennum. Smurðir lík-
amar Apisanna voru lagðir í við-
hafnarkistur úr gljáfægðu, svörtu
eða rauðu graníti. Þær vógu 65
tonn. Grafarherbergin eru sitt
hvoru megin við 350 m langan
gang. Við veittum því athygli
að lokin á kistunum höfðu ver-
ið færð til. Það er verk graf-
ræningja löngu liðinna alda,'sem
hafa stolið svo að segja öllu fé-
mætu. Þótt þessi skuggalegu
grafhýsi Apiskálfanna séu rétt
hjá stallapýramítunum, er mik-
ið djúp tímalengdar staðfest þar
á milli. Grafirnar eru hvorki
meira né minna en hálfri þriðju
árþúsund yngri, sem er jafn-
langur tími og frá greftrun Ap-
iskálfanna til vorra daga. Ein-
mitt þetta atriði gefur til kynna
aldur stallapýramítanna. Þó eru
Apiskisturnar svo gamlar, að
þær eru frá dögum Jeremía
spámanns, eða 600 árum fyrir
Krists burð.
2. Mjög er það mismunandi
langur tími, sem hver ein-
stakur nemandi þarf til
þess að lesa upp hverja ein
staka námsgrein. Einn
þarf marga daga til þess að
lesa t.d. sögu en fáa til að
rifja upp t.d. frönsku, en
annar er söguhestur og
þarf rétt aðeins að fletta
bókinni til þess að kunna
söguna vel, en er miklu lé-
legri í frönskunni og þarf
þar lengri tíma. Með löngu
samfelldu upplestrarleyfi
getur nemandinn jafnað
þennan mismun að eigin
geðþótta.
En með því að skammta
öllum jafnt upplestrarleyfi
fyrir hverja námsgrein
fær einn of stuttan og ann
ar of langan tíma, einn fyr
ir þessa og annar fyrir
hina námsgreinina. Nem-
endurnir eru, Guði sé lof,
engar samstilltar hakkavél
ar, sem geta skilað jafn-
miklu á sama tíma, heldur
persónur með einstaklings
bundnum eiginleikum.
3. Með skömmtunarfyrir-
komulaginu tel ég, að nem-
endum sé gefið undir fót-
inn með að vanrækja nám-
Nú lögðum við leið okkar 1
grafhýsi Tís, sem er í Sakkara.
Það er 2500 ára gamalt. Tí var
hirðstjóri faraós og auðmaður
mikill. Veggir þessa grafhýsis eru
þaktir mikilfenglegum myndum,
er sýna verktækni og vinnu-
brögð Forn-Egypta. Þar sjást þeir
við kornskurð, veiðar, skipasmíð-
ar og alls konar störf. Myndirn-
ar eru stílfærðar, en mjög ná-
kvæmar. Nútímamenn hafa
fræðst mikið um fortíðina á því
að sökkva sér niður í þetta
myndasafn. Þar er Tí sjálfur í
hringiðu athafnalífsins, dýrkað-
ur og dáður, en gerður marg-
faldur að stærð á við annaa
landslýð.
Afríka kvödd
Síðdegis þennan sama dag hóp-
uðumst við út í langferðabílinn,
sem átti að flytja okkur út á
flugvöllinn. Það komst líf 1
tuskurnar hjá götusölunum, því
nú voru síðustu forvöð að
pranga varningi inn á íslending-
ana. „Skóhorn!“ heyrði ég einn
þeirra kalla. Ég rak upp stór
augu og lagði við hlustirnar. Gat
það verið, að orð í íslenzku og
arabísku væru svona lík? Nei.
— Arabarnir voru bara orðnir
svona vel að sér í íslenzku. Þeir
eru ekki tornæmir götusalarn-
ir í Kaíró! Við vorum ekki gin-
keypt fyrir varningi þeirra. En
þeir létu sig ekki. Ef einhvers
staðar var rifa á glugga, þá var
um að gera að smeygja þar inn
alinlöngum skóhornum. Og hit-
inn torveldaði að hverri smugu
væri lokað. Loks þótti lögregl-
unni tilhlýðilegt að láta að sér
kveða. Rak hún sölumenn burtu
með harðri hendi. En þá hafði
einn Arabinn verið búinn að
Framhald á bls. 9.
ið um skólatímann enn
meir en nú. Þeir treysta á
það að geta gleypt í sig 1
upplestrarfríinu eina og
eina námsgrein í senn, svo
að hægt sé að muna nokk-
uð úr henni rétt yfir próf-
daginn. Og satt að segja er
það vel mögulégt fyrir
greinda og næma nemend-
ur. — En mér finnst varla
bætandi á vinnuleysið hjá
mörgum nemendum um
skólatímann.
4. Skömmtunarfyrirkomulag
ið stuðlar að hærri eink-
unnum hjá einstökium nem
endum heldur en þeir í
raun og veru standa und-
ir og þar af leiðandi að
ranglátum einkunnum, sem
gefa enn rangari upplýsing
ar um nemandann en eink
unnir annars gefa, en þær
eru vitanlega oft skeikul-
ar, og má tæpast á það
bæta.
En höfuðatriðið er þó það,
sem ég fyrst taldi, að ég tel að
upplestrarleyfið eigi að þjálfa
og reyna á skapfestu nemand-
ans, skyldurækni hans, vinnu-
semi, heiðarleika og trú-
mennsku í starfi.
En það eru þessir eiginleikar
sem mestu varða í lífinu, sem
byrjar með fullri alvöru að loik
inni stúdentsprófsvinnunni.
29. maí 1963,
Einar Magnússon
menntaskólakennarl.