Morgunblaðið - 23.06.1963, Blaðsíða 6

6
M O R C V 1S Tt T. 4 Ð 1 Ð
Sunnudagur 23. júní 1963

Einn allsherjar
Þjdrsárdalur?
ÞAR SEM mikið hefur verið rætt'
og ritað um hegðun unglinga í
Þjórsárdal um Hvítasunnuna,
verður mörgum borgurum á að
spyrja sjálfa sig og aðra: —
Hvað er að?
Það skyldi enginn áfellast ein
göngu æskuna, og skella skuld-
inni á hana. Er ekki eitthvað að
hjá okkur fullorðna fólkinu: for-
eldrum, löggæzlu, nefndum og
ráðum?
Um þetta finn ég mig knúinn
til að rita nokkrar línur, fyrst og
fremst vegna þess, að ég hefi
verið þess meðvitandi í mörg ár,
að hér er meira en litið að. Er ég
las í blöðunum að skipuð hafi
verið nefnd valinkunnra manna,
sem allir vita mætavel og hafa
vitað árum saman, hvernig ástand
ið er í þessum málum, — eða alla
þá tíá sem þeir hafa unnið að
sínum embættisstörfum, meðal
annars með því að hafa eftirlit
með því að framfylgt sé lögum
og reglu og komið í veg fyrir
að slíkir atburðir sem sagt er að
hafi gerzt í Þjórsárdal geti kom
ið fyrir, — þá finnst mér, að
þetta sé eins og áminning frá
hinum háu ráðuneytum um, að
einhver hafi ekki staðið í stöðu
sinni.
í dagblöðum Reykjavíkur hefur
árum saman verið á það minnzt,
að unglinga vanti stað við þeirra
hæfi, þar sem þeir geti skemmt
sér án áfengis. Á sl. ári var þessi
staður svo opnaður og eingöngu
ætlaður æskunni, stranglega var
séð um, að áfengi væri þar ekki
um hönd haft, og þeir unglingar
fjarlægðir sem brutu þessa reglu,
en þeir hafa verið fáir. En hvað
kemur þá upp á teninginn?
En aftur á móti lesum við dag-
lega auglýsingar um dansleiki í
öllum félagsheimilum í nágrenni
Reyk'avíkur, og boðið er upp á
frægar hljómsveitir. Hverjir
sækja svo þessar skemmtanir eig
inlega? Eingöngu unglingar, og
flestir undir 21 árs aldri. Og hald
ið þið kannske að hér sé hugsað
um að halda uppi Iögum og reglu.
Nei, hreint ekki. Hér er nefnilega
ekki hugsað um annað en að selja
sem flestum aðgang, svo að eftir-
tekjurnar verði sem drýgstar.
Þessu stjórnar fullorðið fólk
en ekki unglingar. Er þetta
eins og það á að vera? Ég
man þá tíð þegar ég var á
fermingaraldri hér í Reykja-
vík, að þá voru hinar
mestu óspektir öll gamlárskvöld.
Sömu óeirðimar og lætin endur
tóku sig ár eftir ár og allir virt
ust standa ráðþrota gegn þessum
skrílslátum, — þangað til lög-
reglan í Reykjavík ásamt íþrótta
félögunum tóku sig til og fóru að
skipuleggja brennur með ungling
um víðsvegar um bæinn, og
hjálpa strákum til að afla efnis í
brennurnar og verja þær fyrir
óvitum, þannig að ekki væri
kveikt í þeim fyrr en á hinu
rétta augnabliki. Þar með hófst
skipulegt hjálparstarf við æsku
höfuðborgarinnar, og með þessu
framtaki hefur lögreglan í Reykja
víc og síðan á öðrum stöðum á
landinu unnið eitt hið bezta starf
fyrir æsku þessa lands. Og er
það ekki eitthvað í þessa áttina,
sem þarf að gera, þegar ungling
ana langar út í náttúruna og njóta
frídagana þar? Þarf ekki að
hjálpa þei-m til að skipuleggja
ferðir sínar og dreifa þeim á sem
Þorvaldur Guðmundsson
flesta staði, því að nóg er land-
rýmið? Eru þetta ekki ágæt verk
efni fyrir löggæzlu, ungmenna-
félög, kvenfélög, æskulýðsráð
og barnaverndamefndir, svo að
bent sé á einhverja aðila. Frjáls
ræði með skipulagðri ábyrgð en
ekki endalaust bann.
Þegar búið var að loka Þing-
völlum og Laugardal fyrir ungl
ingum um hvítasunnuna, þá átti
öllum hugsandi mönnum að vera
það ljóst að þeir myndu leita til
einhverra annarra staða. Þá bar
fullorðna fólkinu skylda til að að
stoða þá við val annarra staða.
Það er ekki nóg að banna hlut
ina. Það verður að banna þá með
einhverju viti. Eg hef t.d. aldrei
skilið þá ráðsmennsku lögreglunn ið marga mánuði og skaðað þessa
ar í Reykjavík að stöðva alla um
ferð um Austurstræti á kvöldin
vegna þess að fáeinir unglingar
æfa þar „rúntkeyrzlu“ sér til
gamans. Það hlýtur að vera hægt
að finna einhver önnur ráð, til
þess að ekki þurfi að stöðva
alla bílaumferð um miðbæinn
fyrir svona smámuni.
Lög og reglur eru nauðsynleg-
ar, en þær eru ekki einhlítar.
Við erum þess minnug, að fyrst
eru orsök og síðan afleiðing.
Undanfarin ár hafa unglingar
hér í Reykjavík vanizt því að
geta sótt veitingahús og dans-
staði, og fengið þar áfengi eða
getað haft það með sér. Staður
við þeirra hæfi var þeim enginn
ætlaður þar sem stranglega væri
bannað að hafa um hönd áfengi,
fyrr en Lidó gerði sína tilraun
til að bæta úr þessu.
Foreldrar fögnuðu þessari ný-
breytni vel, en hvernig brást hið
opinbera við henni?
Lido er einkafyrirtæki og
rekstrargrundvöllur þess byggð-
ist á því að selja inngang að á-
fengislausum skemmtunum. Að-
gangseyri var mjög í hóf stillt,
miðað við tilkostnað. Skemmtana
leyfisgjald var kr. 150,00 á kvöldi
en þessum skatta aflétti þó borg
arstjóri eftir 10 vikur. Ennfrem-
ur var þess krafizt að lögreglan
hefði dyravörð á staðnum, sem
kostaði kr. 400,00 til 500,00 þau
kvöld, sem greiddur var aðgangs
eyri. Þau kvöld var venjulega
hálft hús. En þau kvöldin sem
ekki var krafizt dyravörzlu var
ókeypis inngangur, og þá var
ætíð fullt hús.
Hver eru rökin fyrir því að
krafizt er dyravörzlu, þegar
hálft hús er, vegna þess að inn-
gangur er seldur, en ekki álitið
nauðsynlegt þegar aðgangur er
ókeypis og aðsókn mikil?
Síðan kom skemmtanaskattur-
inn, 23%, og tvær krónur í Menn
ingarsjóð. Æskan, sem vildi
skemmta sér án áfengis varð að
borga í Menningarsjóð! Nú hefur
þessu verið breytt með nýjum
lögum um skemmtanaskatt, sem
Gylfi Þ. Gíslason, menntamála-
ráðherra fékk samþykkt á síð-
asta alþingi. Þetta hefur allt tek
tilraun til mikilla muna, þar sem
allt varð að vera dýrara í upp-
hafi en annars hefði þurft að
vera.
Að beiðni æskulýðsráðs var því
skrifað, og ráðinu gert grein fyr
ir rekstrarfyrirkomulagi hússins,
og því boðin samvinna og afnot
af húsinu þá daga vikunnar, sem
skemmtikvöld unga fólksins
væru ekki. Ennþá hefur ekkert
svar borizt frá æskulýðsráði þó
að margir mánuðir séu liðnir. Er
þetta hægt?
Ást.æðuna fyrir lítilli aðsókn
að Lidó tel ég vera þá að ungl-
ingarnir vilja ekki láta segja sér
fyrir verkum á einum stað hvað
þeir megi drekka, þegar þeir eru
ekki vanir því á öðrum stöðum.
Það er því ekki um annað að
ræða en að hætta þessum merki-
legheitum, og lofa öllum að haga
sér eins og þeir vilja því það er
ekki á valdi óeinkennisklæddra
borgara og skilríkjalausra að ger-
ast löggæzlumenn, þegar þeir,
sem til þess eru kallaðir sinna
því ekki.
En mitt álit er þetta, í sam-
bandi við skemmtistaði fyrir
unga fólkið, að þeir unglingar,
sem enn hafa ekki kynnzt
skemmtistöðum fullorðna fólks-
ins venjist á skemmtistað, þegar
þeir byrja að fara út að skemmta
sér þar sem ekki væri áfengi um
hönd haft, og stranglega passað
að framfylgja þeirri reglu og að
þeir vendust smám saman á slík-
an stað, og þeim stöðum þyrfti
að fjölga, en þetta tæki nokkur
ár? Væri þetta ekki í áttina til að
byrgja brunninn, áður en barnið
er dottið ofan í?
Þetta er aðeins fátækleg ábend
ing af manni, sem rekur bæði
skemmtistaði án áfengis og vín-
veitingastaði, og hefur séð sitt af
hverju, Þetta er ekki ádeila
og þó — miklu fremur hugs-
að sem ábending til okkar full-
orðna fólksins, foreldra, löggæzlu
manna, nefnda, ráða og veitinga-
manna. íslenzka æska er mikl-
um kostum búin og glæsi-
leg, en hún þarfnast góðrar for-
ustu frá byrjun, ekki bara laga
og banna.
Þorvaldur Guðmundsson.
Unglingar undir 21 árs aldri
fara þá á aðra staði í bænum og
utanbæjar, og fá að haga sér þar
óáreittir eins og „fullorðið“ fólk.
Lögum samkvæmt er ekki leyfi
legt að selja eða veita unglingum
undir 21 árs aldri áfenga drykki.
Ekki er heldur leyfilegt að koma
með áfengi eða neyta þess á
skemmtistöðum sem ekki hafa
vínveitingaleyfi.
Reglugerð fyrir félagsheimili
segir svo um, að ekki megi hafa
þar áfengi um hönd, en samt
hefur komið fyrir að auglýstar
hafa verið vínveitingar. Þetta er
aðeins smádæmi um öll þau boð
og bönn, sem til eru í reglu-
gjörðum. Og svo eru sömu valin
kunnu mennirnir kosnir í nefnd
til að rannsaka óspektirnar í
Þjórsárdal um Hvítasunnuna,
sem undanfarin ár hafa átt að
sjá um, að þessum lögum og
reglum væri framfylgt.
Sannleikurinn er sá, að landið
er allt einn allsherjar Þjórsárdal-
ur. Lögum og reglugjörðum er
ekki framfylgt. Höfum við nokk
um tíma lesið í blöðunum að
ungmennafélög eða kvenfélög
héldu skemmtanir fyrir unglinga
í sveitum og þorpum landsins.
• Nafnbirting eða
nafntegund
„Kæri Velvakandi.
Ég las hér á dögunum svar
þitt við bréfi frá manni, sem
átaldi blaðamenn (og lög-
reglu?) fyrir að birta ekki nöfn
afbrotamanna, þegar skýrt er
frá athæfi þeirra. Þú reyndir að
verja þögn blaðamanna og
vægðarsemi í garð afbrotamann
anna. — í Iok greinar þinnar
segir þú, að leyndin um nöfn af-
brotamanna sé vandamál blaða-
manna um allan heim. — Þetta
er rangt. Ég hefi lesið að stað-
aldri amerísk, ensk, dönsk og
sænsk blöð. í blöðum þessara
Ianda er ætíð skýrt frá nöfnum
afbrotamanna hverjir sem í
hlut eiga. M.a. var fyrir nokkru
skýrt frá heldur lítilfjörlegu
smyglmáli bandarísks hérshöfð-
ingja, sem lét af störfum erlend
is og fluttist til Kaliforníu til
að setjast þar í helgan stein.
Hann hafði tekið með sér eitt-
hvað af frönskum vínum. Toll-
eftirlitið komst að þessu, gerði
vínið upptækt. Siðan var hann
dæmdur í allháa sekt, og auð-
vitað var nafns hans getið í
blöðunum, þegar frá málinu var
skýrt. Ég veit ekki hvort blaða-
menn hér á landi gera sér al-
mennt ljóst, að með því að
leyna nöfnum afbrotamanna,
getur fallið grunur á alsáklausa
menn. auk þess, sem almenning
ur á heirotingu á að vita um
sökudólgana til að geta varað
sig á þeim. Hvað segja blaða-
menn t. d. um þau óþokka-
menni, sem nauðga smástelp-
um eða fullorðnum stúlkum?
Er ekki full ástæða til að vara
við þessum afbrotamönnum
með því að birta nöfn þeirra í
blöðum? Ég skil ekki þessa við-
kvæmni íslenzkra blaðamanna.
Hún er að minnsta kosti óþekkt
í þeim löndum sem nefnd eru
hér að ofan.
ABC“.
Velvakandi vill ekki endur-
taka fyrri rök sín í þessu máii,
en ítrekar aðeins, að hér er um
mikinn vanda að ræða. Vissu-
lega er þessi vandi fyrir hendi
erlendis, ekki síður en hér.
Þetta er einmitt aðalatriðið í
hinum svokallaða „codex ethi-
cus“ blaðamanna um heim all-
an, og misjafnlega snúizt við
vandanum í hverju landi. Blöð
ofangreindra þjóða hafa það
alls ekki fyrir neina meginreglu
að birta alltaf undantekningar-
laust nöfn afbrotamanna, þótt
bréfritari virðist halda svo.
• Glæfralegur akstur
ungmenna
S. H. skrifar:
„Nú í vor vírðist mér glæfra-
legur akstur ungmenna um bæ-
inn á kvöldin hafa færzt sér-
staklega í vöxt. Veldur þar sjálf
sagt aukinn bílakostur ungra
manna, sem eru ekki eldri en
svo, að þeim finnst þeir hafa
nýtt leikfang milli handanna-
Þeir gæta þess ekki, að þetta
er stórhættulegt leikíang, enda
birta blöðin sífellt nýjar og
nýjar fréttir af háskalegum
akstri og slysum, sem þessir
piltar valda. Ég bý við fremur
rólega götu, en nálægt hennl
er talsverð umferðargata. Þau
eru fá kvöldin, sem ég heyri
ekki hvína í bifreiðum og ískra
í hemlum og börðum á næstu
gatnamótum. Stundum hef ég
farið út í glugga og séð þá bíla
fulla af ungu fólki þeysast um
á ólöglegum hraða, sennilega 1
eltingaleik. Fólki finnst sjálf-
sagt tilgangslaust að láta lög-
regluna vita í svona tilfellum, ea
þó er það svo, að oft „terrori-
sera“ sömu bílarnir sama götu
hringinn upp undir hálftíma,
svo að lögreglan hefði getað náð
þeim, hefðu áhorfendur hringt
þegar í stað til hennar. Finnst
mér, að hinn almenni borgari
ætti að veita lögreglunni meiri
aðstoð við að hafa upp á þess-
um lífshættulegu ökuföntum.
— S. H“.