Morgunblaðið - 30.06.1963, Blaðsíða 15

Sunnudagur 30. júní 1963
M O R C V N B L A Ð 1
15
Landið
okkar
í LEIRHÖFN á Melrakkasléttu er
eitthvert mesta fjárbú hér á landi
í eigu eins og sama bóndans. Þar
eru einhver stærstu fjárhús sem
byggð hafa verið hérlendis und-
ir einu og sama þaki. Þau rúma
600 fjár.
Við litum fyrst inn í Leirhöfn
um
Hin stóru og myndarlegu fjárhús í Leirhöfn.
Staldrað við á tjár-
búinu Leirhöfn
laust eftir hádegið og ætluðum
að hafa tal af Jóhanni bónda
Helgasyni. Sauðburður stendur
sem hæst og bóndinn hefur því
aldrei meira að gera en einmitt
nú og það er í mörg horn að líta
á hinu mikla fjárbúi, því alls
var hjá Jóhanni í Leirhöfn 770
— Reykjavíkurbréf
Frambald af bls. 13.
kosna við síðustu þingkosningar.
Þessi blika var þó naumast hjá
liðin, þegar birt var skýrsla
rannsóknarnefndar á námuslys
um sem orðið höfðu á Spitzberg-
en. Skýrslan leiddi til þess, að
iðnaðarmálaráðherrann, sem
deilt hafði verið á í fyrra málinu,
sagði tafarlaust af sér og voru
þó engar persónulegar sakir
bornar á ráðherrann í skýslunni.
Sum' nosku blöðin töldu málið
svo alvarlegt, að þau sögðu daga
Gerhardsens sem forsætisráð-
herra talda. Sennilega eru það
ýkjur. En það sem undir býr, er,
að mörgum finnst jafnvel sú
takmarkaða þjóðnýting, sem
Verkamannaflokkurinn norski
hefur béitt sér fyrir, hafi reynzt
mun miður en vonir forvígis-
manna hennar stóðu til. Þess
vegna hefur stjórnin orðið fyrir
meiri álitshnekki af þessum mál
um báðum saman, en atvik hvers
út af fyrir sig í fljótu bragði
gefa tilefni til.
Kosningar
Danmörku?
1 Noregi þekkist ekki þingrof
með sama hætti og á íslandi eða
í Danmörku. Þess vegna verður
stjórnarkreppa þar ekki leyst
með þingrofi á sama veg og nú
er talað um í Danmörku. Ástæð
an til slíks umtals þar í landi
er hins vegar ósigur dönsku
stjórnarinnar við þjóðaratkvæða
greiðslu um landeignalöggjöf.
Sú löggjöf var boðuð í þeim til
gangi að tryggja rétt Dana sjálfra
ef til aðildar þeirra að Efna-
hagsbandalagi Evrópu kæmi. Lög
gjöfin var talin ganga sýnu
lengra en ástæða væri til og í
rauninni geta orðið yfirvarp
margháttaðra ríkisafskipta, sem
vinstrimenn og íhaldsmenn voru
andvígir. Þess vegna fór fram
þjóðaratkvæðagreiðsla, og lykt-
aði henni, flestum að óvörum,
með miklum ósigri stjórnarinn
ar og stuðningsflokka hennar í
þessu málL Því hafði að vísu
fyrirfram verið lýst af hálfu
allra aðila, að ekki væri um að
ræða vantraust á stjórnina. Ósig
ur hennar er hinsvegar svo mik
ill, að hún hefur beðið alvarleg-
an hnekki. Reynslan er hvar-
vetna hin sama. Menn hafa feng
ið meira en nóg af ríkisafskipt-
um og kjósa fremur frelsið.
fjár á fóðrum í vetur. Við hittum
fyrir húsmóðurina, er við knýjum
dyra á hinu myndarlega íbúðar-
húsi. Það er sama hvar litið er
á byggingar eða önnur mannvirki
í Leirhöfn, allt er með sama
snyrtibragnum, hús öll eru mál
uð og hvergi sér neitt er ber vott
um hirðuleysi. Byggingar allar
eru miklar að allri stærð og bera
vott um stórhug þeirra sem þar
búa.
Húsfreyja segir okkur hrein-
skilningslega að bóndi sinn hafi
lagt sig. Þetta væri ein af fáum
hvíldarstundum er hann taki sér
á sólarhringnum um sauðburð-
inn.
Hún bauðst til að vekja hann
en við tókum því alls fjarri, sögð
umst koma við hjá þeim síðar
um daginn, héldum á brott og að
þessu sinni austur yfir Melrakka
sléttu til Raufarhafnar og kom
um síðari hluta dagsins til baka
í Leirhöfn.
Það var óþarfi að fara heim
að bæ til að leita Jóhanns bónda
þar, þegar þessi tími var kominn.
Hann var auðvitað í fjárhúsun-
um. Eitthvað hefur verið rætt og
ritað um þessi stóru fjárhús áður,
sem ég man nú ekki lengur, en
víst er um það að þetta eru
stærstu fjárhús sem ég hefi enn
stigið fæti mínum í og eru í einka
eign. Það væri raunar nær að
kalla þetta fjárhöll en fjárhús.
Svo er þarna allt á grindum og
innra skipulag húsanna þannig
að breiður fóðurgangur er fram
þau undir mæni, en út frá garð-
arnir til beggja handa. Eg geri
ráð fyrir að ef þessi hús hefðu
verið byggð nú í dag myndu þau
hafa verið gerð með tilliti til þess
að léttara væri að hirða í þeim,
en raunar er. Undir grindunum
er áburðarkjallari sem er 2,30 m
á hæð og þótt húsin hafi verið
•tekin í notkun 1959 hefur ekki
þurft að moka út áburði fram að
þessu. Áburðarkjallarinn er nú
hins vegar orðinn fullur sagði
Jóhann og verður því að moka út
úr húsunum í vor eða nú í sumar.
Svo hátt er undir loft og svo
stórar dyr eru á áburðarkjallar-
anum að hægt er að aka inn í
þau traktor með moksturstækj-
um og þarf því mannshöndin ekki
að koma nálægt útmokstrinum
nema til þess að stjórna þar vél
knúnum tækjum. Þetta er að sjálf
sögðu mjög þægilegt. Mér verður
hugsað til okkar unglinganna,
sem látnir vorum bera sauðatað
ið til dyra fyrir tveim áratugum
eða svo. Það hefði verið handtak
að bera til dyra í svo stórum hús
um sem þessum. Við norður eða
austurenda fjárhúsanna er geysi
stór og mikil hlaða. Mænir henn
ar snýr þvert á mæni húsana.
Gólfhæð hlöðunnar er sú sama og
gólfhæð áburðarkjallarans og
verður því að una heyið úr hlöð
unni að mestu uppfyrir sig til að
koma því fram í húsin. Þetta er
sýnilega galli og gerir fjármann
inum mun erfiðara fyrir um hirð
ingu. Ennfremur virtist mér það
allmikill galli að allir garðar eru
hæri en fóðurgangurinn. Verður
því ekki einasta að lyfta heyinu
upp ú hlöðunni upp í fóðurgang
inn heldur verður aftur að lyfta
því upp úr fóðurganginum upp í
garðana. Að vísu eru vagnar til
að flytja heyið frá hlöðudyrum
fram í húsin en mér virtist þeir
ekki vera nota^jr þegar ég horfði
og fleira ætti þessi tilraun að
leiða í ljós. Auðvitað er allt fé vél
rúið í Leirhöfn. Ekki höfðu verið
margir heitir dagar á þessu vori.
Þó hafði Jóhann tekið eftir því
að ef hlýtt var úti þá mæddist
það fé, sem inni stóð og var
ullu, en ærnar sem rúnar höfðu
verið blésu ekki úr nös. Það skal
fram tekið að loftræsting er mjög
góð í Leirhafnarhúsunum svo
ekki þarf fé að mæðast af þungu
lofti.
Sauðburðurinn gekk glatt hjá
Jóhanni í Leirhöfn þessa dagana
Við stoppuðum í húsunum hjá
honum ríflega fjórðung stundar
og á meðan báru 3 ær. Eg tók eft
ir því að kona sem með vár í
förinni stóð þögul og horfði
eina kindina sem var að bera.
Kindin reigði sig og teigði á með
an á kollhríðinni stóð, en að öðru
leyti sáust lítil svipbrigði á henni
en hún stundi þungan. Þjáning
það að yfirgefa fjárhúsin sín,
ganga með okkur til bæjar, rabba
þar við okkur meðan kona hana
gjörði okkur veizluborð. Jóhann
er maður skrafhreyfinn og
skemmtilegur og að slepptu tali
um kindur og sauðburð var rabb
að um heima og geima. M. a.
sagði Jóhann okkur að hér í Leir
höfn hefðu farið fram einu vopna
viðskipti milli Þjóðverja og Eng
lendinga, sem fram fóru í síðasta
stríði hér á landi. Þetta bar að
með þeim hætti að þýzk veðurai
hugunarflugvél var að lenda á
vatninu við Leirhöfn. Vélin sökk
með brennandi hreyfli en á-
höfnin bjargaðist á land. Jóhann
var ásamt öðrum manni að vinnu
úti á túni þegar þeir sáu atburð-
inn gerast. Þeir gripu til hesta,
sem með þeim voru og riðu sem
skjótast niður í fjöru. Þar fundu
þeir einn Þjóðverjanna aðfram-
kominn 1 fjörunni. Þjóðverý
arnir voru allir blautir o*
hraktir og þurfti að styðja
suma til bæjar. Þar fengu
þeir þurr föt og hressingw
og jöfnuðu sig furðu fljótt. Hen
stjórnarmönnum á Raufarhötn
var tilkynnt um atburð þennan,
Jóhann sagði það hafa verið nokk
uð broslegt er brezki herinn kora
grár fyrir járnum til að handtakj
Þjóðverjana. Ætluðu þeir aí
neita að ganga til stofu nem»
vopnin væru fyrst afhent utaa
dyra. Þeir urðu ekki lítið hissa er ■
þeir komu inn í stofuna og sáa
þar enga þýzka hermenn. Þeira
hefði verið erfitt að handtaka
mennina þar sem þeir sátu t
vinnubuxum og peysum rétt ein*
og aðrir heimilismenn, því auð-
vitað hengu einkennisföt Þjóð-
Leirhafnarærnar raða sér á garðann.
á þá Leirhafnarmenn gefa á garð
ana síðdegisgjöfina þennan dag.
En þrátt fyrir þessa byggingar
galla hlýtur að vera gaman að
hirða fé í þessum stóru og glæsi
legu húsum. Það var líka auð-
séð að féð var þarna líka vel
hirt. Það var hreint á lagðinn og
sýnilega sæld í fénu. En það
þarf mikið hey í svo margt fé og
Jóhann sagðist ekki þola þessa
ótíð sem nú stæði öllu lengur
en til mánaðamóta maí júní. Jó-
hann hefur í gangi all merkalega
tilraun með rúning lambfjár á
húsi. Tilrauninni er háttað þann
ig að 100 ær eru í hverjum hópi
2ja til 6 vetra. Rýja átti annan
hópinn 9. apríl en þá voru að-
eins rúnar 30 ær og var ástæðan
manndrápsveðrið sem gerði um
þær mundir. Hinar 70 voru rúnar
20. apríl. Báðir tilraunahóparnir
voru vigtaðir við rúning og fór
það fram 2. maí. Síðan eru lömb
in vigtuð við burð og síðasti
hluti tilraunarinnar er sá að bæði
ær og lömb verða vegin í haust.
Tilraun þessi á að leiða í ljós
hvort innistöður gefi ekki þyngri
dilka ef ærnar eru rúnar að vetr-
inum. Ennfremur ætti ullin að
nýtast betur þar sem svo er kom-
ið að erfitt er um vorsmölun eftir
að fé er sloppið á afrétt í ullinni,
arsvipurinn var öllu meiri á kon
unni sem á horfði, sýnilegt var að
hú bar meira skynbragð á burð
arstríð kindarinnar en við karl-
mennirnir.
Nú var ekki ætlunin að tefja
lengur fyrir bóndanum í Leirhöfn
heldur halda af stað. En það var
ekki við það komandi að við
færum án þess að þiggja góðgerð
ir og Jóhann bóndi lét sig hafa
EINANGRUN
Ódýr og mjög góð einangrun.
Vönduð framleíðsla.
J. Þorláksson &
Norðmann h.f.
Skúlagötu 30. Bankastræti 11.
verjanna annars staðar til þerris
og byssur hinna þýzku stóðu
ósköp sakleysislegar í einu horn
inu. Þessi orusta stóð því hvað
stytzt allra í síðasta stríði og að
skammri stundu liðinni fór brezki
herinn með herfang sitt.
Það var liðið að kveldi þegar
við yfirgáfum hin glaðlegu og
skemmtilegu hjón í Leirhöfn.
— Vig.
Vó'ruhappdrætti
d SÍBS
16250 VINNINGAR!
Fjórði hver miði vinnur að meðaltali!
Hæstu vinningar 1/2 milljón hrónur.
Lægstu 10Q0 krónur.
Dregið 5. hvers mánaðar.