Morgunblaðið - 24.07.1963, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 24. júlí 1963
ÍUORCVNBLAÐIÐ
11
ísland gæti verið læknarann-
sóknarstofa fyrir stórþjóðirnar
FYRIK NOKKRU er kom-
inn hingað til landsins Jón
Löve doktor í lífeðlis-
fræði og prófessor við há-
skólann í San Francisco.
Dr. Jón mun dveljast hér
um ársskeið til að byrja
með og hyggst hann rann-
saka hér erfðasjúkdóma og
þá sér í lagi hvort geðveiki
gengur í erfðir.
Blaðið átti stutt samtal við
dr. Jón.
— Eftir að lyf fundust við
ýmsum sjúkdómum hefir kom
ið í ljós að enn brýnni þörf
er á auknum rannsóknum
á erfðasjúkdómum. Það hefir
komið í ljós að margir sjúk-
dómar sem menn töldu áður
að væru bakteríusjúkdómar,
eru arfgengir, sagði dr. Jón.
Og hann hélt áfram.
— Það er skoðun mín að geð
sjúkdómar séu arfgengir. Eg
hef lengi haft áhuga á að
rannsaka það mál nánar, en
í Bandaríkjunum, þar sem ég
hef lengst af starfað, er að-
staða til að fylgjast með erfða
sjúkdómum mjög erfið. Þegar
nauðsyn ber til að kanna
hvort um argengi sjúkdóma er
að ræða eru þeir, sem ná þarf
til, fluttir kannske langt í
burt og alger ógjörningur að
henda reiður á þeim. Aðrir
fræðimenn á sviði læknavís-
indanna eru á öndverðum
meiði við mig og halda því
fram að geðveila sé ekki arf-
geng heldur komi margt ann
að til, svo sem uppeldisáhrif
og fleira.
— Eg hallast sem fyrr segir
að því að geðveilan sé erfð.
Hér á landi er hægt að ganga
úr skugga um það hvort þessi
kenning sé rétt. Hér er fólk
tiltölulega fátt, mikill áhugi á
ættfræði, læknamennt hefir
lengi verið á háu stigi og
skýrslur því verið lengi haldn
ar, sem nauðsynlegt er að eiga
aðgang að til þessarar rann-
sóknar.
— Þegar gengið hefir verið
úr skugga um að sjúkdómur
sé erfður má slá því föstu að
hann orsakist af skakkrj efna
skiptingu í líkamanum og þá
er hægt að beita sér að rann
sóknum á því hvernig efna
skiptingin er skökk. Þegar
það er fundið er grundvöllur
fenginn til lækningar á sjúk-
dómnum.
— En er hægt að gera ráð
fyrir að þetta leiði til hjálpar
fleirum en þeim, sem hafa
sjúkdóminn í einni og sömu
ættinni?
— Já. Það mun hægt að
gera ráð fyrir að sami sjúk-
dómur leiði af sömu skekkju
í efnaskiptingu.
— Hafa orðið framfarir í
lækningum geðsjúkdóma, þar
sem lyf koma til?
— Já, phenothiazine-lyfin
hafa gerbreytt allri líðan geð-
sjúklinga og t.d. í Bandaríkj-
unum hefir ekki þurft að
fjölga sjúkrarúmum fyrir þá
sjúklinga og raunar hefii
þeim fækkað, en í staðinn hef
ir einkum eldra fólk, sem
þjáðst hefir af ellisjúkdómum
verið tekið inn á hælin.
— Eg tel að í framtíðinni
verði hægt að gera mjög mik
ið fyrir þá, sem þjáðst hafa
af geðsjúkdómum.
— Hver ber kostnaðinn af
dvöl yðar- hér?
— National Institute of Health
Dr. Jón Löve.
styrkir háskóla þann er ég
vinn við til að framkvæma
þessa rannsókn.
— Er hægt að framkvæma
fleiri tegundir rannsókna á
sviði læknavísinda hér á landi,
sem komið gætu öðrum þjóð-
um að liði?
— Já, tvímælalaust. Það er
einmitt mikill áhugi meðal vís
indamanna á slíkum rannsókn
um hér. ísland getur á mörg-
um sviðum verið einskonar
rannsóknarstofa fyrir stáerri
þjóðir. Þar kemur til það sem
ég nefndi áðan, læknamennt
un á háu stigi og góð aðstaða
til að fylgjast með sjúkling-
um um fjölda ára. Það má
t.d. nefna krabbamein, sem
þegar er hafin rannsókn á, geð
veiki, flogaveiki, ofnæmi, sem
til er af fjölda tegunda o. fl.
o. fl., sem of langt yrði að
nefna. Það sem skortir, eru sér
menntaðir menn til að annast
þessar rannsóknir. Það eru
miklir möguleikar fyrir ís-
lenzka vísindamenn, sem sér-
menntaðir væru til þessara
rannsókna. Vísindamennirnir
verða að kunna mál þjóðarinn
ar og vilja dveljast hér á
landi. Slíks er vart hægt að
krefjast af útlendum vísinda-
mönnutn. Þessar rannsóknir
gætu leitt til lækninga þús-
unda eða jafnvel milljóna
manna hjá stórþjóðunum, sem
hafa hartnær enga mögu-
leika til að framkvæma sams
konar rannsóknir og hér eru
framkvæmanlegar. Eg tel að
auðvelt myndi að fá fjármagn
til þessara rannsókna. Hér eru
sem sagt áreiðanlega mikil
tækifæri fyrir vel menntaða
íslenzká lækna. Það yrðu
fyrst og fremst stórþjóðirnar,
sem hefðu af þessu hag enda
er ríkjandi skilningur hjá
þeim fyrir mikilvægi málsins
og fé mundi því ekki skorta,
sagði dr. Jón Löve að lokum.
Þórðnr Jónsson, Látrum:
Fjórða dragnótavertíðin
Veiðileyfi byggð á ummælum fiskifræðinga
meðan vísindaleg gögn geymast óunnin
HINN 14. júní síðastliðinn barst
til okkar útvarpsfrétt frá sjávar-
útvegsmálaráðuneytinu um að
veiðileyfum með dragnót hefði
verið úthlutað og veiðar mundu
geta hafizt 18. 6., eða daginn eftir
þ j óðhátíðardaginn.
Eitthvað fannst mér þetta ekki
fara vel saman, að minnast
frelsisbaráttu okkar og sigur-
dagsins, og hefja svo dragnóta-
veiðar, því frelsi og rányrkja
eiga ekki samleið, en vitanlega
skiptir það ekki máli hvort veið-
arnar hefjast 17., 18. eða 19. dag
mánaðarins.
Þetta varð til þess, að ég fór að
rifja upp sögu þessa leiðindamáls,
og sjá einu sinni enn, með hvaða
hætti það mátti verða, að þessar
veiðar skyldu aftur upp teknar,
eftir þá örlagaríku reynslu
sem fékkst af þeim á fyrsta
tímabili þeirra hér við land, sem
endaði með því að fólk til sjávar
og sveita reis upp og mótmælti
rányrkjunni.
Þegar þjarkað var um þetta
mál á Alþingi 1958, voru það ein
meginrökin hjá þeim, er eftir
veiðunum óskuðu, að mörg lög af
kola væru komin í Faxaflóa, og
fyrir þessum kola lægi það eitt,
að látast úr hor eða elli engum
til gagns. Ekki nóg með það, held
ur átti þessi óskapléga kola-
mergð, að spilla lífsskilyrðum
annarra fiska í „flóanum". Þá
voru og þau rök, að þarna væri
sú gullnáma sem ein væri þess
megnug að rétta við hinn bága
fjárhag þjóðarbúsins, aðeins ef
menn vildu notfæra sér það.
Þetta var ákaflega glæsilegur
málsstaður!
En þessi spilaborg hrundi til
grunna, eins og þær gera yfir-
leitt. Þess skal getið, að fiski-
fræðingar hafa nú nýlega, lýst
því yfir, að sagan um mörgu
lögin af kola í Faxaflóa sé ekki
frá þeim komin, og er það vel,
þótt flestir munu hafa vitað það
áður, því fiskifræðingur sem
héldi slíkum fjarstæðum fram,
gerði fiskirannsóknum greiða
með því að velja sér aðra at-
vinnu.
Svo fór á hinu háa Alþingi, að
meirihluta þingmanna fannst það
ótækt, að láta kolann verða elli-
dauðan, og einnig að láta slíkan
fjársjóð liggja á hafsbotni ónýtt-
ann. Þess vegna urðu til lög no.
40, 1960 um leyfi til veiða með
dragnót, og þáu lög sett sam-
kvæmt lögum frá 1948 um vís-
indalega vernd fiskimiðanna.
Samkvæmt þessum lögum,
voru það ekki stjórnmálamenn-
irnir einir, sem réðu um leyfis-
veitingar á hverjum stað, heldur
áttu það að vera sveitastjórnir,
samtök sjómanna, útvegsmanna
og verkamanna. Atkvæðisbærir
voru allir þeir aðilar, er töldu sig
hafa hagsmuna að gæta, varð-
andi viðkomandi veiðisvæði.
Sú nýbreytni var tilkynnt með
þessari atkvæðagreiðslu, að þeir
fyrrtaldir aðilar sem ekki
greiddu atkvæði, væru taldir
með málinu. Ekki er mér kunn-
ugt um, hve mikið þetta er not-
að, eða hvort það hefur nokkuð
verið notað, því það er yfirleitt
hljótt um þessa atkvæðagreiðslu
og talningu atkvæða. Útvarp og
blöð eru um það hljóðlátari en
kosningar almennt, það er þó
ekki ófróðlegra fréttaefni en
margt annað, að heyra hverjir
eru með málinu á hverjum stað,
og hverjir á móti, og hvað margir
eru úrskurðaðir með málinu, af
því að þeir hafa ekki greitt at-
kvæði.
Ekki minnist ég þess, að hafa
heyrt þetta nýmæli í atkvæða-
greiðslu tilkynnt varðandi önnur
mál, en mætti þó vera, því það
Þórður Jónsson
hlýtur að hvetja menn til að hafa
skoðun.
Þegar til veiðanna kom, reynd-
ust lögin af kola í Faxaflóa, og
víðar mun færri en ætlað var, eða
sennilega tæplega eitt. Þetta mun
hafa orðið stjórnmálamönnum og
útgerðarmönnum, þeim er veið-
ana óskuðu, nokkur vonbrigði, en
sú var þó huggunin að bolfiskur
var á veiðisvæðunm við beztu
heilsu, en af honum næst ekkert
verulegt magn, ef dregið er fyrir
föstu, nema mikill fiskur sé fyrir.
En það var einmitt ákveðið, þeg-
ar lögin voru veitt, að dregið
væri fyrir föstu.
Útgerðarmenn fóru því fram á
það, að draga fyrir lausu. Rann-
sókn fór fram á því, hvort meira
fengist af bolfiski ef dregið væri
fyrir lausu, því veiðarnar voru
leyfðar fyrst og fremst til að ná
flatfiskinum og hagnýta hann.
Niðurstaðan varð sú, að því er
útvarpsfrétt hermdi, að minna
fékkst af bolfiski ef dregið var
fyrir lausu, en meira af kola.
Ekkert var þá því til fyrirstöðu
að veita leyfi til þess, og var það
gert 1961.
Ekki er mér kunnugt um hverj
ir framkvæmdu rannsóknina, en
mörgum sem til veiðanna þekkja
mun hafa orðið á að brosa að út-
komunni.
*
Er hér var komið með leyfin,
höfðu þeir er veiðarnar stunda,
fengið óskir sínar svo til uppfyllt
ar, þeir voru frjálsir að draga sín-
ar vörpur með þeim hraða sem
vélaorka hvers báts lefði, meðan
nótinni var lokað, en einmitt það
gaf og gefur bolfiskinn. Auk þess
var nú auðveldara að nota hvern
sandblett á hinum leyfðu svæð-
um.
Það sem á vantaði hið full-
komna troll, voru hlerarnir, en
þeir voru bannaðir. Að nokkru
mátti þó bæta það upp með því
að nota víra í staðinn fyrir tóg,
því þeir héldu nótinni lengur op-
inni, en engin lög bönnuðu vír-
ana fyrr en um síðir að þeir voru
bannaðir, og sjálfsagt af gefnu
tilefni. En sumir sem stunduðu
þessar veiðar voru þó engan veg-
inn ánægðir.
Ákvæði var sett um möskva-
stærð dragnótarinnar, til að
reyna að forða sem mestu af ung-
viðinu frá tortímingu. Sumir
tóku þá það ráð, að setja annað
byrði utan yfir löglegu möskva-
stærðina til þess að nýting drag-
nótarinnar væri fullkomin.
Margir mundu ætla, að við svo
ósvífið og freklegt brot, mundu
menn missa veiðileyfi, a.m.k. þá
vertíð, auk hárra sekta, en svo
var víst ekki, þetta virðist ekki
hafa verið tekið alvarlega.
„Morgunblaðið“ segir frá því
27. júlí 1961, að brögð hafi verið
að því að menn fóðruðu næturn-
ar til þess að ná meira af smá-
fiskinum, og að leyfin hafi verið
tekin af nokkrum bátum í viku-
tíma, en þeir fengið þau aftur
með skilyrðum.
Mér er ljúft að taka það einnig
fram, að ég hef haft spurnir af
mönnum, sem fara í einu og öllu
að settum lögum og reglum við
veiðarnar, pess vegna er illt til
þess að vita, að þeir sem brjóta
lög og reglur í þessu sambandi,
og gera þar af leiðandi meiri
skaða en forsvarsmenn veiðanna
meina að þær geri, að þeir skuli
ekki vera látnir sæta þeim viður-
lögum sem aftri þeim frá að fást
við að það nema einu sinni, helzt
aldrei.
Ákvæði eru um það í lögum no.
40 frá 1960, og mikið haldið á
lofti, að með veiðunum skuli vera
vísindalegt eftirlit, svo hægt sé
að stöðva veiðarnar þegar í stað,
ef eftirlitið telur að þær séu
hættulegar fiskistofnum okkar,
en það óttuðust margir, og óttast
enn.
Allt til þessa hefur verið hljótt
um niðurstöður af þessu eftirliti,
en veiðarnar þó alltaf leyfðar í
skjóli þess.
Þar kom þó að þolinmæðin
þraut, og fyrirspurn var gerð á
Alþingi hver árangurinn væri.
Sjávarútvegsmálaráðherra upp-
lýsti málið á Alþingi með því að
lesa upp bréf frá Jóni Jónssyni,
forstöðumanni fiskideildar At-
vinnudeildar háskólans.
Að því er „Tíminn" segir 14.
marz síðastliðinn, telur Jón í
bréfi þessu að þær rannsóknir
sem fram hafa farið, hafi enn
ekki leitt í ljós svo óyggjandi sé,
hvort dragnótaveiðarnar hafi í
för með sér hættu fyrir fiski-
stofnana, og því nauðsynlegt að
halda rannsóknunum áfram.
Við þessar upplýsingar mun
mörgurh hafa brugðið, en meiri-
hluti Alþingis taldi þó rétt að
halda veiðunum áfram, undir því
vísindalega eftirliti, sem hvorki
gat sagt af eða á um meinta skað-
semi dragnótarinnar eftir rann-
sóknir undanfarinna ára.
Hér finnst mér mjög óvarlega
farið hjá hinu háa Alþingi. — í
marzmánuði síðastliðnum, skrifa
svo tveir fiskifræðingar, nefndur
Jón Jónsson og Aðalsteinn, grein
í „Morgunblaðið" og segja í lok
hennar:
„Það sem vitað er um fiski-
stofnana í Faxaflóa í dag, gefur
ekki tilefni til þess að ætla að
þeir séu ofveiddir".
Hér eiga fiskifræðingarnir sjálf
sagt við það, sem vitað er um
fiskistofnana á vísindalegum vett
vangi, því það sem vitað er um
þá á vettvangi reynslunnar bend-
ir mjög til þess, að um ofveiði sé
að ræða, og þó er „ofveiði" ekki
rétta orðið, því vafalaust þola
fiskistofnarnir það sem af þeim
veiðist, en þeir þola ekki eyðilegg
inguna sem verður á ungviði
þeirra og lífsskilyrðum þess, við
Frh. á bis. 12