Morgunblaðið - 24.08.1963, Qupperneq 8

8
MORGUNBLADID
Laugardagur 24. ágúst 1963

SVOL FJOLL 00 TÆR
ra»jjfxWWX<W.v.w.v
DAGBÖKARSUTUR
MÁNUDAGUR 29. JÚLÍ.
VIÐ ökum úr Mývatnssveit
til Vopnafjarðar. Veðrið er
dágott og mjög líkt því sem
Veðurstgfan spáði það mundi
verða í Vestmannaeyjum.
Mývatn er fallegt og þeir
segja að silungurinn í því sé
betri en annars staðar. Það
er Mývetningum líkt. Þeir
skammast sín hvorki fyrir
vatnið, Slútnes, Dimmuborgir
né Höfðann. Ágætir menn og
stoltir af þeirri fjalladrottn-
ingu, sem er örlög þeirra.
Það er ekki einasta að Mý-
vatnssilungurinn sé betri en
annars staðar, heldur var
okkur sagt á Akureyri, að
fólk kepptist um að fá slátrið
úr Bárðardal og Mývatnssveit.
Það hlýtur að vera gaman að
vera vænn dilkur suður á
Fljótsheiðinni.
Hittum Kristján I Vogum.
Húsið hans er fínasta villan
I sveitinni. Ég spurði:
„Hvernig ferðu að því að
eiga svona fallegt hús í þess-
um móðuharðindum?"
Hann brosti og svaraði:
„Líttu í eigin barm, þeir
kalla þetta Morgunblaðshöll-
ina.“
Kristján veit hvað hann
syngur og lætur ekki standa
upp á sig, hann er ákveðinn
í að gerast afgreiðslumaður
Morgunblaðsins. Þá fækkar
þeim kannski um einn, sem
halda að Framsóknarflokk-
urinn sé bezti flokkur í
heimi.
Kristján sýndi okkur Höfð-
ann. Hann er eins og rós í
hári landsins. Einkennileg til-
finning að ganga um .hann
að kvöldlagi og skoða trén,
sem Héðinn Valdimarsson
prýddi sveitina með. Það er
jafnvel hægt að auka við
fegurð Mývatnssveitar. f Höfð
anum hafa mannshendur prýtt
náttúruna. Fegurðarþráin er
enn óslitinn strengur í brjósti
okkar. Það er góðs viti á þess-
um tímum. Það er eins og
Mývatnssveitin sé nýkomin úr
hárgreiðslu, hugsaði ég og
horfði yfir kvöldbláa móðuna,
sem lá eins og slæða yfir
Höfðanum, grænum af grósku
og ilmi. Hér var Kristján
hagvanur. Hann kunni tökin
á að sýna ókunnugum helg-
an reit, og þó hann sé stór
maður og sterklegur fannst
mér eins og hann svifi í loft-
inu til að þurfa ekki að fótum
troða þetta gras, þennan heita
svörð.
„Ég þori ekki að fara með
ykkur niður að vatninu,"
sagði hann og benti á spegil-
inn. „Fólkið er farið að sofa.
En þar er fallegast."
Leiddi okkur svo aftur út
úr þessum Paradísardraumi
og við ókum inn í veruleik-
ann, Morgunblaðshöllin beið.
Þá var komið dropakast.
Hví senda þeir ekki Höfð-
ann á fegurðarsamkeppni til
Florída eða Langasands, datt
mér í hug löngu síðar, þeg-
ar ég heyrði um uppörvandi
frammistöðu Guðrúnar
Bjarnadóttur frá Ytri Njard-
vikum, Iceland, eins og stór-
blöðin sögðu. Höfðinn mundi
áreiðanlega standa sig. Og
hann mundi taka sig vel út
í litsjónvarpi, með grænt hár
slegið og svartan hraunstein
í augum. Svo væri ekki verra,
ef Einar Jónsson kæmi hon-
um á framfæri. En líklega
hefur hann nóg að gera næsta
árið, ef það er rétt sem Al-
þýðublaðið hefur eftir honum
á sunnudaginn: „Einar skýrði
frá því að lokum, að senni-
lega mundi hann fara sjálf-
ur vestur til keppninnar
næsta ár.“
Þó Mývatnssveit hafi upp
á margt að bjóða, Dimmu-
borgir, Slútnes, endurnar,
þótti mér Hverfjallið ein-
hvern veginn ógleymaúlegast.
Jóhannes Sigfinnsson á
Grímsstöðum veit margt um
það. Hann er rikasti maður á
íslandi. Hann á Slútnes. Ein-
hvern veginn fannst mér, að
Hverfjallið hlyti að heita
Kerið. Það var Sunnlending-
urinn sem kom upp í mér.
1. grein
Síðar var mér sagt hið rétta
nafn. Áður en það gerðist
datt mér í hug þessi vísa:
í Mývatnssveit er mikið
um stolt.
Margur hefur hér
kóngur verið.
Marglit hraun og mosagræn
holt,
en mest finnst mér samt
til um Kerið.
Síðar varð auðvitað að
breyta þessu afkvæmi hrifn-
ingar og náttúrustemningar:
í Mývatnssveit er mikið
um stolt,
og margur stríðir við eigið
þverskall;
hraunið mjúkt og mosgræn
holt,
en mest finnst mér samt
tii um Hverfjall.
þessa leið í framtíðinni: Spar-
ið tíma og peninga. Ferðist
til íslands og sjáið Hverfjall.
Þá þurfið þér ekki að fara
til tunglsins!
Mývatnssveitin á áreiðan-
lega framtíð fyrir sér.
UNDARLEG tilfinning að
aka til Vopnafjarðar; stór-
brotin auðn Hólsfjalla með
melgrashnjótum í svörtum
söndum. Og fjallasýn sem
verkar á mann eins og und-
arlegt sambland af kviða og
hrifningu. Fyrsta hugsunin:
að hingað hafi aldrei borizt
nein utanaðkomandi áhrif. En
vistleg, gestrisin heimili
Grímsstaða segja aðra sögu.
Heimsmenningin hangir meira
að segja uppi á vegg hjá
Kristjáni bónda; sérkennilegt
málverk eftir meistara Kjarv-
al af klunnalegu grindverki
og dökku landi. Alls staðar
hefur hann skilið eftir sig
spor, og ekki trúi ég því að
nein náin framtíð geti orðið
svo óhugnanleg, svo ómann-
úðleg að hún hafi ekki löng-
un til að varðveita þessi spor.
Einhvern veginn datt mér 1
hug það sem Kjarval hafði
sagt, þegar honum var boðið
að sýna list sína í Sovétríkj-
unum: „Þú hlýtur að skiljá
það góði, að það er of mikil
fyrirhöfn fyrir mig að fara
alla leið til Rússlands að
skoða myndirnar. Það væri
miklu heppilegra að sýna þær
hérna í Reykjavík. Þá þyrfti
ég ekki að eyða neinum tíma
í þetta. Auk þess er mér sagt,
að maður þurfi að eiga góða
úlpu, ef maður fer til Rúss-
lands. Þú hlýtur að skilja það
góði, að ég hef ekki efni á
svoleiðis -lúxus.“
Að horfa yfir þetta land er
Séð yfir Vopnafjörð
Pósturinn gistir
Grimsstaði á Fjöllum
gaman er þar
um sumarkvöldin löng.
En hvernig eigum við að
skilja lífsins stóru fúgu, hvern
ig eigum við að skilja afa og
alnafna Kristjáns bónda á
Grímsstöðum, þegar hann átti
kost á jörðunum Reykjahlíð
eða Grímsstöðum og valdi
hina síðarnefndu. En þá var
ekki verið að spyrja um sam-
göngur og mjólkurbíla, held-
ur beit fyrir sauðfé. Og ef
einhver togstreita hefur verið
milli sauðfjárins og þægind-
anna, bar sauðkindin sigur af
hólmi. Þrátt fyrir allt er land-
gott á Hólsfjöllum.
Isabella Fay heitir banda-
rísk skáldkona sem hefur
unnið að því að þýða islenzk-
an skáldskap fyrir erlend
tímarit. Á Fjöllum uppi datt
mér í hug þessi spurning
hennar, sem hún lagði eitt
sinn fyrir mig: „Hver haldið
þér að sé höfuðóvinur ís-
lands?“
Mér datt Þórisdalur og
Varsjárbandalagið strax í hug,
en sagði ekkert, því ég var
hreint ekki viss. En þá segir
hún: „Ég skal segja yður það
ungi maður og ég held þér
verðið dálítið hissa, það er
hafísinn. Hann getur komið
einn góðan veðurdag, óboðinn
gestur, og umkringt landið
Hvað skýldi Þura í Garði
hafa sagt við svona hnoði?
Þeir segja í Mývatnssveit
að Hverfjall sé stærsti gígur
i Evrópu, og þó víðar væri
leitað. Þetta hafa þeir eftir
Sigurði Þórarinssyni og bæta
því gjarna við, að hann sé
„merkur visindamaður". Slík
undur finnast liklega hvergi
nema á tunglinu. Ætli auglýs
ingar islenzku ferðaskrifstof-
anna hljóði ekki eitthvað á
Frá Mývatni
fyrir okkur sunnlenzka lág-
lendinga eins og að koma í
tröliabyggðir og eiga von á
Dofranum sjálfum við hvert
fótmál. En það er öðru nær.
Hjarta fólksins eins stórt og
auðn landsins er mikil. Það
er ekki í kot vísað að knýja
þar dyra.
Þetta hefur Kiljan fundið,
þegar hann var hér á ferð
ungur maður og orti:
ykkar og leikið það eins grátt
og á miðöldum.*
Síðan hef ég haft þungar
áhyggjur af hafísnum. Ég
held nefnilega það sé ekki
hægt að stofna neitt Atlants-
hafsbandalag til varnar hon-
um.
En það var líkt um þessa
hugsun og auðn Hólsfjalla.
Hún kallaði á andsvar, krafð-
ist þess maður léti ekki deig-
an síga andspænis þeirri nátt-
úru, sem er í senn stolt okk-
ar og stríð. Mér fannst landið
tamið pardusdýr, þar sem það
lá fram á lappir sér inni á
sandbláum öræfunum, hættu-
laust í æfintýraheiðu skini
júlínæturinnar, en tvísýnt og
til alls líklegt, ef hvítur
hrammur leggst yfir hlíð og
engi. Og það rámkar við sér.
Og þarna rís Herðubreið,
skýdofin niður á axlir, en
hristir af sér ólundina og
vaknar af værum svefni; sól
faðmar hrímhvítan tind, og
fjallið brosir og landið, nýr
heimur sem . opnast eins og
dulur einyrkjabóndí, and-
hlýr og traustur; eins og ís-
inn sé bræddur úr hjarta
landsins. Og kvíðinn sem áð-
ur var yfirskrift þessa dags,
víkur fyrir folaldsléttri gleði,
sem svifur inn i brjóst manns
eins og vor um græna haga.
Treginn deyr af, beygurinn
hverfur. Fyrir stund stóðum
við hér ein og yfirgefin eins
og fé í sjávarhólum, nú leik-
ur ský við sól, blár himinn
við hvítan tind.
Áður óþekkt stef sönglar í
höfðinu á mér:
Horfði ég 1 harm þinn,
horfði í djúpa lind.
Ég vissi ekki hvaðan það
kom né hvert það fór, en ein-
hvern veginn kom það og
settist í hug mér eins og fugl
á stein, eitt andartak. Hverf
er haustgríma, segir skáldið.
Þegar við höfðum nokkru
síðar kvatt Þorstein bónda í
Víðidal, skoppaði aðskota-
geisli á Hádegishnjúk og
sleikti bláfextan kambinn
eins og hvít tunga af himni.
Jörðin ævintýr í ótal mynd-
um. Ég vissi ekki hvort þær
áttu upptök sín í hugrenning
um mínum eða náttúrunni.
En hvernig sem það var
heyrði ég aftur stefið og nú
betur, brot úr Ijóði, eitthvað
sem kemur og fer eins og
kliður fugls í flesjum og
flóaengjum:
Sá dagur var ei draumsjón
köld og ber
sem dyra knúði og spurði
eftir mér,
hann var mín gæfa, veröld
fersk og ný,
vor i skafli, moldin
dökk og hlý.
Þú varst sá dagur, ung
með augu brún
og yl sem fari sunnangola
um tún,
og grasið var mín unga
ást til þín.
Ég er þitt ljóð og þú ert
stúlkan mín.
Úr þvalrl jörð mun þiðna
krapamor
og þá mun aftur koma
túngrænt vor
með sumarbros og sólskins
lokk um kinn.
Mín sól ert þú og ég er
skuggi þinn.
M