Morgunblaðið - 24.08.1963, Blaðsíða 15

Eaugardagur 24. ágúst 1963
MORGUNBLAÐID
15

(sa^ssx
21. ágúst.
ÁHEYRENDAPALLAHNIR
Tið Stórþingssalinn eru ekki
stórir og blaðamannastúkan
ekki heldur. í gærmorgun var
orðinn húsfyllir á báðum stöð-
unum og áheyrendur voru
farnir að hverfa frá sökum
þrengsla um það bil er Lang-
helle þingforseti setti þann
þingfund, sem beðið hefur ver
ið með meiri eftirvæntingu en
nokkurs annars er haldinn
hefur verið í Stórþinginu eftir
stríð. Því að nú átti að gera
harðari hríð að norskri ríkis-
stjórn, en gerð hefur verið í
heilan mannsaldur. Út af Sval
barðamálinu svonefnda.
Ég hef rakið það mál laus-
lega áður og það yrði of langt
hér, að rekja það frekar. Mál-
ið sjálft er fyrir rétti í Osló
um þessar mundir, og hann
mun kveða upp dóm um, hverj
ir beri ábyrgð á slysunum í
Kingsbay-kolanámunum og
hvernig þau slys hafi orðið.
Því að það er enn óleyst mál
hvaða orsakir liggi til námu-
slysanna, sem kostað hafa 63
mannslíf, þar af 21 þann 5.
nóv í fyrra. Hitt þykir þegar
sannað, að vítaverð vanræksla
hafi átt sér stað á því að fram-
fylgja settum öryggisráðstöf-
unum, og snýr sökin á þessu
fyrst og fremst að fram-
kvæmdastjóra og verkstjóra
námanna á Svalbarða og þar
næst að yfirstjórn námanna
í Osló, en formaður hennar
var Skjerdal, . deildarstjóri í
iðnaðarráðuneytinu. Undir
héraðsmálaráðuneytið heyra
hins vegar öryggisráðstafanir
og eftirlit með þeim, að þeim
sé framfylgt. Þess vegna hafa
ásakanir út af slysunum eink-
um beinzt gegn ráðherrum
þessum tveggja ráðuneyta.
Iðnaðarráðherrann, Kjell Holl
er, sagði af sér í júní, eftir
að málið var tekið upp, en
Trygve Lie var skipaður í stað
hans.
Það sem um er deilt, á
stjórnmálalegum vettvangi er
þetta: Ber stjórnin ábyrgð á
þeim misfellum, sem sannan-
lega hafa átt sér stað í Kings-
bay-námunum? Stjórnarand-
stæðingar segja það ekki full-
um fetum. En þeir leggja að-
aláherzluna á það, að stjórn-
in hafi vísvitandi reynt að
halda leyndu fyrir þinginu
upplýsingum um málið og ætl-
azt til að þingið yrði sent
heim í júní í sumar, án þess
að það fengi nokkuð um það
að vita, hve miklar misfellur
voru á stjórn og rekstri Kings-
bay-námanna. Með þessu hafi
ríkisstjórnin sýnt þinginu —
húsbónda sínum,— lítilsvirð-
ingu og óhreinlyndi. Og þess
vegna njóti hún ekki framar
trausts þingsins.
Sjónvarpið, sem annars fær
ekki nema sjaldan að sýna
fundarhöld þingsins, hafði í
gær fengið leyfi til að sjón-
varpa þaðan í 6 tíma sam-
Happdrælti DAS
Dregið var í 4. fl. Happdrættis
DAS 3. ágúst s.l. og féllu vinn-
ingar þannig:
2ja herb. ÍBUÐ Ljósheimum
22, 4. hæð (Ej. tilbúin unair tre-
verk kom á nr. 57991 Umb. Aðal-
umboð.
2ja herb. ÍBÚÐ Ljósheimum
22. 5. hæð (B) tiibúin undir tre-
verk kom á nr. 6809 Umb. Ólafs-
íjörður. OPEL Cadett fólksbif-
reið kom á nr. 18181 Umb. Ólafs-
vík. FORD Anglia fóíksbifreið
kom á nr. 56337 Umb. Aðalumb.
Bifreið eftir eigin vali kr. 120
þúsund kom á nr. 4509 Umb.
Hafnarfjörður. Bifreið eftir eig-
in vali kr. 120 þúsund kom á nr.
46221 Umb. Sigr. Helgad. Eftir-
talin numer hlutu húsbunað fyrir
kr. 10.000.00 hvert:
2976 4012 9566 10522 26188
39156 42405 46366 62163 62643
Eftirtalin númer hlutu hús-
búnað fyrir kr. 5.000.6.U hvert:
97 1240 2397 3608 4264
4314 4379 4572 5158 6380
6442 7272 7207 7724 8018
8128 8417 9030 9262 9437
9604 11808 11834 12110 12210
12392 12446 12695 13242 13286
13882 14651 15024 15386 15649
15667 15827 16375 16595 16901
17299 17544 17813 17936 17972
18253 18883 19137 19157 19193
20569 20793 20804 20879 20904
21410 22280 22578 229994 23583
25919 27372 28158 28266 28292
28509 28595 29143 29359 30119

30561 31702 32010 32217 32282
32554 33006 33058 33236 33520
33906 34680 35107 36238 36368
39045 39097 39449 39463 39482
40583 40874 42325 42423 42976
43656 44284 45415 45974 45978
46052 46157 46603 49054 50229
50396 50623 50815 50984 52084
52770 52973 53289 53525 54516
54853 55784 55986 56424 56853
57656 57969 57984 58001 58952
59708 59742 60184 60256 60457
62955 64631 64734 64983.
(Birt án ábyrgðar).
— Heimsþingið
, Framh. af bls. 13
timar fríir. En þá hefjast fund-
ir aftur, eitthvað nýtt kemur
fram, enginn vill missa af því,
og þess vegna er um að gera
að hætta sér ekki þáð langt 1
burtu, að eigi sé unnt að rata
með sæmilegum flýti. Því hætt
er við því, að byrst yrði rödd-
in í dr. Fry, ef súlnasalurinn
yrði ekki fullur fyrir síðdegis-
fundinn.
Ólafur Skúlason.
INioregsbréf frá Skúla Skúlasyni
trerða í henni fimm úr hans
flokki, fjórir úr bændaflokkn
um, þrír frá vinstri og þrír
frá kristilega flokknum.
En Finn Gustavsen hefur
lýst yfir því, að hann vilji
verkamannastjórn. Og því er
spurningin: Bregða þeir tví-
menningarnir þá ekki fæti
fyrir væntanlega borgara-
flokkastjórn undir eins og
tækifæri gefst? Það er undir
öllum kringumstæðum mjög
ótraustur grundvöllur, sem
hin nýja stjórn yrði að byggja
tilveru sína á, og fáir spá
henni langlífi.
í fréttum í kvöld er getið
nokkurra þeirra, sem muni
taka sæti í nýju stjórninni. En
það er eftirtektarvert, að flest
þessara nafna eru lítt kunn
almenningi. Það eru ekki
framámenn flokkanna á þingi,
sem tilnefndir eru, að und-
anteknum Lyng sjálfum og
Káre Willoch (aðalritara
hægriflokksins) og Kjell
Bondevik frá kristilega flokkn
um. Hinir eru menn, sem litt
eða ekki hafa haft sig frammi
í stjórnmálum.
Stjórnarskipti slík sem þau,
er nú Virðast vera í aðsigi, eru
sjaldgæfur atburður í Nor-
egi. Verkamannaflok-kurinn
hefur raunverulega borið á-
byrgð á stjórnarathöfninni í
28 ár, eða síðan Johan Ny-
gaardsvold tók við stjórn eft-
ir vinstriforingjann Joh.
Ludv. Mowinkel 25. júní
1935. Nygaardsvold sat við
stjórnvölinn í rúm tíu ár, eða
til 25. júní 1945, en Einar Ger-
hardsen myndaði eins konar
bráðabirgðastjórn og síðan
hreina flokksstjórn eftir kosn
ingarnar þá um haustið. Síð-
an hefur hann verið forsæt-
isráðherra að undanteknu
tímabilinu 19. nóv. 1951 til
22. jan. 1955, er flokksbróðir
hans, Oscar Torp, „hafði sæta-
skipti“ við hann og var Ger-
hardsen Stórþingsforseti þann
tíma. Gerhardsen hefur því
verið forsætisráðherra í sam-
tals 15 ár og hefur enginn
haft stjórnarforustu jafn lengi
síðan Noregur fékk innlenda
konungsstjórn.
En margar breytingar og tíð
ar hafa orðið á stjórn hans.
Ýmsir ráðherrar hans hafa
horfið úr sæti (ýmsir þeirra
hafa orðið fylkismenn) og
aðrir skipt um sæti í stjórn-
inni. En einn hefur orðið lang
haldbeztur, og það er utan-
ríkisráðherrann, Halvard M.
Lange. Hann hefur g</,nt em-
bætti sínu óslitið síðan hann
tók við því af Trygve Lie 2.
febrúar 1946, eða yfir 17 ár.
Gerhardsensstjórnin biðst
væntanlega lausnar föstudag
eða laugardag, en nýja stjórn-
in mun væntanlega taka við
laust eftir helgina. Engu skal
spáð um hve mikil þátta-
skipti verði í norskri stjórn-
málasögu við þessi stjórnar-
skipti.
fleytt. Fjögur stór myndavéla-
bákn voru í salnum og 6—7
kílóvatta ljósmagn upplýsti
hann, er Olav Knudson, frum-
mælandi stjórnarandstæðinga
í hinni sameiginlegu nefnd
tók til máls. Hann talaði í
nær klukkustund og rakti mis
fellur þær á stjórn námanna,
sem honum þótti einkum á-
mælisverðar, en lagði áherzlu
á, að það væri ekki síðasta
námuslysið, sem knúð hefði
andstöðuflokkana til sóknar-
gegn stjórninni, heldur hitt,
að stjórnin hefði farið á bak
við þingið í málinu og þagað
yfir misfellunum, m.a. þegar
hún var að biðja þingið um
fé til námurekstursins. Og
ræðu hans lauk með því, að
hann lýsti yfir, fyrir hönd
borgaralegu flokkanna: „Reg-
eringen har ikke Stortingets
tillit!“ (Ríkisstjórnin nýtur
ekki trausts Stórþingsins).
Framsögumaður meirihluta
F.inar Gerhardsen: — Fimm
andstöðuflokkar ráða nú
meirihluta í Stórþinginu,
sagði hann. — Þann meiri-
hluta geta þeir notað til þess
að fella stjórnina. Hafi þeir
þor til þess þá hafa þeir mátt-
inn. En dagur kemur eftir
þenna, og stjórnarflokkurinn
bíður ókvíðinn dóms þjóðar-
innar og sögunnar. — Stjórn-
arandstaðan hefur afráðið
að fella stjórnina á slysi, sem
kostaði líf 21 verkamanns, og
svo er bætt við eldri slysum,
í þeim tilgangi að gera stjórn-
ina ábyrga á þeim. Blöðin
hafa skrifað um siðferðilegan
brest hjá ríkisstjórninni, um
óráðvendni, um að hún sýni
Stórþinginu lítilsvirðingu. Ég
hefði aldrei getað hugsað mér
að ég ætti eftir að upplifa
nokkuð þessu líkt. Mér hef-
ur stundum í einrúmi dottið
í hug að ég ætti að hverfa
frá þessu öllu. En ég veit vel,
mannaflokkurinn myndaði
stjórn á ný. Sú ósk hefur
heyrzt áður, en var þá svar-
að kuldalega. Gerhardsen
sagði í ræðu í sumar, að verka
mannaflokkurinn vildi sjálfur
ráða hvaða menn hann skip-
aði í eigin flokksstjórn og tal-
aði af lítilsvirðingu um Gust-
avsen og stjórnmálabrölt
hans.
Áður en umræður hófust I
morgun kvaddi Einar Ger-
hardsen sér hljóðs og lýsti yf-
ir því, að ef vantraust yrði
samþykkt á stjórnina mundi
hún tafarlaust segja af sér. —
Þvínæst hófust umræður á ný
og var fyrsti ræðumaður Nils
Hönsvald, sem er formaður
þingsflokks stjórnarinnar.
Hann fór víða í ræðu sinni og
lagði áherzlu á, að stjórnar-
andstæðingar hefðu lengi vilj-
að koma fram vantrausti á
stjórnina, en aldrei komið sér
saman um stefnuskrá fyrr en
Þessir þrír nienn eru taldir líklegastir tii að gegna helztu ráðherracmbættum í stjórn borg-
araflokkanna í Noregi. Talið frá vinstri: Erling Wikborg, 69 ára, sem er úr Kristilega þjóð-
arflokknum, er talinn líklegur utanrikisráðherra; John Lyng, 58 ára, úr jhaldsflokknum, seni
forsætisráðherra og Bjarne Lyngstad, 62 ára, úr flokki frjálslyndra, er líklegur varnarmála-
ráðherra. —
nefndanna var Jakob Remseth
(stjórnarflokknum). Hann tók
næstur til máls og lagði eink-
um áherzlu á hvílík fjarstæða
það væri, að lýsa vantrausti
á stjórnina. (Þó Kingsbay-
námurnar væru reknar af rík-
inu, væri ekki hægt að ætlast
aðrir meðlimir stjórnarinnar
til’að jafnvel þeir ráðherrar,
sem málið væri skyldast (iðn-
aðar- og héraðsmálaráðherr-
arnir) gæti fylgzt með dagleg-
um störfum í námum norður
á Svalbarða, og því síður að
gæti það. Kvað hann aðför
stjórnarandstæðinga að Ger-
hardsensstjórninni einsdæmi í
veraldarsögunni. — Fjöldi
manna tók til máls og gerði
athugasemdir, og formenn and
stöðuflokkanna héldu ræður
og var Jon Leirfall (mið-
flokknum) einna herskáastur.
— Næstur eftir honum tók til
máls:
að það er engin lausn á mál-
inu. Ég get það ekki, hvorki
vegna sjálfs mín né vegna nú-
verandi og fyrrverandi stétt-
arbræðra minna í stjórninni,
né vegna flokks míns og þeirr
ar verkamannahreyfingar,
sem ég hef fylgt alla mína
ævi. —
Þegar leið að miðnætti var
enn þeirri spurningu ósvarað,
hvað Finn Gustavsen og sam-
herji hans — þeir tveir sem
ríða baggamuninn — mundu
leggja til málanna. Það var
líkast og ræðumannaröðin
hefði verið ákveðin af leik-
ritahöfundi, sem lætur lausn
dramans bíða leikslokanna.
En klukkan var ekki slegin
tólf þegar Gustavsen hafði til-
kynnt, að þeir félagar mundu
greiða atkvæði með van-
traustinu. En hann bætti því
við, að hann óskaði að verka-
nú. Og þess vegna væru Sval-
barðaslysin notuð sem harla
fjarstæð ástæða til þess að
fella stjórnina.
Umræður hafa haldið áfram
í allan dag og ræðumenn far-
ið víðar en í gær. M. a. hef-
ur verið minnzt á gamalt mál,
vopnasöluna til Kúbu, sem
stjórnin hlaut ámæli af á sinni
tíð. Og yfirleitt hafa umræð-
urnar verið eins konar „á-
grip af stjórnmálasögu Nor-
egs“ eftir stríð og margt verið
rifjað upp, sem flestir voru
búnir að gleyma.
Um klukkan 5 síðdegis voru
enn kringum 40 eftir á mæl-
endaskrá, svo að vel þarf að
halda á spöðunum ef Sval-
barðaorustunni á að ljúka á
morgun.
Stjórnarandstæðingar hafa
komið sér saman um að John
Lyng (hægri) myndi stjórn
eftir Gerhardsen og munu