Morgunblaðið - 12.02.1964, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 12.02.1964, Blaðsíða 8
8 MORGU N BLAÐIÐ Miðvikudagur 12. febr. 1964 FÉmmtugur ■ dag: Lárus Pálsson, leikari i. I.ÁRUS Pálsson er orðinn fimm- ti gur. Og það má ekki minna vi_ra. Lárus Pálsson er einn þcirra manna, sem manni finnst ri ttúrlegt, að hefði alltaf verið til frá því maður man eftir sér. Ea allt um það er hann ekki noma fimmtugur. En það eru miklar víddir í kring um þenn- an hógværa mann og þær víddir ei u kvikar af lífi margra per- stna og örlögum margra kyn- sl iða. Hann er engu síður en ég sagði forðum um H. K. L.: V v ellinnar dul og aldanna reynsla og alltaf nýr. Og þetta hefði ég viljað vera rr aður til að þakka Lárusi heil- u;n huga á þessum tímamótum í ævi hans. Og geri hér með. Öll eigum við að sjálfsögðu okkar þráð í þeim margslungna og marglita vef, sem við nefnum menningu okkar samtíðar — okkar hlutdeild í mynstri hans og gerð. En óneitanlega talsvert misjafnan hlut. Sumir eru born- ir þeirri giftu að geta ofið í hann pell og glit og snúið gerð hans til nýrrar fegurðar. Og gert hann um leið haldbetri undir tönn tím- ans, en jafnvel þæruvoð og boldang. Lárus Pálsson er einn slíkra manna og heiður sé hon- um fýrir það. hannes Poulsen. Ég þekkti tals- vert af dönsku leikhúsfólki og hafði boðsmiða að Konunglega leikhúsinu á þeim árum, hvenær sem ég var x Kaupmannahöfn. Ég leyfi mér að fullyrða, að þar var mikið unnið og vel unnið. Þetta fólk talaði aldrei um „list“ sína — en bar djúpa lotningu fyrir vinnu sinni, lagði sig fram af alúð, krafðist hins ýtrasta af sjálfum sér og öðrum. í þessu andrúmslofti hlaut Lárus Pálsson þjálfun sína. Eld- skírn sína sem leikari hlaut hann á sviði Konunglega leikhússins veturinn 1937 sem Pierre Lacalle í „Ósigrinum“ eftir Nordal Grieg. Ég hafði dvalið í Kaupmanna- höfn frá því í september árið áður, en var farinn heim, þegar þetta gerðist. En ég fékk blöð- in: Hinn ungi leikari hafði unnið mikinn og ótvíræðan sigur. Og vissulega var það mjög gaman. Einhverntíma kæmi hann heim. Og hvað þá? III. Atvikin og árin hafa nú að nokkru leyti svarað þeirri spurn- ingu. En munum við í raun og veru nema lítið eitt af því ó- hemju starfi, sem Lárus Pálsson hefur unnið íslenzkri leiklist síð- an hánn var ráðinn leiðbeinandi og leikari hjá Leikfélagi Reykja- víkur skömmu eftir heimkomu sína 1940? Hann starfar með Leikfélaginu þangað til Þjóðleik- húsið tekur til starfa. Og er síð- an ráðinn til þess. En áður en Teikning eftir Kirsten Kjær. ég vík ofurlítið að leikarastarfi Lárusar og leikstjórn langar mig til að minnast á einn þátt í ævi- starfi hans, sem ég tel mjög þýð- ingarmikinn. Að því er ég bezt veit, rak Lárus Pálsson leikskóla í þrettán ár. Að vísu lengst af við erfiðar ástæður og án teljandi örfunar og aðstoðar — ef hún var þá nokkur — en með ótvíræðum hæfileikum til starfsins og mik- illi þekkingu. Því Lárus Pálsson er eins og lærifeður hans forð- um, ekki aðeins snjall leikari — heldur gagnmenntaður leik- húsmaður. Kemur þar margt til, ágæt greind, þekking hans á bók- menntum almennt, ekki sízt leik bókmenntum, og leikhúss- og leiklistarsögu. Ekki get ég ann- að skilið, en að okkar unga Þjóð- leikhús, hafi að minnsta kosti fram eftir árum notið allmikils góðs af þeirri starfsemi Lárusar og tæplega mátt án hennar vera, þó að það sé fjarri mér að gera lítið úr þeim hlut, sem aðrir eiga þar að máli. Ég ræð þetta ein- faldlega af því, að meðal þeirra, sem nú prýða einkum leiksvið- in í Þjóðleikhúsinu og Iðnó með ágætri frammistöðu, sé ég í skjóttri svipan úr nemendahópi Lárusar meðal annars leikkon- urnar: Herdísi Þorvaldsdóttur, Helgu Valtýsdóttur, Helgu Bach- mann, Bryndísi Pélursdóttur, Guðrúnu Stephensen og Guð- rúnu Ásmundsdóttur og leikar- ana: Róbert Arnfinnsson, Rúrik Haraldsson, Gunnar Eyjólfsson, Bessa Bjarnason, Árna Tryggva- son, Jón Sigurbjörnsson og Bald- vin Halldórsson. Það segir sig sjálft, að Lárus Pálsson hefur ekki kennt þessum listamönn- um allt, sem þeir kunna nú og hafa numið síðan leiðsögn hans sleppti. En þá er ég illa svikinn, ef hann hefur ekki leitazt við að koma þeim öllum til nokk- urs þroska á meðan þau voru nemendur hans og sumt af þessu fólki þekki ég svo vel, að ég veit, hvern hug það ber til Lár- usar fyrir kennslu hans og hvatn- ingu. __ IV. Langdvalir mínar í Holti síð- ustu árin hafa gert kynni mín af leiklistarlífi Reykjavíkur stopulli en ég hefði kosið. En ég minnist vel áranna áður en ég flutti aust- ur, þegar Lárus Pálsson starfaði með Leikfélagi Reykjavíkur. Þá átti maður marga hátíðlega stund í Iðnó. Sum þeirra verkefna, sem Lárus færðist þá í fang voru stórvirki og framkvæmdin í leik- stjórn afreksverk miðað við að- stæður. Til þessara verka vil ég telja Háa Þór, Gullna hliðið, Orðið eftir Kai Munk, Kaup- manninn í Feneyjum eftir Shak- espeare, Valpone eftir Ben Jan- son. Hér má og bæta við Upp- stigningu Sigurðar Nordals. Leikur Lárusar sjálfs í sumum þessara verka var mikill við- burður. Mundi annars nokkur geta gleymt Lárusi í hlutverki óvinarins í Gullna hliðinu i Iðnó? Og úr því að ég er far- inn að minnast á leik Lárusar á annað borð og einstök hlutverk þá get ég án umhugsunar nefnt nokkur, sem mér eru ógleyman- leg og ég tel með því fullkomn- ðsta, sem ég hef séð á íslenzku leiksviði. Meðal þeirra, eru Ham- let, Pétur Gautur, Argan í ímynd unarveiki Moliéres og Jón Grind víkingur (Grinvicensis) í fs- landsklukku Laxness. Og hér vildi ég einnig fá að bæta við Sakini í Tehúsi Ágústmánans og — en hvar myndi sú upptaln- ing enda. Þau skipta orðið mörgum tug- um stórleikritin, sem Lárus Páls- son hefur stjórnað og sett á svið, Framh. á bls. 19 II. Lárus Pálsson er Reykvíking- ur, fæddur 12. febr. 1914 og upp- alinn í Reykjavík. Við sveita- mennnirnir verðum nú smátt og 6mátt að fara að sætta okkur við, að Reykjavík komi við sögu menningar og lista! Jón Engil- berts er Reykvíkingur. Séra Bjarni er Reykvíkingur. Og Sig- valdi Kaldalóns og nokkrir tug- ir í viðbót, sem hver um sig eru jafngildi hvaða útkjálkamanns, sem er. Lárus lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum árið 1934 Qg sigldi um haustið til Kaupmanna hafnar. Fjölskyldan áleit að för- in væri gerð til þess að lesa bók- menntir og fagurfræði við Hafn- arháskóla og má vera að Lárus hafi og álitið það sjálfur. Hitt kann og að hafa valdið nokkru um það, hvernig nám hans réð- ist, að hann hafði veturinn áður leikið hrekkjalóminn Finn í „Manni og konu“ með Leikfélagi Reýkjavíkur, haft gaman af og vakið talsverða athygli. Víst er um það, að þegar á átti að herða, fannst Lárusi það ískyggileg fjárfesting að eyða 25 beinhörð- um dönskum krónum í innrit- unargjald við háskólann og gerð- ist gestanemandi við leikskóla Konunglega leikhússins. Gekk svo undir inntökupróf árið eftir og lauk námi með miklum sóma. Að loknu námi var hann ráðinn leikari að Konunglega leikhús- inu. Ég hygg að hann og Bodil Kjer hafi verið þau einu úr þeim hópi, sem umsvifalaust voru ráð- in. Lárus lék einnnig í Riddara- salnum á þessum árum, og virt- ist á góðri leið með að brjóta sér frækilega braut í Danmörku, þegar hann hvarf heim til ís- lands á síðari heimsstyrjaldarár- unum. Lárus Pálsson naut leiðsagnar ágætra kennara á Konunglega leikskólanum. Af þeim, sem gagngert mótuðu uppeldi hans kvað mest að Thorkild Roose, frú Sigrid Nejendam og Holger Gabrielsen. Öll voru þau frábær- ir leikarar og gagnmenntað leik- húsfólk. Ekki þarf heldur getum að því að leiða, hver örfun það er glöggum og áhugasömum nem endum að kynnast og hafa dag- lega fyrir augum persónuleika og vinnubrögð sniilinga eins og Reumerts, Bodil Ibsen og Jo- flBBÍ iiBfl 1104 [8 8 0 GÆVHHiam FUNDUR í báðum deildum í gær. 1 efri deild voru frumvörp um meðferð ölvaðra manna og drykkjusjúkra og breyting á lyfsölulögum (smá.vægileg breyt ing) til 1. umræðu. Mál þessi eru komin frá neðri deild. Heil- brigðismálaráðherra, Jóhann Haf stein, rr.Teltí fyrir málunum, en síðan urðu umræður um hið fyrrnefnda, en báðum síðan vís- að til 2. umr. og nefndar. Breyt- ing á Iögum um eyðingu refa og minnka var til 2. umræðu. Voru lögð fram nefndaá.lit meiri og minni hluta landbúnaðarnefndar. Er einkurr. deilt um, hvort heim- ila skuli eitrun. Málinu var vis- að til 3. umr. f neðri deild voru fjögur mál á dagskrá. Breyting á girðingar- lögum var til 2. umr. og lá fyrir álit samgöngumá.lanefndar, sem mæltj með frumvarpinu. Það er flutt vegna vegalagafrum.varps- ins og snertir aðeins girðingar við vegi. Benedikt Gröndal mælti fyrir nefndarálitinu, en málinu var siðan visað til . 3. umræðu. Nokkrar umræður urðu enn um stofnlánadeildarfrum- varpið, en því síðan vísað til 2. umr. og nefndar. Landbúnðar- málaráðherra mælti síðan fyrir breytingu á jarðræktarlögum og urðu nokkrar um.ræður. Fjórða málið, efnahagsmálafrumvarp Þórarins Þórarinssonar o. fl. var tekið af dagskrá. UMRÆÐUR Jóhann Hafstein, heilbrigðis- málaráðherra, mælti fyrir sjórn- arfrumvarpi um ^ meðferð ölvaðra manna og drykikjusjúikra. Frumvarp þetta var lagt fyrir síðasta þing, en hlaut ek;ki af- greiðslu. Frum- varpið var sam- ið af prófessor Tómasi Helgasyni og Þórði Möller, yfirlækni, að tiihlutan dómsmálaráðuneytisins. Frum- varpig er í 19 greinum og fylgir því ýtarleg greinargerð. Að lok- inni framsögu ráðherrans töluðu tveir þingmenn. Alfreð Gíslason efaðist um, að ýmis ákvæði frumvarpsins yrðu raunhæf, einkum sjúkrahús- vistun ölvaðra, vegna sjúikra- rúmsskorts. Þá gagnrýndi hann orðalag, sem hann taldi ek'ki í góðu lagi. Ákvæði um afsal sjálfræðis, vegna vistunar á sjúkrahúsi eða hæli, taldj hann ljót, þótt þau gætu reynst hent- ug. Magnús Jónsson ræddi um ákvæðin um úrskurð til vistunar drykkjumanna á hæli og gat um ákv. hegningar- laga í þvi sam- bandi, en þar er afbrot undir- staða slíks úr- skurðar. Ræðu- maður taldi nauðsynlegt, að unnt yrði að úr- skurða drykkju- menn til vist- unar, án þess að um afbrot væri að ræða. Sagði hann víðtækari heimild að finna í norskri lög- gjöf og beindi því til heilbrigðis- nefndar deildarinnar, að hún kynnti sér það mál. Þá taldi hann varhugavert að tengja þessi mál um of við geðveikra- hæli. Á ÞINGPALLI í neðri deild kvaddi Gísli Guómundsson sér hljóðs í fram- haldsumræðum um stofnlána- deildarfrumvarp ríkisstjórnar- innar. Gagnrýndi hann land- búnaðarráð'herra fyrir að hafa sneitt að fjar- stöddum manni, þegar hann gagn rýndi tölur, sem dagblaðið Tím- inn hafði eftir Hermóði Guð- mundssyni, bónda, í des s. 1. Væri þetta víta I vert, þar eð Her nióður hefði ekki getað borið hönd fyrir höfuð sér, útvarpið hefði skýrt frá ummælum ráð- herrans og auk 'þess væru töl- urnar í Tímanum réttar. (Ath. Skv. þingsiköpum hafa aðeins al- þingismenn og ráðherrar mál- frelsi á Alþingi!). Ingólfur Jónsson svaraði gagn- rýni þingmannsins notokrum orðum. Kvað hann rangt, að 'hann hefði sneitt 'að nokkrum fjarstöddium mannf sérstaklega. Hann hefði aðeins gangrýnt verðlagssamanburð, sem birzt hefði í Tímanum í viðtali við ákveðinn mann og Framsóiknar- menn hefðu mikig vitnað tll síðan,,enda væru þessar tölur rangar og villandi. Þar væri samanburður á verðttagsgrund- velli landbúnaðarafurða árin 1958 og 1962. Þessi grundvöllur hefði verið stórhæikkaður í sept. 1962, en viðtalið birtist 10. des. án þess að taka það með í reikn- inginn. Gísli tók aftur til máls og svar- aði ráðherrann enn ásökunum hans. Að lokum gerði Gísli stutta athugasemd. Sagði hann, að verið gæti, að ráðherrann hafi afsak- anir fyrir að hafa rætt þetta mál s. 1. föstudag, en mæltist til, að ráðherrann hlutaðist til um, að ríkisútvarpið skýrði frá þeim upplýsingum. sem sýndu að tölur Hermóðs væru réttar!! JARÐRÆKTARLÖG Landbúnaðai'ráðherra, Ingólf- ur Jónsson, hafði framsögu fyrir frumvarpi ríkisstjórnarinnar um breytingu á jarðræktarlögun- um. Ráðherrann sagði, að það hefði nú verið rætt í nokkur ár, að endur- skoða þurfti j arðræktarlög- in. Búnaðarþing hafi skipað nefnd tiil þess verks, svo og ráðuneyti hans. Það væri nú hinsvegar skoðun sín, að ymsar breytingar væru þýðingarmeiri á jarðræktarlögunum, en heild- arendurskoðun, sem út af fyrir sig væri nauðsynleg. Þessar breytingar miðuðu að auknum stuðningi og stækikun smátoú- anna og væri rétt, að sú breyt- ing gengi nú fyrir endurskoðun laganna í heild. Eysteinn Jónsson gagnrýndi frumvarpið og benti á, að jarð- ræktarstyrkurinn hefði minnk- að vegna verðbölgunnar, þrátt fyrir ákvæði frá 1960, sem hefðu átt að tryggja^ að styrkurinn rýrnaði ekki. Ágúst Þorvalds- son tók í sama streng og gagn- rýndi töf á heildarenduijskoðun jarðræktarlaganna. Hann boð- aði breytingartillögur Fram- sóknarmanna. Landbúnaðarráðherra svaraði ræðum þeirra og lagði á það áherzlu, að fyrst verði lögfest, það sem brýnast væri, því að ekki verði allt gert í einu. Fram- sóknarmenn myndu nú ekki telja upp öll þau mál, sem þeir vilja nú, ef þeir hefðu sjálfir getað komig þeim fram, þegar þeir voru í stjórn, Form. Fram- sóknarflokksins hefði sagt hér í umræðunum, „að ekki dygði ár eftir ár að horfa upp á þetta ástand, án þess að stækka smá- býlin“. Smábýli væri flest I kjördæmi hans, og hann hefði nú setið á þingi í 30 ár og horft aðgerðarlaus á þetta ástand. Fyrir aðeins 6 árum hefði hann neitað að greiða jarðræktar- styrk til túna yfir 10 hektara (nú er gert ráð fyrir 25 h. skv. frumv. ríkisstj.) Ef Eysteinn Jónsson ætti nú að gæta ríkis- kassans, þá myndi hann áreiðan- lega ekki nefna þann aukna stuðing, sem frumvarpið gerir ráð fyrir, smáræði, sagði ráð- herrann að lakum .

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.