Morgunblaðið - 12.02.1964, Blaðsíða 16

16
M0RGUNBLAÐ19
Miðvikudagur 12. febr. 1964
TFQRAÍZói
^riíílmg
un í vasana, og hringlaði þar í
nokkrum peningum. Ruth gekk
fram hjá honum og stefndi áleið
is til San Antioco. Rétt áður en
maðurinn hvarf henni sjónum á
næstu beygju, leit hún við og þá
sýndist henni hann hafa misst
nýkveiktan vindlinginn niður á
jörðina og væri að kremja hann
með fætinum.
II.
Stígurinn niður að sjónum,
beygði út af aðeins nokkrum
skrefum fjær, rétt að segja beint
móts við grænmáluðu hurðina á
bíiskúr Ballards. í tungunni
milli stígsins og vegarins var
þorpsbúðin. Feit, gömul kona sat
þar í dyrunum, milli hauga áf
vatnsmelónum og karfa af tóm-
ötum og appelsínum. Hún brosti
til Ruth, svo að skein í hvítar
tennur og heilsaði henni með
nokkrum orðum.
Stigurinn var brattur niður í
móti, fram hjá nokkrum kofum
og miili ólívulunda. Við eina
beygjuna á stígnum, fór hún
fram hjá geitahóp, sem reyndi
að halda sig í skugganum af
múrnum, til að verjast hitanum.
Berfættur krakki með dökkt
fallegt andlit, var að gæta geit-
anna. Hann brosti til hennar með
eftirvæntingarsvip, er hún gekk
fram hjá og sagði: „Halló!“
Þegar horft var á sjóinn gegn
tim grágræn blöðin á ólívutrján
um, var hann ennþá djúpblárri,
en þegar sólin skein á hann. Þeg
ar ólívulundunum sleppti, lauk
einnig hellunum á stígnum og
eftir það var hann ekki annað
en moldargata, og loks tóku við
steinþrep, neðst í hallanum, og
þau voru hál af rykinu. Fyrir
neðan var ofurlítil vík, með snar
bröttum klettum öðrumegin en
hallandi klettum hinumegin.
Venjulega var þarna ekki
margt um manninn, en í dag
voru samt nokkrir drengir, sem
töluðu saman og hlógu, uppi á
klettasyllunum. Svo köfuðu þeir
í sjóinn og komu upp aftur með
busli og hávaða. Ruth gekk að
lágum kletti, sem var alveg niðri
í flæðarmálinu, renndi sér úr
kjólnum og dýfði fótunum í háif
voligan sjóinn.
Þetta eru laglegir drengir,
hugsaði hún, og á þeirra aldri
hafði Nicky sama yndisþokkann
til að bera, og hefði verið alveg
eins fallegur og nokkur þessara
snáða. Og hefði hann fengið að
vera með þessum drengjum, hefði
hann aldrei orðið feiminn, held
ur glaður og kátur og vinsæll.
Það var bara innan um mennta
fólk, sem hann bjóst við, að
mundi hlæja að sér, sem hann
varð durtslegur og óframfærinn
og ósjálfbjarga, af meðvitund-
inni um sinn eigin ófullkomleika.
Síðan móðir hans, sem var ítöísk
dó, hafði Ruth líklega verið eina
mannveran, sem Nicky hafði
ekki verið feimin við og sú eina,
sem hafði reynt til þess að láta
hann ekki finna til feimni. Og
að launum hafði hún fengið vel-
vild og ást Nickys, sem hún þó
gerði sér ekki fullkomlega ljósa,
þar eð hún var ein þeirra, sem
hugsa sér ekki sjálfa sig elsku
verða. Henni fannst Nicky vera
sér alltof háður, nú þegar hann
var orðinn sextán ára, og þegar
sú hugsun læddist að henni, að
Nicky mundi gera hvað sem
væri fyrir hana, jafnvel fremia
glæp, þá fannst henni við nánari
umhugsun, þetta vera eintómur
bjánaskapur og stafa af hennar
eigin óskhyggju að vera elskuð,
jafnvel af hvolp eins og Nicky.
En svona var það nú samt, að
henni hafði dottið þetta í hug, og
það fyrr en í dag. Það þurfti ekki
til þessa sennu í morgun, sem
hafði svo mjög fyllt hana kvíða
— henni hafði fyrr dottið í hug,
að Nicky gæti vel haft það til
að fremja einhvern glæp. Ekki
af ágirnd eða metorðagirnd —
sem hann átti hvorugt til —
heldur í reiðikasti. Síðar átti
þetta eftir að verða mikilvægt at
riði.
Allan morguninn var hún ým-
ist að synda eða baka sig í sól-
inni og dró á langinn að skrifa
þetta bréf, sem hún hafði ætlað
sér að Ijúka við. En loks tók
hún samt til við það. Það var til
stúlku, sem hafði verið félagl
hennar í kvennahersveitinni í
ófriðnum, en var nú meðeigandi
í lítilli ferðaskrifstofu í London.
Ruth hafði dottið í hug að segja
þessari vinstúlku sinni, að hún
væri að hugsa um að snúa aft-
ur heim til Englands, og spyrja
hana, hvort nokkur von væri
um atvinnu í ferðaskrifstofunni.
Ruth fannst þetta góð hug-
detta, en samt fór það svo, að
þegar hún var komin út í setn-
ingu þar sem fyrir komu orðin
„koma heim“, kom eitthvert hik
á pennann, og meðan mínúturnar
liðu hjá, kom ekki meira á blað-
ið.
Þá heyrðist rödd áð baki henni:
— Svona er ég líka, þegar bréf
Verið Þolinmóðar, frú. Þér fáið kaffið eftir augnablik.
eru annarsvegar. Mér er meinilla
við að skrifa nokkuð, sem ég fæ
ekki borgað.
Ruth hrökk við og leit um öxl.
Þetta var Stephen Evers, sem
hafði komið til hennar, hljóðum
skrefum, en settist nú við hlið-
ina á henni.
Ruth lagði frá sér ritföngin.
Eins og endranær, var fyrsta hugs
un hennar, þegar hún sá Stephen
að hann þyrfti að láta klippa sig,
og að maður, sem var jafn ljós-
leitur og beinaber og hann, liti
hálf-skrítilega út í sundfötum
úti í sólinni. Þrátt fyrir tveggja
mánaða dvöl þarna, hafði honum
ekki tekizt að fá nema nokkra
rauða bletti og nokkrar freknur.
BYLTINGIN I RUSSLANDI 1917
ALAN MOOBEHEAD
1. kafli.
Petrograd 1916.
Það er almanna mál, að sept-
ember og október séu verstu
mánuðirnir í Leningrad. Hrá-
slagalegur, rakur vindur blæs
utan af Kirjálabotni, þoka og
rigning elta hvort annað, einn
þungbúinn daginn eftir annan,
og allsstaðar er for og krapi
undir fæti. Oft er orðið dimmt
snemma seinnipart dags og köld
nóttin stendur allt til klukkan
níu eða tíu að morgni.
En svo með nóvember gerist
það dásamlega: það fer að snjóa.
Snjórinn fellur svo þétt og stöð-
ugt, að ekki verður séð nema
fáa metra fram undan, og stund
um ummyndast öll borgin á
einni nóttu. Forin hverfur og
gylltar turnspírur og marglitar
hvelfingar ljóma nú á skjanna-
hvítum bakgrunni. Það liggur
einhver gleði í loftinu. Hitinn
kann áð vera eitthvað fyrir neð-
an frostmark, en í þessu bjarta
og skínandi lofti, losnar fólkið
loksins við kvefið sitt, og getur
staðið sig við að brosa. Sam-
kvæmt venju var þetta sá tími,
þegar leiguvagnstjórarnir hýstu
vagna sína og tóku fram sleð-
ana og ökumennirnir, með gadd
frosin skeggin, keyrðu litlu
finnsku hestana sína með ógnar-
hraða eftir hafnarbökkunum. Úti
á Nevu tóku verkamenn að
leggja vagnspor yfir frosin sund-
in, út í eyjarnar, í áttina til
Viborg.
Það er ekkert erfitt að gera
sér þetta umhverfi í hugarlund,
eins og það var fyrir fjörutíu
árum, þegar Leningrad var enn
þá Petrograd 1) — meira en
tveggja milljóna borg og höfuð-
1) Allt fram í ágústmánuð 1914,
þegar Rússland var komið í
ófrið við Þýzkaland, var borg
in þekkt undir nafninu
Sankti Pétursborg. Af þjóð-
ernislegum ástæðum var
henni þá gefið hið ó-þýzkara
nafn Petrograd. Þessi bók
fjallar aðallega um viðburði
eftir 1914, og því er Petro-
gradnafnið notað, til að forða
ruglingi. Einnig jafnan notað
vestrænt tímatal, sem er
þrettán dögum á undan hinu
rússneska.
borg Rússlands. Veturinn 1916
var keisarinn enn í höllinni
sinni, alþjóðlegt höfð-
ingjalið hringsnerist enn kring
um erlend sendiráð, í Enska
Klúbbnum, í kirkjunum og
óperunni. Rúmlega tveggja ára
styrjöld hafði litlar breytingar
gert, nema rétt á yfirborðinu, að
minnsta kosti á allt ytra útlit.
Nú var meira af hermannaein-
kennisbúningum til sýnis og
götulýsingin var dauf og strjál
sökum eldsneytisskorts, og síðar
vegna hættunnar af þýzkum
Zeppelínum. Matarbiðraðir voru
að verða lengri og tíðari, og
nokkurs kvíða gætti af ránum
á götum úti, vegna dimmunnar.
En sporvagnar voru enn í gangi
og löngu, skrautlegu gangarmr
í flotamálaráðuneytinu og Vetr-
arhöllinni voru mannfleiri en
nokkru sinni áður, og leikhúsin
voru opin hvert kvöld, að sunnu-
dögum meðtöldum.
Dansdrottningin Karsavina
dansaði í Svanavatninu eftir
Tchaikovsky í Mariinsky. Sjalja-
pín kom fram í Narodny Dom.
Kappreiðar voru haldnar á Se-
menovsky-æfingavellinum, jóla
sirkusinn hafði verið opnaður og
Kauphöllin var róleg og tíðinda-
laus. Flest betri málverkin úr
Einbúahöllinni höfðu af öryggis-
ástæðum verið flutt til Moskvu,
en tízkubúðirnar og veitingahús-
in voru full af fólki, og ófriður-
inn hafði enn ekki gert stórher-
togunum það ókleift að hafa við-
hafnarmóttökur með fornum
glæsibrag. Ekkert hafði enn ver-
ið sprengt eða skemmt, og ef frá
er talinn snjórinn og þunglama-
leiki bygginganna, hafði borgin
yfir sér einhvern ítalskan blæ,
sem minnti aðkomumenn oft á
Feneyjar.
í stuttu máli sagt, var þetta
héimur forréttinda og friðar,
glæsilegt eins og myndabók og
virðist enn í okkar augum eitt-
KALLI KUREKI

Teiknari; FRED HARMAN
— Húrra! Þú hefur ekki aðeins
bjargað lífi okkar, heldur hefur þú
líka fundið okkur heilan fjársjóð í
gullmolum!
— Ekkert skal vera of gott handa
þér, þegar við loks komumst heim!
Þú skalt fá þína eigin hlöðu, úrval
hafra, alfa-alfa gras .... og Gamli
er svo hrifinn að hann kyssir Skratta
kollu sina ....
— Og þú mátt sparka í mig á
hverjum degi, ef þú vilt...... það
Æ — og það þarf víst ekki að
segja þér það.
gerirðu víst áreiðanlega.
hvað kunnuglegt, þrátt fyrir all-
ar byltingarnar og umturnina á
síðustu tæpum fimmtíu árum.
Það er eins og við þekkjum vel
margt af þessu fólki og þau hlut
verk, sem það gegndi, rétt eins
og við munum persónurnar úr
einhverri sögu, leikriti eða ævin-
týri, sem hafa komið ímyndun-
arafli okkar á hreyfingu, þegar
við vorum á barnsaldri. Þannig,
til dæmis að taka, getum við
alveg séð fyrir okkur dyravörð-
inn, sem stendur við hallardyrn-
ar, í svarta frakkanum sínum og
með loðskinnshattinn ofurlítið
hallandi á höfðinu, Stórhertog-
ann með alla heiðurspeningana,
kósakkann, sem hallar sér á hest
baki mújikinn í blússunni sinni,
hertogafrúna í hvítu silki með
háruppsetningu eins og fugls-
hreiður, með færilú,sar-mitti og
flegin niður að brjósti, leiguvagn
stjórann með frosið skeggið, há-
skólaprófessorinn og kaþólska
prestinn með kaggahattinn,
skrautstafinn og spámannssvip-
inn. Og að baki þessum persón-
um er alltaf sanja leiksviðsum-
hverfið; danssalurinn með öllum
súlunum, stúkuraðirnar í óper-
unni, rússneski örninn í skjaldar
merki keisarans, laukhvelfing-
arnir á kirkjunum við fölan him
ininn, snjórinn, gresjurnar og
þráðbeint járnbrautarspor, sem
liggur óendanlegt austur í Sí-
beríu.
Allt þetta kann nú að vera
ævintýraleg skyndilýsing á Rúss
landi keisarans, og samt er það
eins og nálægt í minni okkar, og
þetta umhverfi og þetta fólk get-
ur oft komið okkur kunnuglegar
fyrir sjónir en allir kommissarn-
ir, ráðin, verksmiðjurnar og
vatnsveituframkvæmdirnar og
hinn milljónhöfðaði, sviplausi
öreigaskari Rússlands nú á dög-
um.
Ef til vill hefur það verið
snilld skáldsagnahöfunda Rússa
á 19. öld, sem festi keisara-Rúss-
land svona ljóslifandi í huga
Okkar, ef til vill líka hitt, hve
snögglega þetta hvarf, en að
minnsta kosti var það enn við
líði síðustu daga ársins 1916, og
venjulegur gestur í Petrograd
þá, hefði alls ekki látið sig
gruna að keisarinn og öll hirð
hans, þessi háa yfirbygging léns-
skipulagsins, byggð upp af ein-
völdum Rússa á þúsund árum,
væri í þann veginn að hverfa
fyrir fullt og allt.