Morgunblaðið - 07.03.1964, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ
r
Laugardagur 7. marz 1964
l'ýfl/ZABErrt T£RKAStsT7ý\ 24 WL
URB ’klÆR'R
U ÆLUM
Maðurinn virtist tæplega fer
tugur að aldri. Meðalhár og frem
ur grannur, þunnleitur og lang
leitur og fölur. Dökka yfirskegg
ið var varla meira en svartar
augnabrýrnar. Hakan var blá-
leit og með djúpu skarði í. Svip
urinn bar vott um kæruleysi, eða
jafnvel leiðindi. Eftir að hann
hafði verið kynntur Ruth, leit
hann varla á hana, en stóð og
horfði, eins og utan við sig, 4
blikandi blett úti á sjónum. í því,
sem síðan gerðist, tók hann varla
nokkurn þátt, en samt fann Ruth
það á sér, að hann ætti leiksvið
ið, og að allt sem gerðist lyti
hans stjórn.
I>að hófst með því, að fulltrú-
inn sagði við Ruth, að þeir vildu
helzt tala við hana í einrúmi, og
þá gekk Madge út, án þess að
segja orð. En um leið og það
gerðist, varð Ruth litið upp í
glugga uppi og sá, að Cesare var
að gægjast út, með miklum for-
vitniss'vip. En hann hvarf sam-
stundis aftur; samt datt Ruth í
hug að segja mönnunum, að það
sem talað væri þarna úti, gæti
auðveldlega heyrzt. En svo datt
henni í hug, að spæjarinn hefði
líka séð andlitið í glugganum en
bara ekki vifjað láta þéss getið.
Fulltrúinn hélt áfram: — Mér
þykir leitt að þurfa að segja yður
það ungfrú, að við höfum alvgr-
legar fregnir að færa. Siðan við
töluðum við yður í gær, hefur
nokkuð gerzt, sem fær málið til
að horfa allt öðruvísi við. Eg á
við þetta ætlaða slys.
— Hvað eigið þér við með því,
herra fulltrúi? Ruth fann, að tak
hennar á borðröndinni hertist og
sá, að hnúarnir hvítnuðu.
— í>að var ekkert slys, ung-
frú. Það var morð.
Hún hafði alveg vitað, að þetta
mundi koma. Hún hafði fundið
það á sér, að orðið morð mundi
koma fyrir í næstu setningu. En
samt gat hún ekki annað en
glápt á hann.
Hann virtist ekkert hafa við
þögn hennar að athuga.
— Mér þykir fyrir því að færa
svona fréttir. En það getur víst
enginn vafi leikið á þessu.
— En hvernig? Hversvegna?
Það var rétt svo, að hún kom upp
orðunum.
— Eg get sagt yður, hvernig.
Og nokkurnveginn hvenær. En
hversvegna og hitt, sem þér
spurðuð ekki um, af hvers völd-
um, getum við ekki sagt, fyrr
en við erum lengra komnir með
rannsóknir okkar.
Ruth dró hægt að sér and-
ann. — Eigið þér við, að hann
hafi þá verið ekinn niður vilj-
andi?
— Nei, svaraði stóri maðurinn.
Hann var dáinn, þegar bíllinn ók
yfir hann. Hann var skotinn í
höfuðið. Að líkindum hefur það
orðið um klukkan þrjú. Kannski
eitthvað ofurlítið fyrr eða seinna
— það er aldrei hægt að ákveða
það svo nákvæmlega. En það
hefur orðið að minnsta kosti hálf
tíma áður en líkið var lagt á veg-
inn og ekið yfir það — líklega
nokkrum sinnum, og þetta hefur
verið þungur bíll. Síðan hefur
það verið tekið upp og því kast-
að fyrir hamrana, þar sem það
mundi enn liggja ófundið, ef
það hefði ekki stöðvazt á tré,
sem þarna er.
Enn fannst Ruth ráðlegast að
segja ekki neitt. Þessar nýju frétt
ir Itomu ekki neitt verulega við
har.a; meira að segja fannst
henni beinlínis hún hafa verið að
bíða eftir einhverju slíku.
En nú var það fulltrúinn, sem
þagði. Mennirnir þarna virtust
vera að bíða þess, að hún léki
næsta leik.
Loksins sagði hún: — Vissuð
þið þetta, þegar þið töluðuð við
mig í gær?
Fulltrúinn yppti öxlum og það
hefði getað þýtt hvort sem vera
vildi, já eða néi.
En nú greip Cirio loksins fram
í: — Hinn látni átti son, var ekki
svo?
— Já, svaraði hún.
— Er hann hér?
— Nei. En hún sá samstundis,
að þetta snögga svar hennar vakti
eftirtekt þeirra, svo að hún
flýtti sér að halda áfram: —
Hans hefur verið saknað síðan í
gærmorgun, og enginn veit, hvað
af honum hefur orðið. Eg ætlaði
einmitt að fara að hringja til
ykkar og biðja um hjálp til að
finna hann. Það sem okkur dett-
ur helzt í hug, er, að hann hafi
frétt um lát föður síns, og af
einhverjum átæðum ekki treyst
sér til að koma heim. Hann er
mjög tilfinninganæmur og hagar
sér alltaf öðruvísi en maður býst
við.
— Þótti honum vænt um föður
sinn?
Hún reyndi eftir því sem hún
gat að herma eftir axlayppingu
fulltrúans.
En það var hann, sem hélt
áfram: — Voruð þér ekki hrædd
ar, þegar hann kom ekki heim í
allan gærdag?
— Jú, en ég vonaði nú samt,
að hann mundi koma heim í nótt,
og þegar ég ræddi málið í gær-
kvöldi við hr. Ranzi, ákváðum
við að bíða morgundagsins, með
að láta leita að honum. En ég sé
núna, að þetta hefur verið skakkt
að farið, en þá gat mér alls
ekki dottið í hug, að hann mundi
verða að heiman alla nóttina.
— Hann hefur aldrei gert þetta
áður, eða hvað?
— Nei, aldrei.
■— Hvað er hann gamall?
— Sextán ára, og óþroskaður
eftir aldri.
— Spæjarinn kom nú með
aðra spurningu: — Kann hann
að aka bíl?
— Nei, svaraði Ruth.
— Eruð þér alveg viss um það,
að hann kunni það ekki?
— Já, alveg viss. Og það sem
meira er, bætti hún við og leit
nú beint í augu mannsins. —
Mér kæmi það mjög á óvart, ef
hann kynni nokkuð að fara með
skotvopn.
Hann horfðist í augu við hana
sem snöggvast, en fór svo aftur
að horfa niður á víkina. Ruth
fann sér til undrunar, að það
yrði henni erfitt að hugsa sér
hann sem óvin. Hann var of
kærulaus og of áhugalaus um
hina mannlegu hlið málsins, tii
að geta verið nokkurs manns ó-
vinur.
— Svona, svona, ungfrú, sagðl
fulltrúinn. — Maður er nú ekk
ert að flýta sér að álykta. Við
sþyrjum bara. Og við höfum
margar spurningar, sem við þurf
um að fá svarað. Við þurfum líka
BYLTINGIN í RÚSSLANDI 1917
ALAN MOORLHEAO
Hún var 26 ára og í sterklegu,
fríðu og fallegu andliti hennar
má sjá nokkurn svip af móður
Lenins, enda þótt andlitið sé
ekki eins merkt af þjáningum og
þolinmæði. Þau voru innilega
samrýmd.
Til er ljósmynd frá þessum
tíma af Lenin umkringidum aí
nánustu vinum hans. Þar sitja
þeir í Ijósmyndastofunni með
súlur og pottaplöntur að baki sér
stóla með skúfum á, hárið vand-
lega burstað, og þeir líta út líkar
stúdentahóp en byltingarflokki.
Lenin situr stífbeinn í miðj-
unni með alvarlegan lærimeist-
arasvip.
En hann var ekki góður til
heilsunnar, fékk lungnabólgu
1895, en vildi fyrir hvern mun
komast til útlanda, bæði til að
hressast eftir leguna og til þess
að komast í samband við rúss-
neska útlaga, sem hann hafði
lesið rit eftir og þekkti til hlít-
ar. Sumarið 1895 gáfu yfirvöld-
in honum loks fararleyfi og í
fjóra mánuði flæktist hann um
Frakkland, Þýzkaland og Sviss.
Hann virðist ekki hafa haft neitt
sérlegt upp úr því að hitta Plek-
hanov, Axelrod og Zasulich í
Genf — því að þá þegar virðast
þau hafa verið nokkuð á báðum
áttum gagnvart þessum hörku-
lega og vægðarlausa eðlisþætti
unga mannsins — en hins vegar
urðu þau hrifin af ákafa hans og
vitsmunum. Þau tóku við hon
um senj lærisveini, og í október
mánuði kom hann aftur til Rúss
lands, til þess að halda áfram neð
anjarðarstarfsemi sinni. Rúss-
neskir lögreglunjósnarar höfðu
fylgzt með starfsemi Lenins i
Evrópu (því að sem bróðir hins
illræmda Alexanders Ulyanovs
hafði hann verið á skrá hjá lög
reglunni, árum saman), en toll
verðir virðast ekki hafa leitað
neitt sérstaklega í farangri hans
né hafa komizt að því, að ein
taskan hans var með tvöföldum
botni. Og hún var full af bylting-
arritum.
Og nú hófst flóðtími byltingar
starfsemi Lenins í Rússlandi;
eina framhaldsverkið, sem hann
átti fyrir höndum að vinna þar,
allt þangað til á síðustu árum
ævi sinnar. Hann stofnaði hið
ólöglega „Félag til að berjast
fyrir frelsun verkalýðsins“. Hann
ferðaðist til Moskvu og annarra
stærri miðstöðva. Hann ritaði
flugrit og vann að því að koma
af stað verkfalli. Og í desember
réttum þrem mánuðum eftir
heimkomu sína, þegar hann var
að því kominn að gefa út bylt-
ingarblað, var hann handtekinn.
Hann var svikinn af tannlækni
einum, sem hann hafði talið fylg
ismann sinn, en svo virðist nú
annars, sem hann hefði aldrei get
að sloppið lengi enn undan lög-
reglunni, hvort sem var. Mikil
tilhneiging til fífldirfsku — næst
um löngun til að láta ofsækja sig
— er einkenni á öllum þeim
elztu byltingarmönnum. Einnig
hlýtur það að hafa verið gaman
að leika á lögregluna, að leika
allan þennan leik með tvíbotna
ferðatöskur, flókið dulmál, skila
boð falin í bókakjölum, merktum
stöfurn í bókum, byltingarnöfn
(Lenin var enn ekki orðinn
Lenin, heldur bara Vladimir
Ilych eða Ulyanov), og svo ó-
synilegu bleki, sem leit út eins
og mjólk, en væri því dýft í te
og hitað, komu stafirnir fram
brúnir.
Lenin var útfarinn í öllum
þessum brögðum. Hann skrifaði
Axelrod til Genf, um þessar
mundir: „Þú verður að skrifa
með ósýnilegu bleki. Betra væri
að setja í það svolitla ögn af
potassium bicromat (K2Cr209);
þá skolast það ekki burt. Notaðu
þynnri pappír“. Og síðar: „Það
er nauðsynlegt að nota fljótandi
klístur; ekki meira en teskeið
af sterkju í glas af vatni (og
auk þess kartöflumjöl, því að
venjulegt mjöl er of sterkt)“.
Fyrsta bréf hans út úr fangelsinu
var til konunnar, sem hann leigði
hjá, og það var á dulmáli.
Lenin tók fangavistinni eins
og meinlætamaður einn og ákaf
KALLI KUREKI

->f-
Teiknari; FRED HARMAIS
l>að er erfitt verk að leggja girð-
ingar. Þú vildir kannske heldur leita
fiulls?
Nei, ekki framar. Ég hefi lært mína
lexíu. Gullæðið gerir menn brjálaða.
Ef ég fengi gullmola hérna upp á
skóflublaðinu myndi ég grafa þá nið-
ur aftur.
En — hvað er nú þetta?
ur bókormur getur tekið slíku.
Það er að segja, að hann gerði
sér hana að góðu, og reyndi ekki
að strjúka (og er að' því leyti
ólíkur svo mörgum líkamshraust
ari og óþolinmóðari byltingar-
mönnum). Dagurinn var vand-
lega skipulagður: þetta margar
stundir til að lesa svona bók og
þetta margar til að lesa hinseg
in bók; stjórnmál á morgnana,
skáldskap á kvöldin, þetta marg
ar stundir til skrifstarfa þetta
margar til þýðinga eða tungu-
málanáms og — mjög áríðandi —
þetta margar til að hreyfa sig.
Hann komst að því, að bezta ráð
ið til að halda á sér hita í ís-
köldum klefanum var að leggjast
kylliflatur fimmtíu sinnum og
teygja handleggina eftir gólfinu
eins og maður, sem er að biðjast
fyrir. Hann minntist þess arna
síðar: „Eg varð ekki nokkuru
hlut órólegur yfir því, að fanga
vörðurinn kíkti gegn um litla
gluggann og fór að furða sig á,
að þessi maður væri allt í emu
orðinn svona guðhræddur, úr þvi
að hann bauð mér ekki einu
sinni að koma í fangelsiskirkj-
una“.
En hvað sem um það var, þá
var fangavist pólitískra brota-
manna í þá daga ekki tiltakan-
lega ströng. Hann hafði aðgang
að bókasafninu og fékk nægaa
bókakost að láni að utan. Móðir
hans og Anna systir hans útveg
uðu honum bæði mat og hlýjan
fatnað. Og það var engum erfið
leikum bundið að smygla út flug
ritunum, sem hann samdi. Hanu
virðist ekki hafa verið neitt ó-
ánægður með lífið þarna. Eftir
fjóra mánuði — um yfirheyrsl
ur var ekki að ræða — var hon
um tilkynnt, að hann hefði ver
ið dæmdur í þriggja ára útlegð
í Síberíu, til viðbótar.
Utlegð í Síberíu var á keisara
tímunum ekki líkt því annað
eins kvalræði og síðan hefur orð
ið. Ef fanginn hafði leyfi og
efni á að greiða far sitt sjálfur,
ferðaðist hann eins og venjuleg
ur ferðalangur tii ákvörðunar-
staðar síns. Þarna voru engir
verðir; hann gaf sig aðeins fram
við yfirvöldin á leiðinni og að
leiðarlokum kom hann sér upp