Morgunblaðið - 06.06.1964, Qupperneq 13

Laugardagur 6. Júní 1964
MORGUNBLAÐIÐ
13
nniiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiniiii miiimmmmmmmmmmmmmmmiuiimmimmmimmimmimmmimimmmmmimmimmmimimmimimit
Þór Guðjónsson, veiðimálastjóri:
ÁR OG VEIÐAR
ÞBGAR áaginn fer að lengja,
verður veiðimönnum tíðar
hugsað til ánægjustunda við
veiðar frá síðastliðnu sumri,
og bíða með eftirvæntingu
eftir að nýr veiðitími hefjist.
Nú styttist biðin óðum, því
veiðitíminn er þegar hafinn
eða er að hefjast hvað suma
snertir. Hinn 20. maí byrjaði
netaveiðin í Hvítá í Borgar-
firði, og hafa nokkrir laxar
þegar veiðzt þar. I flestum ám
hefst veiðin í júní. Fyrsta
júní byrjaði stangaveiðin í
Laxá í Kjós, Þverá, Norðurá
og Miðfjarðará. í Elliðaánum
hefst veiðin 5. júní, í Úlfarsá,
Langá og Laxá í Þingeyjar-
sýslu hinn 10, í Laxá í Leir-
ársveit hinn 12, í Laxá í Döl-
um, Víðidalsá og Vatnsdalsá
hinn 15,' í Grímsá í Borgar-
firði hinn 16. júní. Á vatna-
svæði Ölfusár-Hvítár hefst
veiðin 21. júní og stendur til
20. september. Tekin verður
upp ný veiðitilhögun þar að
þessú sinni, þar sem 10 fyrstu
daga veiðtímans og 5 þá síð-
ustu verður eingöngu veitt á
stengur. Á tímabilinu frá 1.
júlí til 15. september mun
verða veitt í net og á stengur
á svipaðan hátt eins og und-
anfarin ár, en þó mun netum
eitthvað fækka frá því, sem
verið hefur og stöngum fjölga
tilsvarandi.
Samkvæmt laxveiðilögun-
um má veiða lax á tímabilinu
frá 20. maí til 20. september,
en þó ekki lengur en í 3
mánuði í hverri á. Veiðinni
lýkur því í ágústlok í
þeim ám, sem byrja 1. júní
og tilsvarandi síðar í ánum,
þar sem veiðin byrjar seinna.
Daglegur veiðitími má vera
mest 12 stundir á tímabilinu
frá kl. 7 að morgni til kl. 10
að kvöldi. Við flestar ár er
veiðitímanum skipt í morgun
veiðitíma og kvöldveiðitíma
með hléi um miðjan daginn.
Á vorin velta veiðimenn
því fyrir sér, hvernig muni
veiðast að sumrL Ekki er auð-
velt að segja fyrir um það
eins og sakir standa nema
að takmörkuðu leyti. Veiði-
magnið, er háð laxgegndinni
og veiðiskilyrðum. Ef lax-
gengdin er mikil, er
veiðivonin einnig mikil.
Margt er það, sem hefur
áhrif á laxgengdina frá ári
til árs. Undir náttúrulegum
kringumstæðum er hún háð
árangri af klaki og uppeldi í
ánni og síðan afkomumögu-
leikum í sjónum. Laxaseiðin
dveljast 1—4 ár í ánum áður
þorsk, síld og lax og hafa
þær mikla hagnýta þýðingu.
Er það mikið vandaverk að
semja slíkar áætlanir, þar sem
tekið er tillit til margra at-
riða í lífi viðkomandi fiskteg-
undar, og þarf æviferill henn-
ar og hatterni því að vera vel
þekkt. Mismunandi aðferðir
verður að hafa við einstakar
fiskiegundir. Við þorsk og síld
er mikill stuðningur af því, að
af sömu árgöngunum veiðist
ár eftir ár. En með lax er
þessu öðruvísi háttað, þar
sem hann hrygnir oftast einu
sinni og hann veiðist mest á
hrygningargöngunni. Við
samningu á áætlunum um
laxgegnd á næsta veiðitíma-
bili er því stuðzt að verulegu
leyti við talningar á laxaseið

Girðing í Axánni í Suður-Englandi, þar seni fiskur er talinn
á leið út úr og upp í ána.
en þau ganga til sjávar, 10 til
15 cm að lengd. í sjónum
vaxa þau, ört. Á einu ári þar
verður laxinn 4—6 pd á
þyngd og á tveimur árum
7—12 pd. Stærri laxar hafa
dvalizt í sjó í þrjú' ár eða
lengur.
Um afkomu laxaseiðanna í
íslenzkum ám er lítið vitað
og einnig um fjölda seiðanna,
sem ganga til sjávar árlega.
Af þvi leiðir, að ókleift er að
vita hve ganga af smálöxum
(4—6 pd) verður mikil fyrr
en að loknum veiðitíma
hverju sinni. Þegar vitað er
um smálaxagönguna eitt ár
má áætla, hve mikið muni
ganga af stærri laxi af sama
árgangi næsta ár, ef upplýs-
ingar liggja fyrir um aldurs-
samsetningu laxins í einstök-
um ám.
Áætlanir um veiði fram í
• tímann, svokallaðar fiskispár,
bafa verið gerðar m.a. fyrir
gengið hafa út úr ánum ár-
lega, út frá talningum, sem
fram hafa farið á gönguseið-
um, en mergð seiðanna er svo
mikil, að eríitt er að komast
yfir að tetja þau öll. Út frá
rannsóknum er nokkurn veg-
in vitað, bve mikill hluti seið-
anna muni. skila sér aftur.
Talning á gönguseiðum og
fullorðnum laxi á leið upp í
ár fer fram í mörgum lönd-
um í þeim tilgangi að afla
nákvæmra upplýsinga um
sambandið miili fjölda göngu-
seiða á leið til sjávar og
tölu laxa af hverjum árgangi,
sem skilar sér í árnar eftir
veruna í sjónum.
Hér á landi hefur nákvæm
talning á laxaseiðum, sem eru
á leið til sjávar, ekki verið
framkvæmd, en til þess hef-
ur skort fé og aðstöðu. Göngu
seiði til merkinga hafa þó ver-
ið veidd á vegum veiðimála-
stjóra í Úifarsá síðan 1947 í
ófullkomna netgildru, og hef-
ur aðeins hluti af göngunni
hverju sinni veiðst í gildruna.
Er aðkallandi, að komið verði
upp fullkomnum útbúnaði í
á hér á landi til þess að telja
gönguseiði og einnig lax á
leið upp í ána, en slíkur út-
búnaður þarf ekki að vera
dýr. Er hér um að ræða girð-
ingu þvert yfir á með sigtum
og gildrum tii þess að safna
fiski í. Auðveldast er að
koma við tainingu í vatnslitl-
um ám eins og til dæmis Úlf-
. arsá.
Talning á fullorðnum laxi
hefur farið fram í kistu við
stíflu í Elliðaánum niður af
gömlu vatnsaflstöðinni. Hefur
hún náð til laxins, sem geng-
ur á svæðið ofan við stífluna,
en nákvæmri tölu hefur ekki
verið komið á laxinn, sem
gengur á svæðið neðan við
hana, þar á meðal Móhylina.
Meðan laxinum var safnað í
kistu og fluttur upp á svæði
Efri-Elliðaánna var hann tal-
inn úr kistunni. Hin síðari ár
hefur laxinn gengið um kist-
una og verið talinn þar með
rafmagnsteljara. Ráðgert er
að koma upp slíkum teljurum
m.a. í laxastigum í Skugga-
fossi í Langá og í Leirvogsá.
Talning fuliorðinna laxa, sem
ganga upp í ár gefur m.a. til
kynna stærð stofnsins, og er
mikilvægt að afla slíkra upp-
lýsinga í sambandi við könn-
un á veiðiþoli laxastofnanna
í ánum. Slíkar talningar væri
æskilegt að framkvæma í
sem flestum ám.
Enn um sinn munu veiði-
menn velta fyrir sér, hvernig
veiðin verði á næsta veiði-
tíma, án þess að hafa stoð af
upplýsingum, sem gefið gætu
hugmynd um væntanlega lax
gengd. Þegar komið hefur ver-
ið á talningu á laxi á leið út
úr á og upp í hana aftur, mun
verða hægara um vik að á-
ætla laxgengdina á næsta
veiðitíma. Vonandi verður hér
bætt um á næstunni.
um, þegar þau ganga til sjávar
og áætlað, hve mörg þeirra
myndu skila sér aftur í árnar
eftir eitt eða fleiri ár. Erfitt
er að gera nákvæma áætlun
um endurheimturnar, þar
sem þær eru nokkuð breyti-
legar frá ári til árs, og eru
orsakir þeirra ekki kunnar.
En samt sam áður má fá hug-
mynd um, hvernig laxgengdin
muni vera á næsta veiðitíma.
Þegar áætla á laxgengd á
næsta veiðitíma hér á landi,
verður að styðjast að miklu
leyti við gönguseiðatalningar,
þar sem svo stór hluti af laxa
stofnum okkar skilar sér í
árnar sem smálax.
Á síðustu árum hefur Fiski-
rannsóknarstofnun Washing-
tonháskóla í Seattle í Banda-
ríkjunum gert mjög athyglis-
verðar áætlanir um gengd
rauðlax á Bristolflóasvæðinu
í Alaska. Hefur stofnunin gert
áætlanir um fjölda seiða, sem

Netgildra í Úlfarsá.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiumul
Umsetning SfS 1964 nær
tvö þúsund milljónir króna
Varað við aukinni fjárfestingu
AÐALFUNDUR Sambands ísl.
samvinnufélaga var settur að
Bifröst i Borgarfirði föstudaginn
5. júní kl. 9. Er það 63. aðalfund-
ur Sambandsins. Rétt til fundar-
setu eiga 106 fulltrúar og fara
þeir með umboð 31.163 félags-
manna. Mættur var meginþorri
fulltrúa þegar fundur var settur
auk stjórnar Sambandsins, for-
stjóra, framkvæmdastjóra, end-
urskoðenda og allmargra annarra
starfsmanna og gesta. Sitja fund-
Inn nokkuð á annað hundrað
manns.
Formaður Sambandsins, Jakob
Frímannsson kaupfélagsstjóri,
setti fundinn oð minntist forystu-
manna samvinnuhreyfingarinnar,
sem látizt höfðu frá því síðasti
aðalfundur var haldinn, þeirra
Sigurðar Kristinssonar forstjóra,
Ingimundar Árnasonar fulltrúa,
Runólfs Björnssonar bónda á
Kornsá og Eiríks Jónssonar
bónda í Vorsabæ, sem allir höfðu
verið forystumenn innan sam-
vinnufélaganna.
Fundarstjóri var kjörinn Jör-
undur Brynjólfsson og honum til
aðstoðar Jón Jónsson, Dalvík.
Fundarritarar voru kjörnir Ár-
mann Dalmannsson, Akureyri, og
Sigurgrímur Jónsson í Holti.
Jakob Frímannsson flutti
skýrslu stjórnarinnar og gerði
grein fyrir framkvæmdum á veg-
um Sambandsins á liðnu starfs-
árL
Miklar framkvæmdir
Helztu framkvæmdir þess á
árinu voru: Unnið hafið verið að
byggingu Sambandsins við Ár-
múia 3 í Reykjavík, að fyrsta
áfanga kjötmiðstöðvar í Reykja-
vík, viðbótarbyggingu við _vöru-
geymslu í Reykjavík, ullarþvotta
stöð í Hveragerði og fleiri smærri
framkvæmdum.
Nýtt skip, „Mælifell“, var
byggt í Noregi, en kom ekki til
landsins fyrr en á þessu ári.
Launagreiðslur hækkuðu um 35%
Þá flutti forstjóri Sambandsins,
Erlendur Einarsson, skýrslu um
rekstur þess á árinu 1963. Launa-
hækkanir starfsfólks féllu með
miklum þunga á rekstur Sam-
bandsins, einkum þegar líða fór
á árið. Heildarlaunagreiðslur á
rekstrarreikningi námu 112
milljón krónum. Laun fastra
starfsmanna hækkuðu á árinu úr
81 milljón 1962 í 103 milljónir
1963. Hækkunin nam 27,5%. —
Þegar launagreiðslum lausráðins
fólks er bætt við eru heildar-
launagreiðslur Sambandsins 128,3
milljónir og hafa hækkað um
33.2 milljónir eða um 35%. Þetta
auk ýmsra hækkana af völdum
dýrtíðar og verðbólgu á öðrum
rekstrarliðum höfðu mjög nei-
kvæð áhrif á rekstur Sambands-
ins.
Umsetning SÍS nær tvö þúsund
milljónir króna
Umsetning helztu deilda Sam-
bandsins á árinu 1963 var:
Búvörudeildar 459,7 milljónir,
aukning frá fyrra ári 42,7 millj.
Sjávarafurðadeildar 437,7 millj.
aukning frá fyrra ári 15,8 millj.
Innflutningsdeildar 333,2 millj.,
aukning 10,4 milljónir.
Véladeildar 232,2 millj., aukn-
ing 6-milljónir.
Skipadeildar 94,4 millj., aukn-
ing 16,8 milljónir.
Iðnaðardeildar 186,4 milljónir,
aukning 14,9 milljónir.
Að viðbættri umsetningu ýmsra
smærri starfsgreina var heildar-
umsetning Sambandsins krónur
1.830.2 milljónir og hafði aukizt
um 181,8 milljónir frá árinu á
undan. Vaxandi rekstrarfjárskort
ur kom í veg fyrir frekari aukn-
ingu á umsetningu Innflutnings-
deildar.
Tekjuafgangur á rekstrarreikn-
ingi varð 2,5 milljónir á móti 7,7
milljónum 1962. Afskriftir voru
hinsvegar nokkru hærri árið 1963
eða alls 17,5 milljónir.
Afslættir, færðir í reikninga
kaupfélaganna, voru 710 þúsund.
Tekjuafgangur, afskriftir og af-
slættir voru til samans kr. 20,8
milljónir.
Skip Sambandsins komu við í
61 höfn eða svo að segja í hverri
höfn landsins, samtals 1.448 sinn-
um á árinu 1963.
Sem afleiðing verðbólgunnar
og vegna mikilla framkvæmda
og kaupa á vélum og bifreiðum
versnaði mjög hagur viðskipta-
manna kaupfélaganna. Sömu-
leiðis versnaði mjög hagur kaup-
félaganna við Sambandið. Sömu
erfiðleikar og fyrr stöfuðu af því,
að rekstrar- og afurðalán land-
búnaðarins hafa undanfarin ár
staðið í stað að krónutölu, þrátt
fyrir stórum hærri rekstrarkostn-
að bændanna og hærra afurða-
verð. Kaupfélögin hafa hinsvegar
ekki minnkað uppígreiðslur af-
urða í hlutfalli við minnkandi af-
urðalán, en fjárbindingin í því að
brúa þetta bil hefur verið mjög
tilfinnanleg. Er óhugsandi að
samvinnufélögin geti haldið því
áfram.
Forstjóri SÍS varar við að
hefja nýjar fjárfestingar
í niðurlagi skýrslu sinnar lagði
forstjóri áherzlu á nauðsyn þess,
að gæta fyllstu varúðar í fjár-
Framhald á bls. 15