Morgunblaðið - 11.07.1964, Blaðsíða 8

8
MORCU N BLAÐIÐ
Laugardagur 11. jálx 1964
Einar Markússon, ríkisbókari
Myndin var tekin 1946, er Einar Markússon var 82 ára ,en Pétur
Östlund, dóttursonur hans, tveggja ára.
Aldarminning
ÞANN 11. júlí 1964 eru liðin
liundrað ár frá faeðingu föður
neíns sáluga, Einars Markússon-
ar, ríkisbókara, og get ég ekki
látið hjá líða, að minnast hans
með nokkrum fátæklegum orð-
um. Ekki rifja ég þó upp mínar
exgin endurminningar, heldur
styðst ég við það, sem um hann
hefur verið ritað af öðrum, svo
sem í bókinni „Skútuöldin“ og í
blaðinu „Eining“.
Faðir minn fæddist 11. júlí
1864 að Stafholti í Mýrasýslu.
Foreldrar hans voru séra Markús
Gíslason og kona hans Metta
Einarsdóttir. í æsku naut faðir
minn fræðslu í heimahúsum, en
þegar hann var á átjánda ári,
sigldi hann til Kaupmannahafn-
ar á vegum Sigurður E. Sæ-
mundsens, móðurbróður síns, og
stundaði þar verzlunarnám, bæði
með störfum hjá stórum verzl-
unarfyrirtækjum og með skóla-
göngu. Hann kom aftur heim
eftir tíu ára' dvöl erlendis og
gerðist þá verzlunarstjóri hjá
Sxgurði frænda sínum í Ólafs-
vík árið 1891. Samhliða því
starfi var hann umboðsmaður
Arnarstapa o,g Skógarstrandar-
jarða, en það var mikið stárf,
þar sem um hundrað jarðir var
að ræða. Þetta voru þjóðjarðir,
og afgjald þeirra rann til lands-
sjóðs. Þessu starfi gegndi hann
til 1910, þegar hann fluttist frá
Ólafsvík.
Árið 1903 átti að sameina tvær
verzlanir, sem fram að þeim tíma
höfðu verið í Ólafsvík, en föður
mínum leizt ekki á að starfa
fyrir þá samsteypu heldur reisti
sjálfur verzlunarhús og hóf
verzlun og útgerð fyrir eigin
reikning. Hlaut hann brátt all-
stóran hóp traustra viðskipta-
vina, þrátt fyrir harða sam-
keppni.
Hafnaraðstaða var mjög slæm
1 Ólafsvík um þessar mundir
og almennt álitið, að ekki yrði
við komið útgerð stærri skipa
en þeirra, sem setja mátti upp
og ofan á degi hverjum, en fiski-
mið voru góð skammt undan.
Faðir minn taldi, að þessu mætti
Og ætti að breyta og keypti tvær
skonnortur árið 1903 og önnur
tvö skip næsta ár. Nokkru síðar
keypti hann svo fimmta skipið
og varð það hig eina, sem veru-
lega fengsælt reyndist. Hann
braut upp á því nýmæli, að
hafa doríur með skútunum og
láta þær leggja línu út frá móð-
urskipinu og urðu það honum
mikil vonbrigði, að sú veiði-
aðferð skyldi ekki reynast bet-
ur, en raun bar vitni. Yfirleitt
heppnaðist útgerðin ekki vel og
árið 1909 varð hann að hætti
henni með öllu, enda hafði hann
Þá orðið fyrir þeim áföllum
að missa tvær skúturnar óvá-
tryggðar, því ekkert vátrygging-
arféli.g vildi tryggja skip, er
lógðu upp við svo léleg hafnar-
skilyrði.
Þegar faðir minn settist að
á Snæfellsnesi, hafði verið lækn-
islaust á utanverðu nesinu frá
cmunatíð. Barðist hann fyrir
því að þar yrði stofnað sér-
stakt læknishérað og með' góðum
stuðningi héraðsbúa fékk hann
því til leiðar komið að læknir
kom til Ólafsvíkur árið 1894. Var
þ&ð Halldór Steinssen, sem sett-
ist þar að fyrstur lækna.
Um þessar mundir var vín-
sala mi'kil og almenn á Snæfells-
nesi, og drykkjuskapur hafði
orðið mörgum manni bölvaldur.
Fyrir áhrif frá móður minni
gerðist faðir minn brennheitur
fylgismaður áfengis'bindindis og
starfaði hann að því, að bind-
ir.disfélag, sem fyrir var í Ólafs-
vík tæki til starfa af endurnýj-
uðum krafti. Sigurður móður-
bróðir hans seldi um þessar
mundir dönsku verzlunarfélagi
fyrirtæki sitt. í>á fór faðir minn
til Kaupmannahafnar og gekk
fyrir sína nýju húsbændur með
bænarskrá upp á vasann, undir-
ritaða af flestum hreppsbúum
cg málsmetandi mönnum úr nær-
sveitum. Var inntak bænarskrár-
innar það, að verzlunin hætti
að flytja vin til Ólafsvíkur og
að vínsölu yrði þar hætt að fullu
og öllu. Varð niðurstaða þess-
arar málaleitanar sú, að vínsölu 1
var með öllu hætt í Ólafsvík
og stóð bindindisstarfsemi þar
með miklum blóma.
Faðir minn flutti frá Ólafs-
vík árið 1910, er hann gerðist
ráðsmaður holdsveikraspítalans
í Laugarnesi. Þar starfaði hann
í ellefu ár, en árið 1921 var hann
ráðinn ríkisbókari og gegndi
því embætti til ársins 1935, er
hann varð að hætta fyrir aldurs
sakir. Eftir það starfaði hann
mörg ár sem bókhaldari hjá
ríkisstofnunum.
Hann kvæntist móður minni,
Kristínu Árnadóttur, árið 1892,
en hún lézt 12. júní 1930. Síðari
kona hans, sem enn er á lífi, var
Stefanía Stefánsdóttir og giftust
þau árið 1931. Reyndist hún föð-
ur mínum góð kona og annaðist
hann af mikilli alúð til hinztu
stundar.
Að ég fékk að ganga lista-
•brautina, fékk að njóta þeirrar
þjálfunar o,g þroska, sem til þess
er nauðsynlegur, þakka ég fyrst
og fremst foreldrum mínum og
eftir andlát móður minnar,
þakka ég það föður mínum, sem
virtist hafa óbilandi trú á því,
að hann gerði rétt í að styðja
mig á allá lund. Fyrir þetta og
allt það annað gott, sem ég á
foreldrum mínum upp að unna,
verð ég þeim eilíflega þakklát
og blessa minnngu þeirra. Undir
þau orð veit ég, að systkini mín
öil vilja taka.
María Markan.
— Lán til húsbygginga
Framhald af bls. 1
launaskatt, er renna skyldi til
íbúðalána, en jafnframt hafa far-
ið fram viðræður milli félags-
málaráðherra og bankastjórnar
Seðlabankans um, að bankinn
hlaupi undir bagga til þess, að
hægt verði að veita þau íbúða-
lán á þessu ári, sem fyrrgreint
samkomulag gerir ráð fyrir.
Nú hafa tekizt samningar um
það, milli Seðlabankans annars
vegar og ríkisstjórnarinnar og
húsnæðismálastjórnarinnar hins
vegar, að bankinn láni 60 millj.
kr. til íbúðalána, en með því á
að vera kleift að úthluta nú á
næstu vikum 100 millj. kr. ífoúða
lánum til þeirra, sem fullgildar
umsóknir eiga hjá húsnæðismála
stjórn.
Jafnframt því sem Seðlabank-
inn gerir þennan samning vill
bankastjórn hans leggja áherzlu
á, að allt sé gert sem unnt er til
«ð tryggja, að aukin útlán til
íbúðabygginga nýtist sem bezt og
verði ekki til að auka þá þenslu,
sem nú er á vinnumarkaðinum,
Og þá einkum í byggingariðnað-
inum. Af þessari þenslu stafar
nú hætta fyrir almennt jafnvægi
í þjóðarbúskapnum, jafnframt
því sem hún veldur hækkun bygg
ingarkostnaðar og lélegri nýtingu
vinnuafls og fjármagns. Banka-
stjórnin telur því eftirfarandi at-
riði mikilvæg til þess að tryggja
þann grundvöll, sem lagður var
með samkomulaginu um launa-
mál 5. júní s.l.
í fyrsta lagi er nauðsynlegt að
á móti hinum nýju lánum Seðla-
bankans til íbúðalána komi eftir'
því sem unnt er, hlutdeild í spari
fjármyndun þjóðarinnar. Banka-
stjórn Seðlabankans hefur því á-
kveðið, að innlánsstofnunum
verði á árinu 1964 gert að binda
sérstaklega í Seðlabankanum 5%
innlánsaukningar, auk þeirrar al
mennu innlánsbindingar, sem fyr ,
ir er. Áætlað er, að með þessari ,
sérstöku bindingu fáist á árinu
um helmingur þeirrar upphæðar,
sem Seðlabankinn nú veitir til
íbúðalána.
í öðru lagi leggur Seðlabank-
inn megináherzlu á það, að hið
nýja lánsfé, sem hið almenna veð
lánakerfi fær á þessu ári og fyrri
hluta næsta árs, en gert er ráð
fyrir, að það verði 250 millj. kr.,
gangi allt til að ljúka þeim íbúð-
um, sem nú eru vel á veg komn-
ar, svo að ffamboð á íbúðum auk
izt sem örast. Jafnframt séu aðr-
,ir, sem hyggjast byrja nýjar
íbúðabyggingar, hvattir til að
fresta framkvæmdum til næsta
árs, enda geti þeir þá notið hinna
hækkandi íbúðalána, sem þá eru
fyrirhuguð. Augljóst er, að nú
eru fleiri íbúðir í byggingu en
vinnuafl og fjármagn leyfir að
lokið sé á hæfilegum tíma. Er
því æskilegt, að sem fæstir til
viðbótar hefji byggingu nýrra
íbúða á þessu ári. Vill Seðlabank
inn foeina þeim eindregnu tilmæl-
um til húsnæðismálastjórnar, svo
: og lífeyrissjóða, sparisjóða og
, banka, að þeir beini fjármagni
— Merkur áfangi
Framihald af bls. 24
skiplagstillögum um Miðbæinn
og Austurbæinn. — Borgarstjóri
kvaðst vonast til þess. að borgar-
stjórn mundi ræða aðra kafla
aðalskipulagsins á næsta fundi
sínum eftir sumarleyfi, í byrjun
september, svo að bókin komi út
á þessu ári.
Tillaga borgarstjóra, sem sam-
þykkt var á fundinum, er á þessa
leið:
„Lögð var fram greinargerð
Peters Bredsdorffs, Anders Ny-
vigs og Aðalsteins Richters um
aðalskipulag Reykjavíkur, fjölrit
að sem handrit í Reykjavík í júlí
1964, ásamt hluta af skýringum
og ttllögum um aðalskipulag
Reykjavíkur, ásamt uppdráttum.
í framhaldi af samþykktum sín
um 16. janúar og 19. apríl sl. og
með hliðsjón af upplýsingum,
sem veittar hafa verið á fundum
borgarstjórnar og fundum borg-
arfulltrúa um skipulagsmál, felst
borgarstjórn á þessar tillögur, á-
samt uppdráttum.
Þó óskar borgax'stjórn með til-
liti til lokaumræðu um aðalskipu
lagið í septemfoer n.k. að fá eftir
farandi atriði nánar skýrð:
1) Nothæfni mismunandi teg-
unda íbúðarhúsa, éinkum þó með
samanburð háhýsa annars vegar
og hins vegar 2—3 hæða sam-
bygginga (þar sem hver íbúð
er á einni og sömu hæðinni).
2) Samanburð á nýtingu og
hagkvæmni við byggingu hárra
eða lágra íbúðarhúsa.
3) Hverjir möguleikar eru á
því að nota núverandi svæði
Reykjavíkurflugvallar, ef flug-
völlurinn verður lagður niður
eftir 1983.
4) Hvaða áhrif það hefur á
gatnakerfið, ef eins mörgum íbúð
um og unnt er verður komið fyrir
á flugvallarsvæðinu (líklega um
18000 íbúar).
5) Er þörfin fyrir lóðaflatar-
mál í Austurbænum undir smá-
iðnað, handverk, geymslur og bif
reiðaþjónustu eins mikil og sýnt
er á kortinu yfir notkun lands-
svæðisins.
6) Hve mikilli aukningu iðnað-
ar á að gera ráð fyrir í Rauðarár-
holti.
7) Auk þess óskar borgarstjórn
þess, að í aðalskipulaginu verði
jafnframt frumáætlun um upp-
•byggingu Breiðholtshverfis, sbr.
þann uppdrátt af skipulagi hverf
isins sem sýndur var á fundi í
Höfða þ. 9.7. 1964.“
Eftir ræðu borgarstjóra kvöddu
sér hljóðs fulltrúar minnihluta-
flokkanna í borgarstjórn, þeir
Einar Ágústsson (F), Alfre®
Gíslason (K) og Óskar Hallgrims
son (A). Létu þeir í ljósi ánægju
með þær tillögur að aðalskipulagi
Reykjavíkurborgar, sem fyrir
fundinum lágu, í öllum meginat-
riðum, en viku hver um
sig að einstökum atriðum, sem
þeir töldu að mættu betur fara.
Fögnuðu þeir því, að nú hillti
undir heildarskipulag fyrir
borgina. Einar Ágústsson benti
á, að fengnir hefðu verið þinir
færustu sérfræðingar til þess
að vinna að skipulagstillögunum
og borgarstjóri og aðstoðarmenn
hans hefðu ötullega ýtt á eftir
f>-amkvæmdum. Alfreð Gíslason
lét í ljósi þakklæti til þeirra
manna, sem að skipulagstillög-
unum hafa unnið um langt skeið,
bæði erlendra og innlendra.
Kvað hann mikla vinnu liggja
að baki þessum tillögum og að
þeim hefði verið unnið af alúð
og kostgæfni. Hins vegar teldi
hann, að hefðu skipulagsfræð-
ingarnir verið óbundnir af nú-
verandi byggð, hefði mátt vænta
e.t.v. annarskonar tillagna.
Auk fyrrgreindra manna tóku
til máls Kristján Benediktsson
(F) Gísli Halldórsson (S) og Úlf-
ar Þórðarson (S) sem einnig létu I
ljós ánægju með skipulagstil-
lögurnar í heild og ræddu ein-
stök atriði þeirra. Gísli Halldórs-
son benti á, að sérstaklega væri
séð fyrir opnum svæðum til úti-
vistar og íþróttaiðkana. Þannig
væri gert ráð fyrir grænu svæði
á Öskjuhlíð og umhverfis hana,
í Nauthólsvíkinni, Fossvogsdaln-
um og svo Laugadalnum um
Sogamýrina, en hvort tveggja
tengdist við Elljðaárnar, og þar
lægi griðland um Árbæ að Heið-
mörk. — Úlfar Þórðarson ræddi
sérstaklega þátt heilbrigðisþjón-
ustunnar í skipulaginu, og með
því að þróunin færi í þá átt, að
læknisþjónusta væri innt af
hendi á sjúkrahúsum í auknum
mæli, taldi hann nauðsynlegt að
ætla Borgarsjúkrahúsinu rúmt
svæði.
Að lokum var tillaga borgar-
stjóra samþykkt með 15 sam-
hljóða atkvæðum borgarfulltrúa
allra flokka borgarstjórnar, en
Guðmundur Vigfússon (K) ósk-
aði bókað fyrir hönd flokks-
manna sinna, að þeir væru 1
meginatriðum sammála skipu-
lagstillögunum og greiddu þeim
atkvæði, en vísuðu um afstöðu
sína til skipulags miðbæjarins
tii umræðna í borgarstjórn fyrr
á þessu ári.
Kínverskir ráðherrar
óvænt til
Rangoon 10. júlí (NTB)
FORSÆTISRÁÐHERRA Kín-
verska Alþýðulýðveldisins, Chou
En-lai, og utanríkisráðherra
landsins Chen yi, komu til
Rangoon í Burma í dag, og vakti
koma þeirra mikla undrun
fréttamanna, því að ekkert hafði
verið frá henni skýrt opinber-
lega.
Kínverzku ráðherrarnir eru í
Burma í einkaheimsókn i boði
til þess eingöngu á næstunni að
fullljúka ífoúðum í byggingu, en
veiti ekki fjármagn til nýbygg-
inga.
í þriðja lagi telur bankastjórn
Seðlabankans nauðsynlegt, að
reynt sé að draga úr öðrum bygg
ingaframkvæmdum bæði ríkisins
sveitarfélaga og fyrirtækja. Hér
á hið sama við og um íbúðir, að
það er sérstaklega mikilvægt, að
ekki sé hafizt handa um nýbygg-
ingar, heldur lögð megináherzla
á að ljúka og gera arðbærar þær
miklu byggingar, sem í smíðum
eru. Er þeim tilmælum beint til
banka og annarra lánastofnana,
að þeir stuðli að því að iþessari
meginstefnu verði fylgt“.
__ «■
Rangoon
Nf Win, hershöfðinga, forsætis-
ráðherra landsins.
Koma Kínverjanna til Burma
hefur komið af stað miklutn
vangaveitum meðal stjórnmála-
manna og erlendra sendimanna
vegna þess að ekki eru liðnir
nema fáir dagar frá því að Anast-
as Mikoyan, fyrsti aðstoðarfor-
sætisráðherra Sovétríkjanna,
hélt heimleiðis frá Rangoon eftir
nokkurra daga dvöl. Telja menn
sennilegt, að kinversku ráðherr-
srnir ætli að reyna að vega á
mó'ti þeim stuðningi, sem Mik-
oyan hefur tryggt Sovétríkjun-
um meðal ráðamanna Burma,
þegar skorið verður úr um hvort
þau fái sæti á ráðstefnu Afríku-
og Asíuríkja, sem stendur fyrir
dyrum.
Sovétríkin hafa látið í ljóa
mikinn áhuga á ráðstefnunni og
telja sig hafa rétt til þess að
sitja hana vegna þess hve mikið
aí landssvæði þeirra er í Asíu.
Kinverjar hafa hins vegar rekið
sterkan áróður gegn því, að
Sovétríkjunum verði heimilu®
seta á ráðstefnunni.