Morgunblaðið - 26.09.1964, Blaðsíða 10

10
MORCU NBLAÐIÐ
Laugardagur 26. sept. 1964
I
— A NÝSKÖFUNARÁR-
UNXJM varð stökkbreyting hér
á Skagaströnd. Síldarverk-
smiðja var reist og allar líkur
bentu bá til að hér myndi hef j
ast blómlegt atvinnulíf, enda
var þá þegar gerður skipulags
uppdráttur að 3000 manna
kaupstað. íbúum á staðnum
fjölgaði á þremur árum úr
250 í rúmlega 500 manns, og
Frá Skagaströnd. Lengst til hægri er síldarverksmiðjan sem verið hefur lokuð í tvö sumur.
SKAGASTRÖND
síðan varð enn nokkur fjölg-
un. Á síðustu árum hefur fólk
hér verið rúmlega 600 talsins,
en fer nú fækkandi. í svipinn
verður ekki annað séð, en að
vonir okkar um uppbyggingu
og eflingu atvinnulífs hafi
brugðizt.
Þannig fórust Ingvari Jóns-
syni, hreppstjóra Skagastrand
arhrepps orð er við heim-
sóttum Skagaströnd fyrir
skömmu. Ingvar hefur búið á
Skagaströnd alla sína ævi, en
gengt störfum hreppsstjóra sl.
fjögur ár.
— Þegar ég man fyrst eft-
ir mér, sagði Ingvar, voru hér
tómir torfkofar utan verzlun-
arhúsa, og íbúatalan var um
eitt hundrað. Fjölskyldur
voru almennt mjög stórar, 14
eða 15 maniis á hverju heim-
ili, en gllir komust þó af hjálp
arlítið og ekki minnist ég þess
að nokkur hafi farið á sveit-
ina.
Faðir minn var formaður og
réri héðan á opnum bát eins
og aðrir heimilisfeður og hafði
þetta 30-40 skippund í róðri.
Yfirleitt voru 4-5 menn á
hverjum báti og gerðu þeir
sjálfir að aflanum, sem síðan
var seldur Höephnersverzlun
og svo kaupfélaginu, þegar
það tók til starfa árið 1906.
Starfsemi þess jókst óðfluga
og um 1920 festi það kaup á
verzlunarhúsi Höephners. Var
það síðan einráða um alla
verzlun um langt árabil, en
nú eru hér reknar tvær verzl .
anir auk kaupfélagsins, sem
eru í eigu þeirra kaupmanna
anna Guðjóns Andréssonar og
Sigurðar Sölvasonar. Kaupfé-
lagið reisti hér frystihús árið
1938 og annað frystihús, Hóla
nes h.f., var stofnað 1942. Sjáv
arútvegur var aðalatvinnuveg
ur þorpsbúa, þó að nokkur
landbúnaður væri stundaður
jafnframt, og trillur komu í
stað árabáta. Þær stunduðu
þá veiðar með trolli hér úti
á flóanum. Hafnarframkvæmd
ir hófust hér 1934, þegar gerð
ur var hafnargarður út í Eyj-
una, svokölluðu og tveimur
steinkerum komið fyrir fram
an hennar.
Á þessum árum barst síld
til Skagastrandar. Bátarnir
veiddu vel hér í flóanum og
12 þús. tunnur síldar voru salt
aðar árið 1936. Mikið fjör
færðist í atvinnumál staðarins
er síldarverksmiðjan var reist
á árunum 1944-46 og íbúum
fjölgaði um helming.
Skagstrendingar bundu
miklar vonir við síldarverk-
smiðjuna, sem kstaði 20 millj
ónir króna, og átti að vinna
úr 6 þús. málum síldar á sólar
hring. Því miður hefur hún
ekki gengt því hlutverki, sem
henni var ætlað, því að mjög
takmarkað síldarmagn hefur
borizt til Skagastrandar og á
síðustu sumrum hefur verk-
smiðjan verið verkefnalaus.
Mesta magn, sem verksmiðj-
unni hefur borizt, var fyrir
fimm árum, en þá bræddi
hún 33 þús. mál. Aflasumarið
1962 fékk hún þrjá skipsfarma
með flutningaskipum af veiði
svæðunum fyrir Austurlandi,
samtals 13. þús. mál, auk 17
þús. mála, sem bátar lönduðu.
— Verksmiðjan hefur vald
ið okkur óskaplegum von-
brigðum, sagði Þorfinnur-
Bjarnason, oddviti Skaga-
strandarhrepps. Til að bæta
hag þorpsbúa í síldarleysinu
hefur verið reynt að halda
uppi smábátaútgerð, en vegna
aflaleysis hefur jafnvel reynzt
illmögulegt að fá mannskap
til að sækja sjóinn. Þrír bátar
hafa verið gerðir út á línu á
haustin og lagt upp hjá frysti
leysi skapist hér í haust.
— Hvernig hefur ástandið
verið í sumar?
— í sumar voru dragnóta-
veiðar leyfðar á Húnaflóa og
fjórir bátar voru gerðir út
héðan . Hafa þeir fengið reyt
ingsafla og kvenfólk og ung-
lingar hafa atvinnu í frysti-
húsum um 6-8 vikna skeið.
— Hvað hefur svo gerzt.
Þegar línuveiðum lýkur í fe-
brúar?
— Þá hafa bátarnir farið
suður og verið gerðir út það-
an á net. Með þeim háfa einn-
ig farið um 100 manns til
atvinnuleitar í verstöðvum
sunnanlands, aðallega í
Grindavík. Vegna þessa

Ingvar Jónsson, hreppstjóri, og Þorfinnur Bjarnason, oddvití.
húsunum tveimur á tímabil-
inu október til febrúarloka.
Þegar línuveiðum er lokið,
er ekki um neina atvinnu að
ræða hér í þorpinu fram á
sumar. Ástandið er mjög al-
varlegt og lítur einna helzt út
fyrir, að bátar geti ekki stund
að línuveiðar í haust, því að
þeir veiddu lítið á síldarver-
tíðinni og útgerðarmenn
treysta sér tæpast til að halda
þeim úti. Eru menn því ugg-
andi um að algjört atvinnu-
Við höfnina á Skagaströnd.
ófremdarástands ' eru útgerð
og frystihús í mikilli fjár-
þröng — gera ekki annað en
að hlaða á sig skuldum.
— Hverjar ráðstafanir gætu
helzt orðið til úrbóta?
— Almennur fundur sem
verkalýðsfélagið hér á Skaga-
strönd efndi til samþykkti
fyrir skömmu að skora á
hreppsnefndina að sjá til
þess, að bátar kæmust á línu-
veiðar í haust. Til þess að svo
megi verða þurfum við að
njóta aðstoðar rikisvaldáíns,
og hefi ég ritað erindi til
.stjórnarvaldanna að tilmæl-
um atvinnumálanefndar, sem
var hér á ferð í sumar.
Við leggjum mikla áherzlu
á, að útgerðarmálin komist
í viðunandi horf. Til þess að
svo megi verða teljum við að
gera þurfi breytingu á hluta-
tryggingasjóðslögum fyrir
Norðurland, þannig að hægt
sé að koma bátunum út með
fullri tölu skipverja á trygg-
ingu. Sjóðurinn þarf að greiða
mismun hlutar og kauptrygg-
ingar, en ekki aðeins ákveð-
inn hundraðshluta. Þá þarf
að styrkja bátana með at-
vinnubótastyrk verði raunin
sú, að fiskafli bregðist. Véla-
kostur í frystihúsunum er
mjög úr sér genginn og þarf
láns- og styrktarfé til að koma
þeim á vréttan aftur. Þá hefur
hráefnisskortur verið mikill
baggi á frystihúsunum og
þarf að tryggja þeim nægilegt
hráefni til vinnslu. Höfum
við mikinn áhuga á 250 lesta
fiskiskipi til að veiða í net
á Breiðafirði og út af Vest-
fjörðum, og isa fiskinn um
borð og leggja hann upp hér
á tímabilinu marz-maí, á
þeim tíma, er atvinnuleysi
hefur verið hér á staðnum.
Hins vegar er lítið um stofn-
fé í þorpinu og þarf því styrk
frá hinu opinbera.
— Efling iðnaðar hér á
Skagaströnd hefur verið á
dagskrá.
— Já. Við höfum mikinn
hug á því, að iðnaður, tengd-
ur sjávarútveginum verði
efldur. Aðstaða þarf að skap-
ast til að nýta betur það afla-
magn, sem berst að. Þannig
væri tryggð atvinnu að vetr-
inum, þegar bátarnir full-
nægja ekki atvinnuþörfinni.
— Það stóð til að setja hér
á fót sútunarverksmiðju?
— Jú. Aðilarnir, sem að
þenni stóðu, fóru fram á
tveggja og hálfrar milljón
króna lán, en fengu hálfa
milljón. Verksmiðjan var því
ekki sett upp hér, þó að hús-
næði og önnur fyrirgreiðsla
væri fyrir hendi af okkar
hálfu. Einnig hefur verið til
umræðu að vinna grasmjöl
í síldarverksmiðjunni. Það
yrði þá eðlilega að sumri til
og stangaðist þá á við síldar-
mótttöku, ef hún yrði einhver,
og auk þess er lítill markaður
fyrir grasmjöl, sem er helm-
ingi dýrara en annað fóður-
korn. Að mínum dómi verð-
um við að byggja afkomu
okkar á vinnuslu sjávaraf-
urða.
— Landbúnaður er enn
stundaður hérna.
Já. í eigu þorpsbúa sjálfra
og tveggja býla, sem tilheyra
þorpinu, eru um 2500 fjár.
Ræktunarmöguleikar eru hér
góðir, en ekki hefur verið
ráðizt í mikla nýrækt.
— Er fyrirhuguð stækkun
hafnarinnar?
— Landrými til hafnar-
gerðar er mjög mikið, en
engin fjárveiting hefur feng-
Framhald á bls. 15