Morgunblaðið - 21.11.1964, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 21. nóv. 1964
UM BÆKUR
Don Quijofe ávarpar
vindmyllurnar
Steinn Steinarr:
KVÆÐASAFN OG GREINAR
Helgafell 1964.
FYRSTA heildarútgáfa á verkum
Steins Steinars er komin á mark-
aðinn. Þetta eru merk tíðindi, og
eflaust verða þeir margir sem
leggja leið sína í bókabúðir til að
ná sér í eintak. En hvernig hefur
útgáfan tekizt?
Ekki eru nema átta ár síðan
ljóð Steins 1934—1954 voru gefin
út í bók og kölluð Ferð án fyrir-
heits. Mun skáldið sjálft hafa séð
um þá útgáfu, fellt niður kvæði
sem hann vildi að gleymdust, eða
að minnsta kosti kærði sig ekki
um að sjá í heildarsafni ljóða
sinna.
í þessari nýju útgáfu eru ljóð-
in prentuð eftir frumútgáfum
bóka Steins. Ég tel mjög ólíklegt
að Steinn Steinarr hefði viljað
láta endurprenta öll þessi kvæði,
og er sú framtakssemi þess vegna
hæpinn greiði við skáldið.
Steinn Steinarr var það merki-
legt skáld að flest ef ekki allt
sem hann birti á prenti hefur
falið í sér þá glóð sem kveikt
getur í hugum manna. Ég býst
þess vegna við að allir sem lesið
hafa Stein áður sér til ánægju
og þeir sem nú kynnast honum
í fyrsta skipti, muni fagna
Kvæðasafni og greinum. Hinu
verður ekki neitað, að það er
uggvænlegt ef skáld mega búast
við því að bókaforlög þeirra ráð-
ist í að prenta allt sem hrotið
hefur úr pennum þeirra. Mjög
fá skáld hafa efni á þessu, og
fæst þeirra myndu veita sam-
þykki sitt átakalaust. Auðvitað
verður ekki hægt að leita til
þeirra eftir að búið er að koma
þeim fyrir í kistunum, og er það
því vonandi að íslenzk skáld, og
einkum skáld Helgafells, deyi
ekki án þess að hafa tryggt sig
gegn of áhugasömum útgefend-
um.
Svo vikið sé að lausa málinu
í þessari bók þá birtist það ailt
saman í bókinni Við opinn
glugga, sem Menningarsjóður gaf
snoturlega út fyrir þremur ár-
um í umsjá Hannesar Pétursson-
ar. Eini munurinn á þessum
tveimur útgáfum er sá að viðtöl
þau sem birt eru aftast I báð-
um bókunum voru skilmerkilega
merkt höfundum sínum í Við
opinn glugga, en nú er eins og
einn og sami maðurinn sé höfund
ur þeirra. Helzt mætti ætla að
Steinn hefði soðið þetta saman
sjálfur, að minnsta kosti var
hann nógu snjall til þess, ef frá
eru skilin viðtöl Matthíasar Jó-
hannessen. Hér er um að ræða
óþarflega augljósan klaufaskap
frá hendi útgefanda.
Það sem gefur þessari útgáfu
sérstakt gildi er inngangur
Kristjáns Karlssonar, vel unninn
og vandlega hugsaður og búinn
þeim kostum að um hann má
deila endalaust, því Kristján hef-
ur sína eigin skoðun á Steini,
og hefur jafnan kunnað að koma
orðum að hugsunum sínum á
eftirtektarverðan hátt.
Ég get vel fallist á þá niður-
stöðu Kristjáns Karlssonar, að
kvæði Steins séu „trúarljóð —
með neikvæðu forteikni". Ef
til vill hefur trúin verið sú lausn
sem liggur beint við skáldskap
hans, eins og Kristján leiðir get-
um að.
Seinustu ijóðin sem Steinn
birti á prenti voru þrjú: For-
máli á jörðu; Kreml; og Don
Quijote ávarpar vindmyllurnar.
Þegar ég las Formála á jörðu,
í fyrsta sinn (Nýtt Helgafell, 4.
h. 1956) datt mér ekki annað í
hug en þetta væri upphafsljóð
nýrrar bókar eftir Stein. Mér
þótti þá og þykir enn mikið koma
til þessa ljóðs, og ég harma það
að Steini skuli ekki hafa enzt
aldur til að semja fleiri ljóð í
anda þess. Ég hef nefnilega þá
skoðun að flest verk skáldsins
hefðu horfið í skuggann fyrir
þessum nýju ljóðum, að í þeim
hefði skáldið Steinn Steinarr
stigið fram vígdjarfari og um leið
glöggskyggnari en áður:
Út í veröld heimskunnar,
út í veröld ofbeldisins,
út í veröld dauðans
sendi ég hugsun mína
Steinn Steinarr
íklædda dularfullum,
óskiijanlegum
orðum.
í þessu ljóði talar skáldið um
sorg sína, von og trú, sem gangi
óséð af öllum, djúp sár og brenn-
andi:
Svo að ljóðið megi lifa,
svo að andinn megi lifa,
svo að guð megi lifa.
Það er algengt að skáldið
nefni sorg og von, og að vísu
einnig trú, en hér er sterkar að
orði komist en venjulega: trú
hans gengur svo að guð megi
lifa.
Ljóðið Kreml, líkist aftur á
móti reiðiöskri, en býr þó yfir
miklum sannfæringarkrafti. Þar
tjáir Steinn vonbrigði sín eftir
Rússlandsferðina. „Hin mikla
von mannkynsins" brást honum
eins og mörgum öðrum.
f Don Quijote ávarpar vind-
myllurnar, er hinn aumkunar-
verði riddari réttlætisins á ferð,
sem hefur ásett sér að berjast
með hálfum sannleika gegn al-
gerri lygL
í þessum þremur Ijóðum kveð-
ur við nýjan tón. Þau eru líkari
manninum Steini Steinarr (eins
og ég held að hann hafi verið)
heldur en megnið af því sem
hann hefur látið frá sér fara.
Garðurinn stendur í blóma vegna
þess að öll laufin eru fallin af
trjánum og grösin fölnuð, og rödd
skáldsins eignast nú þá festu og
skáldið sjálft hefur öðlazt þá
gullvægu reynslu sem þarf til
þess að mikill og opinberandi
skáldskapur verði til.
En sá sem hefur búizt við að
sjá framhald þessara kvæða hef-
ur líklega gert sér tyllivonir, því
í hinni nýju útgáfu Helgafells
standa þau ein sér innan um önn-
ur veigaminni kvæði. í bókinni
er að finna alls kyns kvæði og
kviðlinga sem engu bæta við þá
mynd af Steini sem við höfum
gert okkur. Ég nefni sem dæmi
Söngur lýðræðisflokkanna; Sjálf-
stæði íslands; og Ein sorgleg
vísa. Og þarna er kvæðið um
Churchill komið í bók. Það
minnir mig á dagbókarkvæði
eftir snjalla ljóðamenn erlendra
blaða. Ég held að Steinn hafi
verið kjörinn maður til að yrkja
slík kvæði, ef eitthvert dagblað
hefði þorað að ráða hann í þjón-
ustu sína. Að minnsta kosti hálf
þjóðin hefði brosað og þakkað.
Þetta áttu aðeins að vera fá-
einar athugasemdir um útkomu
Kvæðasafns og greina. Ég geri
þess vegna enga tilraun hér til
að draga upp heildarmynd af
skáldskap Steins Steinars. Mikið
hefur verið rætt um skáldið, og
stundum af viti. Ég bendi les-
endum einkanlega á inngang
Kristjáns Karlssonar, og ef þeir
ekki átta sig á honum í fyrstu,
þá gjöri • þeir svo vel og lesi
hann aftur. Það er einn kostur
góðrar bókmenntagagnrýni að
hana má lesa mörgum sinnum
líkt og sum skáldverk.
Jóhann Hjálmarsson.
Telja launakjör barna-
kennara óviðunandi
AÐALFUNDUR stéttarfélags
barnakennara í Reykjavík, hald
inn í Melaskólanum fimmtudag-
inn 12. nóv. 1964, lýsir óánægju
sinni með launakjör barnakenn-
ara og telur þau algerlega óvið
unandi. Fundurinn telur, að verð
lags- og launamálaþróunin und
anfarið hafi gert að engu þær
launabætur, sem barnakennarar
fengu með Kjaradómi 3. júlí
1963.
Fundurinn lítur svo á, að sú á-
kvörðun ríkisstjómarinnar um
2ja til 5 flokka hækkun allra
þeirra framhaldsskólakennara,
sem hafa sömu eða minni skóla
menntun en barnakiennarar og
birt var í bréfi til L.S.F.K., dags.
5. júní 1964, sé endurmat á
kennslustarfinu og krefst þess
eindregið, að þetta endurmat sé
nú þegar látið ná til barnakenn-
ara emmg.
brýna nauðsyn bera til þess, að
nú þegar verði greitt fyrir heima
vinnu í barnaskólum og greiðsl
ur þessar hækki um sömu prósent
tölu og fast kaup barnakennara
hækkaði með dómi Kjaradóms
frá 3. júlí 1963.
Jafnframt telur fundurinn
brýna rauðsyn bera til þess, að
þegar í stað verði leitað úrskurð
ar Félagsdóms og Kjaranefndar
um þau ágreiningsatriði í fram-
kvæmd Kjaradóms frá 3. júlí
1963, sem varða barnakennara.
Fundurinn ályktar að verði
engin jákvæð lausn fundin á mál
um þessum, megi búast við því
að stór hópur barnakennara snúi
sér að öðrum betur launuðum
störfum eins fljótt og uppsagnar
ákvæði opinberra starfsmanna
heimila.
• LITLAR VARNIR GEGN
HÁVAÐANUM A» UTAN
Þeir fyrir austan kvarta oft
yfir því, að ekki heyrist í
Reykjavíkurútvarpinu fyrir háv
aðanum í hinum og þessum úti
í heimi. Þetta kemur líka fyrir
á Norðurlandi — hjá þeim, sem
hlusta á endurvarpsstöðina í
Skjaldarvík. Og úr því að kvart-
anir yfir þessu eru farnar að
koma til okkar á Morgunblað-
inu, þá hljóta þeir fyrir norðan
og austan að vera orðnir þreytt-
ir á að bera kvartanir sínar upp
við útvarpið, þótt útvarpið sé
sjálfsagt ekki orðið þreytt á
þeim.
Ég hringdi í Sigurð Þorkels-
son, yfirverkfræðing hjá Land-
símanum, oig sagði hann mér,
að enn væri verið að bæta við
tveimur endurvarpsstöðvum á
Austurlandi, þ.e.a.s. í AxarfirðL
Þær væru nú á milli 10 og 15
þar eystra.
Hann sagði, að skilyrðin
mundu vonandi batna um allt
land eftir að nýja sendistöðin,
sem nú er verið að setja upp
hér syðra, yrði tekin í notkun
— þ.e.a.s. miðað við það, sem
nú er. Hins vegar sagði Sigurð-
ur, að ekki væri að kenna lé-
legri útsendingu, hlustunarskil
yrði fyrir austan og norðan
væru stundum slæm — og er-
lendar stöðvar yfirgnæfðu.
Þetta væri útlendu stöðvunum
að kenna, þeim fjöligaði og
styrkur þeirra yxi.
Einkum væri hætta á truflun-
um að vetrinum á kvöldin. Þá
sentust útvarpsbylgjurnar upp í
háloftin og skyllu á jörðina aft
ur — tiltölulega fyrirstöðulítið.
Erfitt væri því að koma við
vörnum. Sjálfsagt er þetta ekk-
ert einkavandamál okkar, en
ljóst er, að þeir útvarpsmenn
gera eitt og annað til þess að
reyna að yfirgnæfa þá, sem svo
hátt gala úti í löndum.
• EKKI SEINNA VÆNNA
Kona nokkur hringdi og kvart
aði yfir því, að erfitt væri að
fá barnaskó — öðru vísi en tá-
mjóa. En þessi móðir taldi það
misþryminigu á fótum barna að
troða þeim í támjóu tízkuna
strax og þau væru orðin 3 eða
4 ára — og er ég ekki hissa á
því. „Þau byrja víst nógu
snemma á því að reyna að tolla
í tízkunni", sagði konan — og
veit sjálfsagt hvað hún syngur.
HIN SÍUNGA ÆSKA
Barnablaðið Æskan varð 65
ára á dögunum. Sjálfsagt eru
þeir fáir íslendinigar innan við
sjötugt, sem ekki hafa notið
Æskunnar að einhverju leyti á
unglingsárum. Þótt upplag blaðs
ins hafi ekki verið stórt fyrstu
árin voru þeim mun fleiri les-
endur um hvert eintak, sem í
þá daga gekk oft á milli bæja
í sveitum landsins og var lesið
með mestu áfergju og af mikilli
gleði. Barnablaðið Æskan hefur
igegnt þýðingarmiklu hlutverki
Það hefur haft heilbrigð og
Það hefur haft heilbrigð og
góð áhrif á hina mörgu ungu
lesendur sína. Og í öllu þessu
flóði bóka, blaða, munaðar og
alls kyns skemmtana og tóm-
stundagamans nútímans, hefur
barnablaðið Æskan ekki dagað
uppi. Blaðið hefur þvert á móti
eflzt — og það sýnir, að Æsk-
unni hefur tekizt að vera sí-
ungri þrátt fyrir allar breyting-
ar og umrót í þjóðfélaginu. Við,
sem slitið höfum barnsskónum,
hugsum með hlýjum huga til
Æskunnar og vonum að hún
verði áfram ung og sýni aldrei
ellimörk þrátt fyrir háan aldur.
6699
JtzEzr
Q /w* / - .. . . .
Kaupið það bezta
--------'*s
RAFHLÖÐUR
Bræðurnir Ormsson hf
Vesturgötu 3. — Sími 11467.