Morgunblaðið - 29.11.1964, Page 8

8
MORCUNBLAÐID
Sunnudagur 29. n<Sv. 1964
Játnmgar

BRETXNN Smith ók einsamall
í gegnum nóvemberþokuna
brezku. Eina sýnilega ljós-
glætan var framtíð hans. —
Hann var í þann veginn að
ganga frá hagstæðustu við-
skiptum, sem hann hafði
nokkru sinni gert. Svo áleit
hann. Það var um 10,000
sterlingspund að tefla, eða um
110,000 þýzk mörk.
í hanzkahólfinu í bifreið
hans lágu nokkur skjöl, og
innihald þeirra var einungis
fáum mönnum kunnugt. En
fyrir Smith jafngiltu þau auð-
æfum, því að hann ætlaði að
kunngera heiminum innihald
þeirra. Og auðvitað ekki nema
gegn borgun.
Á skjölin voru skráðar hugs
anir verðandi konungs. Um
lýðræðið, þjóðina, dagblöðin,
útvarpið, sjónvarpið, svo og
um einmanalega eyju.
Þetta voru hugsanir Hans
konunglegu hátignar, enska
ríkisarfans Karls. Þær voru
skráðar á konunglegar brezk-
ar stílabækur: skólastílar,
heimaritgerðir, skrifaðar með
eigin hendi ríkisarfans og
penna og bleki Hennar konung
legu brezku hátignar.
Síðan 1 september hafði
Smith haft stílabækur ríkis-
arfans í fórum sínum. Frá
þeim tíma hafði hann boðið
þær til sölu víða um heim.
Því að heimurinn hlýtur að
hafa áhuga á, hvað tilvonandi
konungur hugsar, taldi Smith.
Blek Karls ríkisarfa mundi
gera Smith ríkan. Svo vonaði
hann í öllu falli.
Terence Smith, sem var 30
ára að aldri, og forstöðumað-
ur blaðaumboðsins „Merkur“
í bænum St. Helen’s, Lancas-
hire, sendi því skeyti til blað-
anna „Life“ í New York,
„Stern" í Hamborg og „Paris
Match“ í París. Skeytin voru
svohljóðandi: „Býð stílabækur
Karls ríkisarfa á 10,000 pund“.
„Hljómar fallega“, svo hugs
uðu ritstjórar hinna þriggja
nefndu blaða. Öll þrjú blöðin
höfðu að vísu áhuga á málinu,
en umfram allt voru þau tor-
tryggin. Því að hver gat full-
yrt, að þessar stílabækur væru
ósviknar? — Englendingurinn
Smith sagði það jú. Hann sór
og sárt við lagði á ensku,
frönsku og þýzku. Og jafn-
framt skýrði hann frá því,
hvernig hann hefði komizt
yfir þessar heimsathyglis-
verðu stílæfingar ríkisarfans,
Samkvæmt frásögn hans gerð
ist það þannig:
Karl ríkisarfi, sém er 16 ára,
er nemandi skozka heimavist-
arskólans Gordonstoun, þar
sem hann lærir allt, sem hann
þarf að læra fyrir skólagjald,
sem nemur næstum 6000 þýzk
um mörkum á ári. í endaðan
ágúst var prinsinn í peninga-
hallæri, vasapeningar hans
voru þrotnir. Þá minntist hann
þess, að margir safnarar
greiða háar upphæðir fyrir
ýmis frumrit. Hann hugsaði
sem svo, að ef frumútgáfa eft-
ir Shakéspeare, bréf eftir
Goethe eða spássíuáskrift eft-
ir Vietoríu drottningu væru
einhvers virði, þá hlyti að
vera hægt að fá eitthvað fyrir
stílabók brezka ríkisarfans.
Seldi hann nú bekkjarfélaga
sínum ritgerðirnar fyrir 30
shillinga (um 180 kr. ísl. Þýð.)
Þessi bekkjarbróðir Karls
sýndi á nýjan leik, að hann
var honum snjallari kaupmað-
ur. Hann hitti tilvonandi liðs-
foringja, fyrrverandi nemanda
í Gordonstoun og seldi honum
stílana fyrir 7 sterlingspund
(840 kr. Þýð.)
Liðsforingjaefnið seldi síð-
an stílana skozka blaðamann-
inum Mc Hale fyrir 100 sterl-
ingspund. Varla hafði Mc
Hale greitt þessa upphæð fyrr
en hann tók að óttast, að
hann hefði verið gabbaður.
Hann spurði vin sinn, ljós-
myndara O’ Connor að nafni,
hvort Karl prins mundi virki-
lega hafa getað skrifað slíkar
ritgerðir. Ljósmyndarinn vissi
það ekki heldur. En hann vís-
aði á blaðaumboðið „Merkur'*.
Og Terence Smith, forstöðu-
maður umboðsins, lofaði að
kippa hlutunum í lag. Hann
sendi hin áminnstu símskeyti
og mætti tortryggni, sem getið
var.
Þrjár myndir af Karli Bretaprins.
inguna: „Já, þetta eru raun-
verulega stílabækur hans kon-
unglegu hátignar“.
Smith andaði léttar. Því
smátt og smátt hafði sezt að
honum sjálfum efi um það,
hvort hann væri með ekta
vöru áboðstólum. Léttari í
og skegg yfir því að hann
skyldi gleyma að láta ljós-
mynda stílabókablöðin. Hann
spurði skólabróður hans há-
tignar, hann spurði liðsfor-
ingjaefnið, hann spurði skozka
blaðamanninn, alla, sem ein-
hverntíma höfðu haft bæk-
urnar undir höndum, hvort
Karls prins
Tveir mánuðir liðu. Smith
heppnaðist ekki að færa fram
sönnun fyrir því, að stílabæk-
ur ríkisarfans væru ófalsaðar.
Þá hringdu til hans ítalir
tveir.
Þeir sögðust vilja greiða
þessi 10,000 pund, sem hann
færi fram á. Smith spurði
fyrir hvern þeir gerðu kaupin.
Fyrir „Figaro“, var svarað á
bjagaðri ensku. Smith þekkti
að vísu hið mikla franska
bragði bað hann um 10,000
pundin.
Mennirnir fóru í vasa sína
og sýndu einkennismerki sín.
Annar sagði: „Afsakið, ég heiti
Gold og er leynilögreglufor-
ingi í Scotland Yard. Við
leggjum hér með hald á bæk-
urnar“!
Smith vissi nú að vísu ó-
yggjandi í fyrsta sinn, að
hann hafði haft ósviknar ríkis
arfastílabækur í fórum sínum.

Opna úr stilabókinni.
tímarit: „Le Figaro", en furð-
aði sig á því, hvers vegna ítal-
ir kæmu til kaupanna. En
jafnhliða hugsaði hann með
sér, að slíkt skipti alls engu
máli.
ítalarnir létu í ljós ósk um
að mega líta í stílabækurnar,
áður en kaup færu fram.
„Sjálfsagt“, svaraði Smith.
Þeir komu sér því saman um
að hittast á afviknum stað ut-
an við London, svo að kaupin
gætu farið fram með sem
mestri leynd.
Og það var þess vegna, sem
herra Smith ók í gegnum
nóvemberþokuna.
Á hinum tiltekna stað komu
tveir menn, ítalalegir ásýnd-
um, út úr myrkrinu og stigu
inn í vagn hans. Smith spurði
hvort þeir hefðu 10,000 pund-
in og þeir spurðu, hvort þeir
gætu fengið að sjá stílabæk-
urnar. Báðir aðilar kinkuðu
kolli.
Smith dró fjársjóð sinn
fram úr bifreiðarhólfinu.
Mennirnir litu lauslega á bæk-
urnar, kinkuðu síðan aftur
kolli og í fyrsta sinn síðan í
september heyrði Smilh setn-
Hins vegar gat hann ekki selt
þær framar. Hann bölvaði yfir
óláni sinu.
En í stað þess að þegja um
málið hældist Srotland Yard
um yfir afreki leynilögreglunn
ar. Scotland Yard tilkynnti
með stolti: „Eftir mikla erfið-
leka höfum við fundið og lagt
hald á stílabækur brezka ríkis
arfans“. Tilkynning þessi barst
um allan heim.
Um allan heim höfðu menn
nú fullvissu um, að stílabæk-
urnar, sem boðnar höfðu ver-
ið til sölu síðan í september,
voru ósviknar. — Tímaritin
„Life“ í New York, „Stern“ í
Hamborg og „Paris Match“ í
París sendu hraðskeyti til
Smith: „Gjörið svo vel og
sendið ritgerðir ríkisarfans
þegar í stað. Við borgum“!
Smith varð hamslaus. Hann
krafðist skaðabóta af Scotland
Yard, þar sem hann hefði feng
ið stílana með heiðarlegum
hætti og þess vegna haft rétt
til að verzla með þá. Scotland
Yard bæri raunar skylda til
að skila þeim aftur. En Scot-
land Yard vildi ekkert fyrir
hann gera. Smith reif hár sitt
þeir hefðu gert afrit eða látið
ljósmynda stílana. En það
hafði enginn gert. . . .
Nema ljósmyndarinn O’-
Connor. Til öryggis. „Maður
vissi aldrei“, sagði hann. Og
Smith æpti af gleði.
„Stern“ hefur því þann
heiður að geta gefið lesendum
sínum sýnishorn úr hugar-
heimi Hans konunglegu há-
tignar, brezka ríkisarfans
Karls. Hans konunglega tign
var aðeins 15 ára þegar hann
skrifaði þessar hugsanir sínar
niður. Vér leyfum oss þó að
benda á, að í millitíðinni hef-
ur hann náð 16 ára aldri.
Karl prins og afskekkta eyjan
(Efnið, sem nemendur áttu
að skrifa um var þetta: Skyndi
legt neyðarástand skellur á.
Þið þurfið að flytja yfir út-
hafið og setjast að á afskekkt-
um eyjaklasa. Þið hafið að-
eins 10 mínútur til að undir-
búa brottför ykkar og megið
ekki taka með ykkur nema
fjóra hluti).
Karl skrifar:
„Ef slíkt neyðarástand
skylli yfir mundu allir, að
mér meðtöldum, verða gripnir
felmtri. Helzt mundi maður
taka með sér svo marga hlúti
sem mögulegt væri, og það
væri erfitt að velja nákvæm-
lega fjóra hluti. Tjald væri
mjög mikilvægt, ef maður
yrði fluttur á afskekktan eyja
klasa. Hvort sem þar væri
heitt eða kalt, mundi þó í öllu
falli vera svalt um nætur. Og
væri mjög heitt að degi til, þá
væri tjaldið skuggagjafi. Auk
þess mundi ég taka með mér
stóran hníf með mörgum blöð-
um, tappatogara, skærum o. fl.
Hnífurinn væri nauðsynlegur
til að safna viði í eldinn (ef
slíkur viður fyrirfyndist) og
til ýmissa annarra hluta á
eyjunni. Auk þess mundi ég
taka með mér ferðaútvarp, til
þess að hafa eitthvert sam-
band við umheiminn og fá
nýjustu fréttir af neyðar-
ástandinu svo og til að halda
mér í góðu skapi, þannig að
ég missti ekki kjarkinn og
gæfi upp alla von. Enn frem-
ur mundi ég taka með mér
stóran snærishnykil og segl-
garn. Það mundi ég nota til
að veiða fisk og binda saman
hluti. Þannig gæti ég líka fest
tjaldið mitt og vafið snærið
um trén (ef um tré verður að
ræða) og byggt þannig kofa
með því að leggja trjáblöð og
gras yfir. Einnig gæti ég þá
reynt að útbúa fleka eða eins
konar bát“.
Karl prins og almenningsálitið
„Það er oftast rangt, þegar
því er haldið fram, að hvorki
dagblöð né útvarp þjóni hags-
munum almennings. Blöðin
valda, ef til vill, ýmsu fólki
erfiðleikum og tjóni með gagn
rýni sinni. En að fráskildu því
miður skemmtilega hátterni
þeirra, eru þau þó gagnleg al-
menningi og landinu í heild.
Dagblöð, útvarp og sjónvarp
vernda fólkið á margan hátt
gegn ríkisstjórninni með því
að kunngera hvað hún að-
hefst, jafnvel stundum í laumi.
Ef ríkisstjórnin tæki dag-
blöðin og útvarpið á sitt vald,
eins og Hitler gerði fyrir síð-
ari heimsstyrjöldina, þá mundi
enginn vita, hvað raunveru-
lega væri um að vera, þar sem
blöðin hefðu ekki frjálsræði
til að skýra það út fyrir al-
menningi, en flyttu aðeins á-
róður frá stjórninni. Ef t.d.
forsætisráðherrann hrifsaði
stjórnartaumana skyndilega í
sínar eigin hendur og gerðist
einræðisherra, eins og Hitler,
þá væru frjáls dagblöð og út-
varp einu tækin, sem gætu
gefið fólkinu til kynna, hvað
um væri að vera.
Þjóðin gæti að vísu ekkert
gert, en blöðin og útvarpið
gætu haldið uppi gagnrýni og
sett forsætisráðherrann og
fylgismenn hans í aíar erfiða
aðstöðu og jafnframt eggjað
þjóðina gegn harðstjórninni,
svo að einræðisherrann, ef
hann væri ekki óvenjulega
sterkur maður, yrði að lokum
að láta undan.
í mörgu tilliti eru blöðin 6-
þægileg og blygðunarlaus, en
fyrir fjölda fólks eru þau eina
leiðin til að fá upplýsingar um
ýmis málefni. Auk þess bjóða
blöðin öllum stéttum og þjóð-
félagshópum auðskilið lestrar-
efni.
Útvarpið veitir öldnum og
ungum innihaldsríka fræðslu.
Sjónvarpið getur verið ungu
fólki auðug uppspretta frétta
og hugmynda, þótt dagskrá
þess sé hins vegar stundum
slæm og hafi ekki æskileg á-
hrif á fólk. Útvarp og sjón-
varp gefa daglega yfirlit yfir
fréttir og raunverulega rás at-
burða og veita þar með al-
menningi mikilvæga þjón-
ustu, þar sem hann fær þar
með aðstöðu til að gera sér
grein fyrir því, hvað er að
gerast. Auk þess er útvarpað
kennslu og guðsþjónustum.
Þessar sendingar útvarps og
sjónvarps svo og not þau, sem
menn geta haft af blöðunum,
allt gagnar þetta á sinn hátt
landi og þjóð“.
Karl prins og lýðræðið
„Það er ekki fyrr en allir
fullorðnir menn hafa kosninga
rétt að hægt er að tala um
fullkomið lýðræði í landi. Til
þess að fá þá ríkisstjórn, sem
Framhald á bls. 23.