Morgunblaðið - 21.03.1965, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLADIÐ
Sunnudagur 21. marz 1965
Duvalier forseti Haiti
tekur sér keiseranafn
FYKÍR nokkru bárust þau tíð-
indi frá S-Ameríku ríkinu Haiti
að Dr. Francois Duvalier, for-
seti lanclsins hefði útnefnt sjálf-
an sig keisara. Með hliðsjón af
því ástandi sem á Haiti ríkir,
verður þessi atburður óneitan-
lega grátbroslegur.
Haiti — hinn vestri as frjó-
samari hluta eyjarinnar Hispani
ola í Karabíahafi — byggja á
að gizka fjórar milljónir manna,
— raglulegt manntal hefur ald-
rei farið þar fram. Landið er
að flatarmáli á stærð við Wales
og landslag ekki ósvipað. Hvern
ig, sem á er litið, er Haiti
skemmst á veg komið allra
ríkja Ameríku og lífsskilyrði
reyndar langt áð baki því, sem
gerist víðast í Afríku og Asíu.
Mestur hluti íbúanna lifir —
eða dregur fram lífið — á land-
búnaði og útflutningur er sára-
Htill. Meira en 90% íbúanna
eru ólæsir og óskrifandi, —
^ jafnvel í höfuðbonginni Port-
au-prince, sem er heldur hrör-
leg ásýndum, þegar kemur út
fyrir hinar fáu aðalgötur í mið-
borginni, búa flestir íbúanna í
hálfgerðum kofaskriflum og
eru gersamlega menntunar-
snauðir.
Hið opinbera mál ríkisins er
franska, en langflestir tala mál,
sem er einhvers konar blanda
af mállýzkum frá Norður-Frakk
landi og Afríku. Hreina frönsku
tala eingöngu menntamenn ag
embættismenn, en þeim hefur
á síðustu árum farið fækkandi
▼egna vaxandi einræðishneigð-
ar og ofbeldis Duvaliers og nán
ustu fylgismanna hans. Sem
dæmi má nefna, að fleiri lækn-
ar frá Haiti eru starfandi í
Frakkalandi og Bandaríkjunum
heldur en í landinu sjálfu. Einn
ig er til þess tekið, að starfs-
menn Sameinuðu þjóðanna frá
Haiti, sem sendir hafa verið til
starfa í Kongó eru einu S.f*.
^ mennirnir, sem tekið hafa fjöl-
skyldur sínar með sér þangað
— þeir hafa talið konur sínar og
börn óhultari í Kongó en heima
á Haiti.
Duvalier, sem kallaður hefur
▼erið „Papa Doc“, er Afriku-
maður í húð og hár. Hann stund
aði nám í læknisfræði og mann
fræði og starfaði við lækning-
ar úti í sveit, áður en hann hóf
afskipti af stjórnmálum. Hlaut
hann þá viðumefni sitt, þar
sem hann þótti ljúfur maður og
að mörgu leyti föðurlegur í
framkomu við sjúklinga sína.
Hann er nú 55 ára að aldri
Námsstyrkur
HásfeóHnn í Köln býður is-
* lenzkum stúdent styrk til su<m-
ardvalar þar við háskólann frá
1. maí til 31. júlí þ.á. Styrkur-
inn er 350 DM á mániuði eða
saantals 1050 DM. Kennslugjald
þarf styrkþegi ekki að greiða, og
reynt verður að útvega honum
vist á stúdentagarði. Stúdent,
sem leggur stund á germönsk
fræði, mun að öðru jöfnu ganga
fyrir.
Umsóknir skal senda skrifstofu
Háskóla íslands ekki síðar en
30. marz n.k.
og hefur losað sig gersamlega
við þessa ljúfmennsku læknis-
ins og reyndar flesta aðra þá
eiginleika, seha menntamenn
prýða. Er haft fyrir satt, að
mjög hafi ágerzt afskipti hans
af galdralækningum og galdra
trú, sem hófust í einhverjum
mæli þegar í upphafi ferils hans
sem stjórnmálamanns, er hann
þurfti að vinna til liðs við sig
hjátrúarfulla bændur.
Með því að gera sjálfan sig
að keisara, er Duvalier eflaust
að minna íbúa Haiti á liðna
daga og söguhetjuna Henri
Cristophe, keisara, sem ríkti á
norðurhluta landsins með mik-
illi pomp eftir að þrælum hafði
verði gefið frelsi og hin svarta
hetja þeirra Toussaint L *Over-
ture hafði hrakið Frakka úr
landi. Til þess tíma hafði Haiti
verið ,,stærsti gimsteinninn í
frönsku krúnunni“. En það voru
einungis frönsku sykurplant-
ekrueigendurnir, sem þrifust —
lifðu í vellystingum praktug-
lega á kostnað hins ódýra vinnu
afls, þrælanna, er sættu hinni
verstu meðferð.
Bylting Haitibúa, sem átti rót
að rekja til frönsku byltingar-
innar, er blóðugasta en jafn-
framt athyglisverðasta tímabil-
ið í sögu þjóðarinnar, því að
Haiti varð fyrsta frjálsa blökku
mannaríki heims. En fljótt seig
á ógæfuhliðina. Hið nýja negra-
ríki staðnaði og mannvíg voru
tíð. Forsetar tóku við hver af
öðrum, með örskömmú milli-
bili — voru það ýmist fram-
kvæmdalitlir menntamenn eða
heimskir og óhæfir hershöfð-
ingjar. Og þjóðin sökk æ dýpra
ofan í svaðið.
Á árunum 1915-1934 var land
ið undir stjórn bandaríska sjó-
liðsins, en það lét sér nægja að
halda þar uppi lögum og reglu
og framfarir urðu litlar sem
engar. begar yfirráðum þess.
lauk var stolti íbúanna full-
nægt, — annað breyttist ekki.
Þegar Duvalier tók völd ár-
ið 1957, að afloknum „kosning-
um“, sem ekki voru sem lýð-
ræðislegastar, ríkti í landinu
Óánægjuraddirnar bældi hann
fljótt niður með hörku, kom sér
upp einskonar lögregluliði, skip
megnasta öngþveiti og óánægja.
uðu einvalaliði þorpara, er hafa
víðtækt umboð til þess að berja
á íbúunum. Sjálfur hefur Du-
valier um sig 500 mana líf-
vörð.
Tiltæki hans, að nefna sjálfan
sig keisara, er eins og skop-
mynd af hinum fáu velmegunar
árum Haiti, en hefur engin á-
hrif — fremur en hans fyrri
gjörðir — í þá átt, að bæta
úr hinni sáru nauð, hörmulegu
heilbrigðisástandi eða þeim
botnlausa menntunarskorti, er
þegnar hans eiga við að búa.
Tiltækið er broslegt, en að baki
býr mikill harmleikur — harm
leikur vingjarnlegrar þjóðar
og glaðværrar að upplagi.
(OBSERVBR: J. Halcro Ferg
uson — öl réttindi áskilin).

■SVFI
BJÚRCVNAnHHÍNGUR
C
3..
111
K4ÐÁLSÍ IG
Slysavarnafélagið er að setja upp við Reykjavíkurhöfn kassameð kaðalstiga og bjarghring og
einnig krókstjaka á 6—8 stöð-um við höfnina, þar sem hæst er af bryggjum. Er tilgangurinn
að hægt sé að grípa til þeirra í snatri, ef maður fellur í höfnina.Meðfylgjandi mynd sýnir kassa
na, en ruglingur varð á myndummeð fréttinni í gær.
•jc Tunglið næst
Síðasta geimferð Rússanna
hefur vakið mifela athygli, enda
var hér stigið enn eitt skrefið
i áttina lengra út í geiminn.
Samt er það nú svo, að nafn
fyrsta geimfarans er mönmim
efst í huga — og þótt aðrir,
sem síðar komu — hafi gert
meira en Gagarin, munu nöfn
þeirra gieymast mifelu tyrr en
nafn Gagarins.
Geimfarinn, sem skyggja
mun á hinn smávaxna Gagarin,
verður sá, sem fyrstu stígur
fæti á tunglið. Næsta takmark
í geimferðum er lending á
tunglinu og allt hringsól
manna umhverfis jörðu á
næstu árum verður að ein-
hverju leyti undirbúningur und
ir tunglferðina.
Síðasta afrek Rússanna styrk
ir þá trú, að Rússamir verði
á undan til tunglsins ,en
Bandaríkjamenn vonast til að
verða þar a.m.k. skömmu síðar
— koma í tæka tíð til að £á
sína hlutdeild í þessum næsta
nágrannahnetti okfear. Þykir
ekki óeðlilegt, að tunglinu
verði þá skipt í vestur- og aust
ur-tungl — og verður austur-
tungl
fyllsti
ins.
þá væntanlega dular-
hluti alls himingieims-
-jc Sama leyndin
Þegar gerður er samanburð-
ur á framkvæmd geimferða
Rússa og Bandarífej amanna fer
ekki hjá því, að þessi leynd
og allt þetta pukur í Rússun-
um dragi stórlega úr áróðurs-
giidi afreka þeirra. Rússar til-
kynna aldrei fyrirfraan hve-
nær áformað er að senda geim-
skip á braut uröhverfis jörðu
— greinilega til þess að efckert
vitnist, ef illa tekst Þess vegna
f á sögur um alls kónar óhöpp
og dauða geimfara (fleiri en
eins) byr imdir báða vængi.
Það er ekkert, sem afsannar
þessar fréttir — og svo sann-
arlega hafa Rússar ekki látið
af pukrinu. Síðasta diæmið er
lending geimfaranna í vik-
unni. Ekki vitnaðist að lend-
ingin hefði tefeizt fyrr en fjór-
um stundum eftir að hún var
gerð. Þetta var óvenjulöng bið
og vafalaust haia gildar ástæð-
ur legið til grundvallar.
En það, sem valdið hefur,
vitnaðist ekki. Aðeins góðax
fréttir eru sendar út.
•jt Mistök mannleg
Enda þótt Bandarikjamenn
hafi ekki rutt brautina á þessu
sviði og orðið að endurtaka
flest af því, sem Rússar voru
búnir að gera áðux, hafa þeir
fengið fullt eins mikið fyrir
sina peninga og Rússar — þ.e.a.
s. hvað áróðurinn snertir — og
þegar öllu er á botninn hvolft,
þá er sú hlið málsins ekki Iwað
léttvægust. En ástæðan til að
Bandarikjamenn standa ekki
jafnihöllum fæti og þeir gætu
gert, er §ú, að allar þeiixa
geimferðir hafa verið fram-
kvæmdar fyrir opnum tjöldum
og almenningur um víða ver-
öld hefur fengið að fylgjast
með frá upphafi.
Auðvitað er mikil áhætta
fólgin í slíkri framkvæmd máls
ins, þegar miðað er við allar
varúðarráðstafanir Rússa. Það
er mannlegt að gera mistök og
hví gætu ekki orðið mistök á
þessu sviði sem öðrum?
+ Æsandi ævintýri
Fyrir nokkrum árum var ég
ásamt fleiri blaðamönnum á
fundi með nokkrum framá-
mönnuan í utanríkis ráðuneyt-
inu bandartíska, í Washington,
og þá var einmitt varpað fram
þeirri spurningu, hvers vegna
Bandarífejamenn hefðu ekki
meiri leynd yíir geimferðum
sinna manna og „tryggðu“ sig
á þann hátt gegn hiugsanlegum
slæmuim fréttum í blöðum, út-
varps- og sjónvarpsstöðvura
um allan heim að hætti Rússa.
Spurningunni var svarað á
þá lund, að þetta geimtferða-
feapphlaup væri dýrt og það
vaeri kostað af almannafé. Al-
menningur ætti þvi heimtingu
á að fá að fylgjast með öllum
gangi málsins. í öðru lagi var
talið, að þrátt fyrir áhættuna
hefði það mjög jákvæð áhrif úti
í hinium stóra heimi að fram-
fevæma allt fyrir opnum tjöld-
um. Og síðast en ekki sízt töldu
hinir bandarísku talsmenn. að
það væri bókstaflega rétt og
sanngjarnt, án tilHts til allrar
áhættu, að leyfa heimsbyggð-
inni að fylgjast nákvæm.lega
með gangi mannsins út í him-
ingeimirm. Þetta væri svo stór-
brotið og æsandi ævintýri, að
kynslóðin, sem stæði að upp-
hafi gei mfe-rðasögiu mannsins,
ætti að njóta þeirrar sögu eins
og hægt væri — og þar sem
fjarskipti og upplýsingatæki
væru komin á það stig að all-
ur heimurinn gæti fylgzt með
sama atburði um leið og hann
gerðist, væri eðlilegt að nota
þá aðferðina fremur en að
senda söguna út eftir að allt
væri um garð gengið.
Bosch
þokuluktir
luktargler í ökuljós.
sívalar eða kantaðar, einnig
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3. — Simi 11467"